Waterloo Savaşı

Waterloo Savaşı hakkında özet bilgi

Waterloo Savaşı 18 Haziran 1815 Pazar günü Waterloo (günümüz de Belçika sınırları içerisinde) yakınlarında, Hollanda Birleşik Krallığı'nın toprakları içerisinde gerçekleşen savaştır. Napoleon Bonaparte komutasında ki Fransız ordusu, Yedinci Koalisyonun iki ordusu tarafından yenilgiye uğratıldı. Bu ordular; Wellington Dükü komutasındaki (İngiliz liderliğinde) Müttefikler ordusu ve Wahlstatt Prensi Gebhard Leberecht von Blücher komutasındaki Prusya ordusudur.

Napolyon'un Mart 1815'te iktidara yeniden gelmesinin ardından, ona karşı olan birçok devlet Yedinci Koalisyonu kurdu. Ardından orduları harekete geçirmeye başladılar. Wellington ve Blücher'ın orduları Fransa'nın kuzey doğu sınırına yakın bir noktada ikiye ayrıldı. Napolyon, koalisyonun diğer üyeleriyle beraber Fransa'ya yönelik koordineli bir istilanın başlamasından önce düşman ordularını yok etmek için saldırıya geçmeyi seçti. Napolyon, Ligny Muharebesinde Prusyalıları başarılı bir şekilde yenerken, aynı zamanda Quatre Bras Savaşı ile de İngilizlere saldırdı. Wellington, Quatre Bras'da Fransız kuvvetlerini durdurmasına rağmen, Prusyalıların yenilgisi üzerine Waterloo'ya çekilmek zorunda kaldı. Napolyon, Wellington'a paralel bir şekilde geri çekilen Prusyalıları takip etmeleri için kuvvetlerinin üçte birini peşlerinden gönderdi. Bu durum, Prusya ordusunun geri hatlarını koruyan birlikler ile (Waterloo'dan ayrı ve eş zamanlı olarak) Wavre Muharebesi'nin yaşanmasına yol açtı.

Prusya ordusunun kendisine yardım edebileceğini öğrenmesinin ardından Wellington, Brüksel yolunun karşısındaki Mont-Saint-Jean yamaçlarında savunma hatlarını kurarak savaşmaya karar verdi. Burada öğleden sonra giderek şiddetlenmeye başlayan Fransızların saldırılarına Prusyalıların yardımları ile karşı koymayı başardı. Akşam Napolyon son rezervlerini de geri püskürtüldükleri umutsuz nihai saldırıya gönderdi. Prusyalıların, Fransız ordusunun sağ kanadını yararak geçmelerinin ardından, Wellington'un liderliğindeki Anglo-Müttefik ordusu Fransız ordusunun merkezine bir karşı saldırı düzenledi ve Fransız ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.

Waterloo Savaşı, Napolyon'un düzenlediği son askeri seferi olan Waterloo Seferi'nin son çarpışması oldu. Wellington'a göre, savaş "hayatımda gördüğüm kaybedilmeye en yakın savaş" idi . Napolyon 4 gün sonra tahtı terk etti ve 7 Temmuz'da koalisyon güçleri Paris'e girdi. Waterloo'daki yenilgi, Napolyon'un Fransız İmparatoru olarak sahip olduğu egemenliğine son verdi ve yüz günlük Hükümranlık döneminin sonunu getirdi. Savaş, Birinci Fransız İmparatorluğu'nu da sona erdirdi.  Savaş uzun yıllar boyunca bir dizi askeri çarpışma şeklinde Avrupa boyunca yaşanan savaşlar dönemi ile daha sonra yaşanan barış dönemi arasında bir kilometre taşı haline geldi.

Savaş alanı, Braine-l'Alleud ve Lasne belediyelerinde, Brüksel'in yaklaşık 15 kilometre güneyinde, Waterloo kasabasından ise yaklaşık 2 kilometre uzaklıktadır. Savaş alanı büyük bir anıt olan Aslanlı Tepe'nin (Lion's Hound'un) bulunduğu bölgedir. Bu anıt, savaş alanının kendisinden alınan topraktan yapıldığı için, anıtın yakınındaki savaş alanının çağdaş topoğrafyası korunmamıştır.

Waterloo savaşı sebepleri

Napolyon'un Paris'e ulaşmasından altı gün önce 13 Mart 1815'te Viyana Kongresinde toplanan ülkelerin temsilcileri Napolyon'un kendisini haydut ilan ettiler. Dört gün sonra, Birleşik Krallık, Rusya, Avusturya ve Prusya, Napolyon'u yenmek için ordularını harekete geçirmeye başladılar. Koalisyon ülkeleri karşısında sayıca çok az bir orduya sahip olduğunu bilen Napolyon tek şansının Koalisyon devletlerinden birisinin veya hepsinin Fransa'yı işgale başlamalarından önce, saldırıya geçerek onları mağlup etmek olduğunu biliyordu.

Eğer Napolyon, destek kuvvetler ulaşmadan önce Brüksel'in güneyindeki Koalisyon birliklerini yenerse İngilizleri kıyıya geri itebilir ve Prusyalıları savaş dışı bırakabilirdi. Şüphesiz ki bu hamle Napolyon'a Avusturya ve Rusya ile karşılaşmadan önce ordusunu takviye etmesi ve güçlendirmesi için gerekli olan çok kritik bir zaman aralığı kazandırabilirdi.

Napolyon'un düşüncesine göre, kazanılacak olan bir Fransız zaferi Belçika'daki Fransızca konuşan sempatizanların dostça bir devrim başlatmasına neden olabilir. Ayrıca, Belçika'daki koalisyon birliklerinin, pek çoğu sadakatlerinden kuşku duyulan ikinci sınıf birliklerdi. Yarımada Savaş'ında savaşmış deneyimli İngiliz askerlerinin çoğu, 1812 Savaş'ında savaşmak üzere Kuzey Amerika'ya gönderilmişti.

Wellington'un ilk tercihi, Napolyon'un tehdidine karşı Koalisyon ordusunu Brüksel'in güneybatısındaki Mons'a götürmek olacaktı. Bu, Wellington'u Blücher'in kuvvetlerine yaklaştıracaktı, ancak aynı zamanda Wellington'un Ostend'deki üssüyle olan iletişimini de kesebilirdi. Wellington'un harekete geçmesini önlemek için Napolyon casusları aracılığı ile Wellington'un İngiliz kanalı limanları ile olan ikmal hattını keseceği dedikodusunu yaymaya başladı.

Haziran ayına gelindiğinde, Napolyon yaklaşık 300.000 kişilik bir ordu kuvveti toplamıştı. Waterloo'daki emrindeki kuvvetlerin sayısı bu ordunun üçte birinden azdı, ancak rütbe ve kıdem bakımından neredeyse askerlerin tamamı sadık ve deneyimli adamlardı. Napolyon ordusunu üçe ayırdı, Mareşal Ney sol kanata, Mareşal Grouchy sağ kanata ve kendisi de merkezde bulunan bir miktar rezerv kuvvete komuta edecekti (ordunun üç kanatı da birbirlerini destekleyecek şekilde yerleştirilmişti). Charleroi yakınlarındaki sınırı 15 Haziran'da şafak söndükten sonra çeken Fransızlar, Napolyon'un Wellington ve Blücher orduları arasındaki "merkezi konumunu" güvence altına almak için Koalisyon karakollarını hızla ele geçirdiler. Napolyon bunun hareketin Wellington ve Blücher'in birleşmesini engelleyeceğini umuyordu ve böylece önce Prusya ordusunu, daha sonra da Wellington'u yok edebilecekti.

15 Haziran gecesi çok geç saatlerde Wellington, Charleroi'nin Fransız saldırısının ana merkezi olacağına inanıyordu. 16 Haziran'ın erken saatlerinde Richmond Düşesinin Brüksel'deki balosunda, Orange Prensi'nden bir mektup aldı ve Napolyon'un hızlı ilerleyişi karşısında şok geçirdi. Ordusu aceleyle Quatre Bras'a doğru yola çıkardı ve Saxe-Weimar Prensi Bernhard'ın komutasındaki birliklere Ney'in sol kanadına doğru yer alan zayıf bir pozisyonu desteklemelerini emretti.

Ney'in almış olduğu emirler Quatre Bras kavşak noktasının güvence altına alınması, daha sonra doğuya doğru hareket ederek gerekirse Napolyon'un kuvvetlerini takviye etmekti. Ney, Quére Bras'ın kavşağının Orange Prensi tarafından zayıf bir şekilde savunulduğunu fark etti. Ney'in yaptığı ilk saldırılar Orange Prensi tarafından püskürtüldü ancak yavaş yavaş üstün sayıda ki Fransız birlikleri karşısında tutunmak imkansız bir hale geldi. İlk takviye birliklerinin ulaşmasının ardından Wellington bölgeye geldi. Komutayı eline aldı ve Ney'i geri püskürtmeyi başardı, kavşak noktasını akşamın erken saatlerinde güvence altına aldı, fakat yenilmiş olan Prusyalılara yardım göndermek için artık çok geçti.

Bu arada 16 Haziran'da Napolyon, Ligny Savaş'ında Blücher'in komutasında ki Prusya ordusuna saldırdı. Ordunun sağ kanadı ile komutasındaki rezervlerin bir kısmını kullanarak Prusyalıları yendi. Prusya ordusunun merkezi ağır Fransız saldırıları altında geri çekildi, ancak kanatlardaki kuvvetler yerlerini korudular. Ligny'deki gelen Prusya ordusunun geri çekilişi sorunsuz bir şekilde gerçekleşti ve görünüşe göre Fransızlar tarafından bu durum fark edilemedi. Geri çekilen ordunun arkasını koruyan muhafız birliklerinin büyük kısmı gece yarısına kadar yerlerini değiştirmediler ve bazı unsurlar Fransızlar tarafından görmezden gelininceye dek ertesi sabaha kadar yerlerini korudular.

İlginç bir şekilde Prusyalılar kendi ikmal hatları boyunca doğuya doğru geri çekilmek yerine, Wellington'un ordusunun hareket güzergahına parelel bir şekilde kuzeye doğru çekildiler. Geri çekilme sırasında iki ordu arasındaki iletişim ve destek hatlarında bir aksama meydana gelmedi. Prusyalılar, Ligny'deki savaşta yer almayan ve Wavre'nin güneyindeki güçlü bir konumda bulunan Bülow'un IV. Kolordusu etrafında toplandılar.

Ligny'de yaşanan  Prusya ordusunun geri çekilişi Wellington'un Quatre Bras'daki pozisyonunu savunmasız bıraktı. Ertesi gün, savunma pozisyonu olarak bir önceki yıl keşfedilen ve Waterloo Kasabası ile Sonian Ormanı'nın güneyinde yer alan Mont-Saint-Jean köyünün hafif eğimli sırtlarına doğru hareket etti.

Napolyon, komutasında ki rezervler ile, geç kalmış bir şekilde 17 Haziran'da yürüyüşe başlayarak Quatre Bras kavşağındaki Wellington'un ordusuna saldırmak için Ney'in kuvvetlerine katıldı. Fakat bölgeye ulaştığında Napolyon savunma hatlarını terk edilmiş şekilde buldu. Fransızlar Waterloo'ya doğru geri çekilen Wellington'un ordusunu takip ettiler. Fakat, kötü havanın etkisiyle, arazinin çamurla kaplı oluşu ve yüksek sıcaklıklar nedeniyle Fransızlar sahip oldukları ''hızlı ilerleme'' avantajlarını yitirmeye başladılar. Genappe'de süvariler arasında gerçekleşen küçük bir çarpışma dışında yol boyunca başka hiçbir çarpışma yaşanmadı.

Ligny'den ayrılmadan önce Napolyon, sağ kanadın komutasında bulunan Grouchy'ye geri çekilen Prusya ordusunu 33 bin askerle takip etmesini emretti. Geç kalınmışlık, kendisine verilen emirlerin belirsizliği ve Prusya ordusunun hangi yöne doğru geri çekildiğini hakkında bilgi sahibi olunmaması nedeniyle Grouchy Blücher'in Wavre'ye ulaşmasına engel olamadı. Wavre'de Blücher, Wellington'un ordusuna büyük destek oldu . Daha da önemlisi, çok az sayıda olan ve Prusya ordusunun gerisini koruyan muhafız birlikleri Grouchy'i yavaşlatmak ve şaşırtmak için Dyle Nehri'ni kullandılar.

17 Haziran yaklaştığı sırada, Wellington'un ordusu Waterloo'daki asıl pozisyonlarına ulaştılar. Napolyon'un komutasındaki Fransız ordusunun asıl bölümü de onları takip ederek bölgeye geldi. Blücher'in ordusu, kasabanın 13 km doğusunda yer alan Wavre'nin çevresinde toplanıyordu. 18 Haziran'da sabahın erken saatlerinde Wellington, Blücher'den Prusya ordusunun kendisini savaş sırasında destekleyeceğine dair bir güvence aldı. Wellington pozisyonlarını tutmaya ve bu bölgede savaşmaya karar verdi.

Waterloo savaşı orduları

Savaş alanında üç ordu vardı: Napoleon'un Armée du Nord, Wellington'un komutası altındaki çok uluslu bir ordu ve Blücher'in yönetiminde ki Prusya ordusu.

Yaklaşık 69.000 kişilik Fransız ordusu, 48.000 piyade, 14.000 süvari, 250 top ve 7000 topçudan oluşuyordu. Napolyon, görev süresince Fransız ordusunun saflarını doldurmak için zorunlu askerlik görevini kullanmıştı, ancak 1815 seferi için bu avantajını kullanmamıştı. Askerleri büyük oranda deneyimli ve imparatora sarsılmaz bir sadakatle bağlı olan eski askerlerden oluşmaktaydı. Özellikle ordusunda çok sayıda süvari ve farklı süvari birlikleri vardı. On dört ağır süvari birliği ve tepeden tırnağa mızraklar, kılıçlar ve ateşli silahlarla teçhiz edilmiş yedi mızraklı süvari birliği vardı .

Ancak ordu şekillenirken, görevlerini tam olarak bilen ve askerlerini tanıyan Fransız subaylar birliklerinden ayrıldılar. Böylece birçok birlik askerlerin daha önce tanımadıkları ve güvenmedikleri subaylar tarafından komuta edildiler. Bu subayların bazıları, ortak bir güç olarak birlikte savaşmak konusunda çok az tecrübeye sahiptiler. Bu nedenle savaş sırasında diğer birliklere pek destek vermediler.

Fransız ordusu Waterloo'ya ulaşmak için yağmur yüzünden çamurla kaplanmış yollardan geçmek zorunda kaldı. Açık havada uyurken çamur ve yağmurla mücadele etmek zorunda kaldılar. Askerler için çok az yiyecek vardı, ancak yine de askerler komutanları Napolyon'a karşı sadıklardı.

Wellington, savaştan sonra ordusu için "çok zayıf ve kötü donanımlı, çok fazla deneyimi olmayan bir rezil ordu" ifadelerini kullanmıştır. Askerleri toplamda 67.000 kişiden oluşuyordu. Bunların; 50.000 piyade, 11.000 süvari, 150 top ile 6.000 topçuydu. Bunların 25.000'i İngiliz'di, daha sonra bu birliklere Kral'ın Alman Lejyonu'ndan (KGL) 6.000 kişi daha kaldı. Tüm İngiliz Ordusu birlikleri düzenli askerlerdi, ancak bunlardan sadece 7.000'i Yarımada Savaşında yer almış deneyimli askerlerdi. Bunlara ek olarak, 17.000 Hollandalı ve Belçikalı, 11.000 Hannoverli, 6.000 Brunswickli ve  3.000 Nassauerli asker vardı.

Koalisyon ordusunun birçoğunun savaş deneyimi yoktu. Hollanda ordusu daha önce Napolyon'a yenilmelerinin ardından 1815'te yeniden kurulmuştu. Bazı İngiliz, Hannover ve Brunswick askerleri daha önceden Yarımada Savaşı'nda yer almış deneyimli askerlerdi. Bunlardan başka koalisyon ordusu  içerisinde yer alan profesyonel askerlerin birçoğu daha önce Fransız ordusunda veya Napolyon rejimine müttefik ordularda görev yapmışlardı. Tarihçi Barbero, bu heterojen orduda İngiliz ve yabancı asker arasındaki farkın ateş altında önemli olmadığını savunmuştur.

Wellington ağır süvari birliği konusunda sıkıntı içerisindeydi. Sadece yedi İngiliz ve üç Hollanda süvari birliği vardı. York Dükü, Wellington'un ikinci komutanı olan Uxbridge Kontu da dahil olmak üzere pek çok görevli personeli Wellington'a zorla dayatarak göreve getirtmişti. Uxbridge, süvarilere komuta ediyordu ve Wellington'dan bu güçleri kendi takdirine göre kullanabileceğine dair bir garanti almıştı. Wellington, batıda 13 km uzaklıkta yer alan Halle'de 17.000 asker daha konuşlandırmıştı. Bu birlikler savaşa katılmak için geri çağrılmadılar, ancak sadece savaşın kaybedilmesi durumunda bir geri çekilme ve yeniden toparlanma noktası olarak kullanılacaklardı. Bunlar çoğunlukla Orange Prensi'nin küçük kardeşi Prens Frederick'in Hollandalı birliklerinden oluşuyordu. Fransız kuvvetleri tarafından kanatlara yönelik olarak gerçekleştirilebilecek bir kuşatma harekatına karşı yerleştirilmiştiler. Ayrıca Wellington'un Antwerp'e veya sahile doğru geri çekilmek zorunda kalması durumunda ordunun arkasını koruma görevini de üstlenmişlerdi.

Prusya ordusu ise bu sırada yeniden örgütlenme aşamasındaydı. 1815 yılında, 1813-1814 savaşlarında yer almış eski Rezerv birlikleri, Lejyonlar ve Freikorps gönüllüleri ile birçok Landwehr (milis) alayıyla birlikte ordu saflarını oluşturmaktaydılar. Landwehr birlikleri, Belçika'ya geldiklerinde çoğunlukla yeterli eğitim ve donanımdan yoksundular. Prusya süvarileri de benzer bir durumda idiler. Topçu birlikleri de yeniden örgütleniyordu; bu nedenle savaş sırasında en iyi performanslarını gösteremediler. Savaş sırasında ve sonrasında yeni silahlar ve askeri ekipmanlar gelmeye devam ediyordu.

Bütün bu engellerin yanında Prusya ordusu, Genelkurmay (emir komuta zinciri) örgütlenmesi bakımından eşsiz bir avantaja sahipti. Ordudaki görevliler aynı eğitim standartlarına sahip ve aynı amacı yönelik eğitim veren dört askeri okuldan mezun olmuşlardı. Bu sistem, Fransız ordusu içerisinde verilen çelişkili, belirsiz emirlere aykırı bir sistemdi. Bu personel sistemi, Ligny'deki savaştan önce Prusya ordusunun yaklaşık dörtte üçünün 24 saat önceden haber verilen savaş üzerine odaklanmalarını sağlamıştır.

Ligny'deki yenilgiden sonra, Prusyalılar hızla ikmal hatlarını yeniden düzenleye bildiler, kendilerini yeniden organize ettiler ve 48 saat içinde Waterloo'daki savaş alanına kararlı bir şekilde müdahale edebildiler. Waterloo'daki savaşta Prusya ordusundan, 48.000 asker savaşmıştı. IV. Kolordu komutanı Bülow'un komutası altındaki iki tugay 16: 30'da Lobau'ya saldırırken, Zieten'in I. Kolordusu ve Pirch'in II. Kolordusu ve I. Kolordunun bazı kısımları saat 18.00'da saldırıya katılmıştı.

Waterloo savaş alanı

Waterloo mevkisi savunma için güçlü bir pozisyondu. Doğu-batı yönünde, Brüksel'e giden ana yola dikey ve ikiye bölünmüş bir hatta uzanan, uzun bir sırttan oluşuyordu. Sırtın tepesinde Ohain yolunun yanında, alçak bir patika yolu uzanıyordu. Brüksel yolu kavşağının yakınında, Wellington'un pozisyonunun merkezinde büyük bir karaağaç vardı ve günün büyük bölümünde Wellington'un komuta merkezi olarak kullanılmıştı. Wellington, piyade birliklerini Ohain yolu boyunca uzanan patikanın aşağısındaki sırtın hemen arkasındaki bir hatta yerleştirdi.

Ters eğimi kullanarak, daha önce birçok kez yaptığı gibi, Wellington güçlerini avcı taburları ve topçu birlikleri hariç Fransızlar'dan gizledi. Savaş alanındaki ön hattın uzunluğu 2,5 km'den birazcık kısa idi. Wellington güçlerini, merkez ve sağ kanatta yoğunlaştırarak, Braine-l'Alleud köyüne kadar uzatarak, Prusyalıların gün içerisinde gönderecekleri takviye güçler ile sol kanadını güçlendireceği beklentisiyle hazırlamıştı.

Sırtın önünde, asker konuşlandırılabilecek üç pozisyon vardı. En sağda, Hougoumont çiftliğinin şatosu, tarlası ve meyve bahçesi  vardı. Bu, başlangıçta ağaçların altında gizlenmiş, büyük ve iyi inşa edilmiş bir kır evi idi. Evin, kuzey hattı boyunca çevresi kapalı bir patika uzanıyordu (genellikle İngilizler tarafından "içi boş yol" olarak tarif edildi) ve bu yol gün boyunca evdeki İngilizlerce takviye ve destek birlik almak için kullanıldı. En sol uçta ise Papelotte mezarlığı vardı.

Hem Hougoumont hem de Papelotte birlikler ile takviye edilerek birer garnizon haline getirildi ve Wellington'un kanatlarını güvenli bir şekilde bağladı. Papelotte ayrıca, Prusyalıların Wellington'a takviye göndermek için kullanacakları Wavre'ye giden yola da hakim bir noktadaydı. Ana yolun batı tarafında ve Wellington hatlarının önünde, La Haye Sainte'nin çiftlik evi ve meyve bahçesi vardı. Buraya Kralın Alman Lejyonundan 400 hafif piyade konuşlandırıldı. Yolun karşı tarafında, eski bir kum ocağı vardı; buraya ise 95. avcı birliğinin keskin nişancıları yerleştirildi.

Wellington'un kuvvetleri düşmana karşı güçlü savunma noktaları oluşturmuşlardı. Wellington sağ kanadına yönelik herhangi bir teşebbüs, Hougoumont mevkisinin ele geçirilmesini gerektiriyordu. Sağ kanadın merkezine yapılacak herhangi bir saldırı, saldırganların Hougoumont ile La Haye Sainte'ten açılacak şiddetli ateş altında yürüyüş yapmak zorunda kalacakları anlamına geliyordu. Sol tarafta ise, yapılacak herhangi bir saldırı La Haye Sainte ve bitişik kum ocağından açılacak ateş altında ilerlemeyi gerektiriyordu. Sol kanadı kuşatmak için yapılacak herhangi bir girişim ise, Papelotte'u ve bu kanatta yer alan diğer garnizon binalarını çevreleyen tepeler ve çalılar ile mücadele etmeyi zorunlu kılıyordu. Smohain'deki ıslak zeminde birliklerin hareketini ciddi oranda zorlaştırmaktaydı.

Fransız ordusu güneye doğru yer alan bir başka sırtın eteklerinde mevzilendi. Napolyon, Wellington'un pozisyonlarını göremedi, bu yüzden güçlerini simetrik olarak Brüksel yoluna doğru yerleştirdi. Sağ kanatta, 16.000 piyade, 1.500 süvari ve 4.700 süvari rezerviyle d'Erlon'danın komutasında ki I. Kolordu vardı. Sol kanatta Reille'nin komutası altında 13.000 piyade, 1.300 süvari ve 4.600 süvari rezervi ile II. Kolordu vardı. Inn'in güneyindeki yolun merkezinde yer alan La Belle'nin müşterek kuvvetleri ise, 6.000 adamla Lobau'nun VI. Kolordu'su, İmparatorluk Muhafızlarının 13.000 piyadesi ve 2.000 kişilik süvari rezervi ile yeniden organize edildi.

Fransız pozisyonunun sağ arka tarafında, önemli bir nokta olan Plancenoit köyü vardı. Sağ en uç noktada ise, Bois de Paris korusu vardı. Napolyon başlangıçta Rossomme çiftliğindeki pozisyonundan savaşı komuta ederek tüm savaş alanını görebiliyordu, ancak öğleden önce karargahını La Belle'nin müşterek kuvvetlerinin yakınındaki bir yere taşındı. Daha sonra savaş alanındaki birliklerin çoğunun komutası Ney'e (ki savaş alanının büyük bir kısmını göremiyordu) devredildi.

Waterloo Savaşı

Waterloo Savaşı hazırlıkları

Wellington, 18 Haziran'da saat 02: 00 veya 03: 00 gibi uyandı ve şafak vaktine kadar mektuplar yazdı. Blücher'e eğer savaş sırasında kendisine en az bir kolordu kadar destek birlik gönderirse, Mont-Saint-Jean'de Napolyon ile savaşacağını; aksi halde Brüksel'e geri çekileceğini yazdı. Gece geç saatlerde düzenlenen savaş konseyinde, Blücher'in kurmay başkanı August Neidhardt von Gneisenau, Wellington'un stratejisinden kuşku duyuyordu. Fakat Blücher onu Wellington'un ordusuna katılmak için harekete geçmeleri için ikna etti. Sabah Wellington, Blücher'den üç kolordu ile destek vereceğini vaat eden bir cevap aldı.

06: 00'dan itibaren Wellington, kuvvetlerinin konuşlandırılmasını bizzat yönetti. Wavre'de, Bülow yönetimindeki Prusya IV. Kolordu, Ligny Muharebesi'nde yer almadığı için hızla, Waterloo'ya ilerlemek için harekete geçti. Her ne kadar Lingy'deki savaşta yer almasalar da geri çekilen Prusya ordusunun üç kolordusunun arka hatlarını koruyarak Waterloo'ya iki gün boyunca yürüdüler. Savaş alanındaki en uzak noktaya gönderildiler ve çok yavaş bir şekilde ilerlediler. Gece yağan yağmurdan dolayı yollar berbat durumdaydı ve Bülow'un adamları Wavre'nin sıkışık sokaklarından 88 topu geçirmek zorunda kaldılar. Wavre'deki şartlar Bülow'a hiç yardımcı olmuyordu. Kasaba'da çıkan bir yangın Bülow'un geçmeyi planladığı bir çok yola ulaşımı engelliyordu. Sonuç olarak, kasabadaki birliklerin son kısmı, önde gelen unsurların Waterloo'ya doğru hareket etmesinden altı saat sonra yaklaşık saat 10: 00 gibi kasabadan ayrıldı. Bülow'un adamları önce I. Kolorduyu ve ardından II. Kolorduyu takip ederek Waterloo'ya ulaştılar.

Napolyon geceyi geçirdiği evde, Le Caillou'da gümüş tabaklar ile kahvaltı yaptı. Grouchy'nin ordunun ana gücüne katılması için geri çağrılması gerektiğini söyleyen Soult'a, Napolyon "Wellington tarafından yenildiğiniz için onun iyi bir general olduğunu düşünüyorsunuz" dedi. Ardından "size söylüyorum, Wellington kötü bir general ve birlikleri de en az kendisi kadar kötü, asıl mesele kahvaltı etmekten başka bir şey değil'' dedi.

Napolyon'un düşmanına karşı gösterdiği bu küçümseyici tavır İmparator'un her zaman söylediği ''savaşta moral her şeydir'' sözü ile açıklanabilir. Ona göre düşmanı övmek her zaman için büyük bir hatadır ve düşmana karşı sürekli küçümseyici sözler söylenmelidir. Nitekim, geçmişte ki savaşlarında yaptığı gibi Waterloo'dan önceki sabah birliklerinin ve generallerinin üzerlerindeki karamsarlığı ve kötü düşünceleri defetmek için ateşli bir konuşma yaptı. Ardından bazı generallerinden gelen yenilgiyle ilgili, uyarı ve itirazlarına cevaplar verdi.

Daha sonra kardeşi Jerome, Genappe'de İngiliz subaylar ile birlikte yemekte olan İspanya Kralı'nın Prusya ordusunun Wavre üzerinden yürüyüşe geçtiği dedikodunun bir garson (ajanları) tarafından kendilerine ulaştırıldığını söyledi. Napolyon ona Prusyalıların bölgeye ulaşması için iki gün boyunca yürümeleri gerektiğini ve Grouchy'in onların icabına bakabileceğini söyledi. Şaşırtıcı bir şekilde, Jerome Le Caillou'da düzenlenen savaş konseyinde diğer generallere bu istihbarat hakkında hiçbir bilgi vermedi. Diğer Fransız subayların ise savaş başladıktan yaklaşık beş saat sonra Blücher'in adamlarının bölgeye ulaşacağına dair hiçbir fikirleri yoktu.

Napolyon, zeminin kötü olması ve bununda topçu birlikleri ile süvarilerin manevra kabiliyetlerini kısıtlaması nedeniyle saldırıya başlama süresini erteledi. Buna ek olarak, kuvvetlerinin birçoğu La Belle'nin müşterek kuvvetlerinin güneyine doğru yola çıkmıştı. Saat 10.00'da, Grouchy'den altı saat önce aldığı bir mektuba yanıt olarak, Grouchy'ye "Wavre'ye doğru ilerle [ Grouchy'nin Kuzeyi] ve bize doğru yaklaş [Grouchy'nin Batısına doğru] daha sonra bölgeye ulaşmaya çalışan Prusyalıları Waterloo'ya ulaşmadan önce olabildiğince çabuk bir şekilde yok et'' dedi.

11: 00'da Napolyon generallerini saldırı düzeni için hazırladı: Reille'nin soldaki birlikleri ve d'Erlon'un sağdaki birlikleri Mont-Saint-Jean köyüne saldıracak ve birbirlerine destek olacaklardı. Bu emir, Wellington'un savaş hattının ilerideki sırtın üstünde değil, köyde olduğu varsayımına dayanıyordu. Bunu sağlamak için, Jerome'un bölüğü Hougoumont'a ilk saldırıyı yapacaktı, çünkü Napolyon, Wellington'un rezervlerini çekmesini bekliyordu, çünkü burayı kaybetmesi onu denizle ve ikmal hatlarıyla olan iletişimini tehdit edecekti. I., II. ve VI. Kolordudaki yedek topçu birliklerinden oluşan büyük bir batarya, saat 13: 00'dan sonra Wellington'un ordusunun merkezini bombalamaya başladı. D'Erlon'un kolordusu bundan sonra Wellington'ın sol kanadına saldıracak, hatları yardıktan sonra toparlanarak doğu batı doğrultusunda hatlarını düzenleyecekti. Napolyon, anılarında amacının Wellington'un ordusunu Prusyalılar'dan ayırarak, onları denize doğru sürmek olduğunu yazmıştır.

Hougoumont

Tarihçi Andrew Roberts, "Waterloo Muharebesi ile ilgili merak uyandırıcı bir gerçek var ki kimse savaşın tam olarak ne zaman başladığını bilmiyor" diye yazmıştır. Wellington günlüklerinde "yaklaşık saat 10 civarında [Napoleon] Hougoumont'daki mevzilerimize yönelik şiddetli bir saldırı başladı" diye yazmıştır. Diğer kaynaklar ise saldırının 11: 30 civarında başladığını belirtmişlerdir. Ev ve yakın çevresi muhafızların dört hafif Muhafız bölüğü tarafından savunulurken, park ve bahçe ise Hanoverli Jägerler ve yarım bölük Nassauerli askerler tarafından savunuluyordu.

Bauduin'ın tugayı tarafından yapılan ilk saldırı sonucu park ve bahçe ele geçirildi, ancak İngilizlerin ağır topçu ateşi sonucunda geri püskürtüldüler ve bu saldırı Bauduin'in hayatına mal oldu. İngiliz topçusu, Fransız topçusu ile tam bir düelloya tutuştukları sırada, Soye'nin tugayı ikinci bir saldırı yaptı ve Bauduin aksine, evin kuzey kapısına ulaşmayı başardılar. Bir Fransız subayı olan Astteğmen Legros kapıyı bir balta ile açtı ve bazı Fransız birlikleri avluya girmeyi başardı. Çiftliğin Savunmasını desteklemeleri için için 2. Coldstreamn Muhafızları ve Yaya Muhafızların 2/3'ü bölgeye gönderildi. Adam adama çok şiddetli bir savaş yaşanmaktaydı. İngilizler kapıyı Fransız birliklerine karşı kapatmayı başardılar. Avluda sıkışan bütün Fransız birlikleri öldürüldü. Sadece genç bir davulcu çocuk bağışlandı.

Hougoumont'un çevresindeki savaş öğleden sonraya kadar devam etti. Evin çevresi Fransız hafif piyadeleri tarafından ağır bir şekilde kuşatıldı ve Hougoumont'un arkasında mevzilenen birliklere karşı koordineli saldırılar düzenlendi. Wellington'un ordusu evi ve kuzeyden gelen boş yolu kahramanca savundu. Öğleden sonra, Napolyon şahsen evin topçu ateşi ile yıkılması emrini verdi. Bütün ev harabeye döndü, sadece bahçedeki şapel bu yıkımdan kurtulabildi. Du Plat'ın komutasındaki Kralın Alman Lejyonu, kıdemli subayları olmadan patika yolunu savunmak zorunda kaldılar. Sonunda İngiliz 71.Yaya Piyade Alayının bölgeye gelmesi ile rahatladılar. Adam'ın tugayı, Hugh Halkett'in 3. Hanoverien Tugayı tarafından daha da güçlendirildi ve Reille tarafından gönderilen piyade ve süvari saldırılarına başarı ile karşı konuldu. Hougoumont savaşın sonuna kadar İngilizler tarafından tutuldu.

"General Byng'ın muhafız birliklerinden ayrılan bir grup askerle arkadaki mevzileri bir süre için işgal ettim. Bu durum sonra Yarbay MacDonald'ın ve daha sonra Albay Home'ın komutasında bir kaç defa daha yaşandı. Buna ek olarak, gün boyunca bu cesur ve yerlerinden kımıldamayan askerler ile büyük sayıdaki düşmanın, ölü bedenleri arasında bu mevziyi korumak için gösterdikleri çabaların içerisinde yer almaktan dolayı  mutluluk içerisindeyim." - Wellington

"Lloyd'un terk edilmiş toplarına ulaştığımda, sahneyi kafamda düşünmek için yaklaşık bir dakika kadar durdum; açıklanmanın ötesinde bir şeydi bu. Hougoumont ve bahçesi, tarla boyunca yükselen karanlık duman yığınlarının altında alevler içerisindeydi. Bu duman yığınlarının altında Fransızlar belirsiz bir şekilde görülebiliyordu. Burada uzun kırmızı tüylerin sallandığı büyük bir kalabalık görülebiliyordu. Orada, çelik sacdan gelen parıltılar, zırhlı süvarilerin hareket ettiğini gösteriyordu. 400 top, her yanda ateş ve ölüm içerisinde sarsılıyordu; kükreyişler ve bağrışmalar ayırt edilemeyecek şekilde birbirlerine karışmıştı- bu bana patlamakta olan bir yanardağ fikrini verdi. Piyade birlikleri ve süvariler toparlanmak için zaman bırakmadan adeta üzerimize döküldüler. Bu yüzden meydanda duran birliklerimize doğru ilerledim." - Binbaşı Macready, Hafif Bölüm, 30. İngiliz Alayı, Halkett tugayı.

Hougoumont'taki savaş, bütün gün sürdü. Napolyon'un buradaki saldırılarının asıl amacı Wellington'un rezervlerini bu bölgeye göndermesini sağlamaktı. Fakat verilen kayıplar o kadar yüksekti ki Napolyon kendi rezervlerini de buraya göndermek zorunda kaldı. Aslında hem Napolyon'un hem de Wellington'un Hougoumont'u elde tutmanın savaşı kazanmanın anahtarı olduğunu düşündüklerine inanmak için gayet iyi bir sebep vardı. Hougoumont, Napolyon'un savaş alanını net bir şekilde görebildiği alanın bir parçası üzerinde yer alıyordu. Napolyon öğleden sonra (33 tabur, toplamda 14.000 asker vardı) askerlerini çiftlik evine ve çevresine doğru göndermeye devam etti. Benzer şekilde, evde çok sayıda birlik bulunmasa da, Wellington, öğleden sonra boyunca taze birliklerin ve mühimmatların çiftlik evine ulaşmasını sağlamak için patika yolunun açık tutulması için 21 tabur (12.000 asker) görevlendirdi. Ayrıca Wellington Hougoumont'u desteklemek için sık sık taarruza uğrayan bölgenin merkezine birkaç topçu bataryasını taşıttı ve daha sonra "savaşın başarısı Hougoumont'daki kapıyı kapattı" dedi.

Ana Batarya bombardımanını başlatıyor

Napolyon'un büyük topçu bataryasındaki  80 top merkeze alınmıştı. Lord Hill'ye (Anglo-müttefik II. Kolordu Komutanı) göre, bunlar 11: 50'de ateş açmaya başlarken, diğer kaynaklar bu saatin öğle ile 13: 30 arası olduğunu belirttiler. Büyük topçu bataryası başarılı atışlar kaydetmekten çok uzaktı. Görebildikleri tek birlikler, Kempt ve Pack'in alaylarının avcı birlikleri ile Perponcher'in 2. Hollanda tümeni idi (diğerleri Wellington'un karakteristik "ters eğimli savunma" taktiğini kullanıyorlardı). Yine de bombardıman çok sayıda kayba neden oldu. Bazı mermiler kendilerini yumuşak toprağa gömülmüş olarak bulsa da, çoğu sırtın yamacında kendilerini buldular. Bombardıman, Birlik Tugayı süvarilerini (üçüncü hatta), kayıplarını azaltmaları için sola kaymaya zorladı. İskoç Griler'de aynısını yapmak zorunda kaldılar.

Napolyon Prusyalıları görür 

Yaklaşık 13: 00'da, Napolyon, Lasse-Chapelle-Saint-Lambert köyü çevresinde Prusya ordusunun öncü birliklerini gördü. Sağ kanadından altı veya sekiz kilometre uzaktaydılar. Bu uzaklık bir ordu için yaklaşık üç saatlik yürüyüş mesafesindeydi. Napolyon'un bu duruma tepkisi, Marshal Soult'un, Grouchy'ye kendisinin savaş alanına gelerek bölgeye ulaşmayı başaran Prusyalılara saldırmasını emreden bir mesaj göndermesi oldu. Bununla birlikte Grouchy, Napolyon'un kendisine daha önce verdiği Prusyalıları ''sırtındaki kılıcınla onları Wavre'ye doğru takip etmesi" yönündeki emirlerini yerine getiriyordu. Grouchy o sırada Waterloo'ya zamanında ulaşmak için çok uzaktaydı. Grouchy, komutası altındaki "Gérard" birliklerine "silah seslerine" doğru ilerlemeleri yönünde emir verdi. Ancak gönderdiği birlikler Prusya ordusunun arkasını koruyan Johann von Thielmann'ın komutasındaki III. Kolordu tarafından Wavre Savaşında durduruldu. Ayrıca, Soult'un Grouchy'ye gönderdiği Napolyon'a katılması ve Bülow'a saldırması için harekete geçmesini emreden mektubu ancak saat 20: 00'den sonra ulaşabildi.

İlk Fransız piyade saldırısı

Saat 13: 00'dan biraz sonra, I. Kolordunun saldırısı büyük sıralar halinde başladı. Bernard Cornwell, "[Fransız hatları hakkında], birlikler öyle bir sıralanmıştı ki karşıdan bakınca sanki düşmana doğrultulmuş bir mızrak başı gibi görünüyorlar. Aslında daha çok düşmana doğru yanlamasına ilerleyen bir tuğlaya daha çok benziyorlardı ve d'Erlon'un saldırısı her biri Fransızlardan yapılmış dört tuğladan oluşuyordu'' dedi. Bütün tümenler, birisi hariç , büyük kalabalıklardan oluşuyordu. Her biri yaklaşık sekiz veya dokuz alayın birleştirilmesinden oluşturulmuştu. Tümenler arasında sadece beş veya altı adımlık mesafe vardı.

Tek istisna, I. Tümendi (Birinci Tugayın lideri Quiot'un komutası altındaydı). İki tugay da aynı şekilde, birbirlerinin arkası yerine yan yana yerleştirildiler. Dizilim böyle yapıldı çünkü, dört tümenin solunda olmak üzere, La Haye Sainte'nin güneyine ve batısına doğru bir (Quiot's tugayı) birliğin gönderilmesi emredildi, diğerleri ise (Bourgeois'in ki) aynı bölgenin doğu tarafındaki mevzilere saldıracaklardı.

Tümenler, sol taraftan 400 adım uzaklıkta kademeli bir şekilde ilerlemeye başladılar. II. Tümen (Donzelot'un) Bourgeois'in tugayının sağında, III. Tümen (Marcognet'un) yanında ve  IV. Tümen (Durutte) sağ tarafında idi. Saldırı sırasında Ney tarafından komuta edildiler. Her sıranın ön yüzü yaklaşık yüz altmış iki adam uzunluğundaydı.

En soldaki tümen, La Haye Sainte ilerledi. Çiftlik, Kralın Alman Lejyonu tarafından savunuluyordu. Bir Fransız taburu savunmacılara karşı ön taraftan ilerlerken, arkadaki taburlar her iki tarafa da yayılarak birkaç ağır süvari bölüğünün desteğiyle çiftliği İngiliz ordusunun geri kalanından izole etmeyi başardılar. Kralın Alman Lejyonu kararlılıkla çiftliği savundu. Fransızlar duvarlara tırmanmaya çalıştıklarında, her defasında sayıları az olan Almanlar tarafından geri püskürtüldüler. Orange Prensi, La Haye Sainte'nin kuşatıldığını gördü ve Hanoverli Lüneberg Taburu'nu sıra halinde ileri göndererek savunmacıları güçlendirmeye çalıştı. Yakınlarda gizlenmiş bulunan ağır süvariler birkaç dakika içinde onları yakalayıp yok ettiler. Daha sonra neredeyse sırtın tepesine kadar La Haye Sainte'ye ilerlediler. Bu sayede d'Erlon'un sol kanattan gerçekleştirmeye başladığı saldırıyı örtbas ettiler.

13: 30'da, d'Erlon, Wellington'ın sol kanadına doğru, yaklaşık 1000 metrelik bir cephe hattında, 14.000 adamdan oluşan üç tümeni ile ilerlemeye başladı. İlk aşamada II. Hollanda Tümeninin, 6.000 askerden oluşan I.''van Bylandt'' Tugayı ile karşılaştılar. Bu birlik İngilizlerin  Kempt ve Pack tugaylarının yanında kanatlarda yer alıyorlardı. Bunların arkasındaki hatta ise Sör Thomas Picton'un komutası altındaki İngiliz ve Hannoverli askerler yer alıyordu. Fakat  Sör Thomas Picton sırtın arkasındaki hatta yerde ölü bir şekilde yatıyordu. Sol kanattan ilerleyen Fransızların hepsi Quatre Bras'ta yaşanan şiddetli savaşta büyük kayıplar verdiler. Buna ek olarak İngilizler, Bijlland tugayının avcı erlerin, eğimin ilerisine ve patika yola doğru yerleştirilmesini emretti. Tugayın geri kalanı ise yolun hemen arkasında yerde yatıyordu.

Şu anda bu avcı erler ana taburlarına tekrar katılıyorlardı, tugaya ayağa kalkması ve karşı ateş açması emredildi. Tugayın solunda, 7. Hollanda Silahlı Milisleri'nin bulunduğu yerde birkaç sıra vuruldu ve hatta bir yarılma gerçekleşti. Taburun rezervleri yoktu ve boşluğu kapatamadılar. D'Erlon'un birlikleri hattaki bu boşluğa doğru saldırdılar. Bylandt'ın tugayındaki kalan taburlar (8. Hollanda Silahlı Milisleri ve Belçikalı 7. Tabur), Picton birlikleri arasında 100 adım uzaklıkta rezerve olarak tutulan 5. Hollanda Silahlı Milislerinin bulunduğu alana geri çekilmek zorunda kaldılar. Orada Albay Van Zuylen van Nijevelt'in komutasında yeniden bir araya geldiler. Bir süre sonra Orange Prens'i yaklaşık 10 dakika sonra bir karşı saldırı emri verdi. Bylandt yaralandı ve savaş alanından uzaklaştırıldı. Bylandt'ın birliklerinin komutası Yarbay De Jongh'a verildi.

D'Erlon'un adamları yamacı tırmanarak patika yolda ilerlediler, Chemin d'Ohain, La Haye Sainte'nin arkasından ilerleyerek  doğuya devam etti. Her iki tarafa da, sık çalılık alanda, Bylandt'ın tugayı yolun karşısında yer alırken İngiliz tugayları 90 metre kadar gerisinde yer almaktaydılar Pack Bylandt'ın solunda ve Kempt'de Bylandt'ın sağında bulunuyordu. Kempt'in 1.900 adamı, Quiot tümenine bağlı Bourgeois'in 1.900 adamdan oluşan tugayı ile savaşa tutuştular. Merkezde Donzelot'un tümeni Bylandt'ın tugayı geri itti. Sağ kanatta ise Fransızlar  Marcognet'in tümenine bağlı Grenier'in tugayının öncülüğünde ilerliyorlardı. Bu tugayı oluşturan 45e Régiment de Ligne birliği 2.000 adamdan daha az bir mevcuda sahip olan 25e Régiment de Ligne birliği tarafından takip ediliyordu .Yolun karşı tarafında Pack'in 9. Tugayını oluşturan üç İskoç alayı vardı. Kraliyet İskoçları, 42. Kara Nöbet,  92. Gordonlar ve 44. Yaya birliği toplamda 2.000'den fazla askeri bir birlik oluşturuyordu. İngiliz ve Fransız piyadeleri arasındaki savaş çok erken başladı.

Fransız ilerlemesi sonucu, İngiliz avcı erleri mevzilerinden çıkarıldılar ve Fransızlar patika yola vardılar. Fransızlar bunu yaparken, Pack'in adamları ayağa kalktı, Fransız süvarileri korkusundan dört sıra halinde bir hat oluşturdular, ilerlediler ve ateş açtılar. Bununla birlikte, Fransızlar bir silahlı çatışmanın yaşanacağını biliyorlardı ve bu duruma uygun bir şekilde daha avantajlı bir dizilim gerçekleştirmişlerdi. Şimdi, tam anlamıyla sıraya girmişlerdi. İngilizlere doğru bir karşı ateş açtılar ve İngiliz birliklerini başarıyla bastılar. Her ne kadar saldırı merkezde bir boşluk yaratmaya başlasa da, d'Erlon'un sağındaki hat parçalanmaya başladı. Picton karşı saldırı emrinden kısa süre sonra öldürüldü. İngilizler ve Hanoverli birlikler sayısal olarak az olmalarının baskısı altında dağılmaya başladılar. Pack'in alayları, dört sıra halinde dizilmiş olan birlikleri, Fransalılara saldırmak için ilerlediler, ancak hücum etmek yerine Fransızlara ateş etmeye başladılar. 42. Kara Nöbet birliği, sık çalılıklar arasında sıkışarak ilerlemeleri durduruldu. Birbirlerine açtıkları karşılıklı ateş sonucu Fransız 45e Ligne birliği çalılık alanda, savaş çığlıkları arasında, İngiliz 92. Yaya birliğini püskürtmeyi başardılar. Patika yol boyunca, Fransızlar müttefikleri geri çekilmeye zorluyorlardı, İngiliz hatları dağılıyordu ve öğleden sonraki iki saat için Napolyon Waterloo Savaş'ını kazanıyordu.

Wellington'un ordusuna bağlı Prusyalı irtibat subayı Baron von Muffling'den gelen raporlar şunları söylüyordu: "Prusya ordusunun yardıma gelmediği süre içinde, saat 3'ten sonra Dük'ün ve ordusunun durumu kritik bir hal haldı."

İngiliz ağır süvari saldırısı

"Süvari subaylarımız bir hileye getirilmiş gibi her şeyin üzerine dörtnala gidiyordu. Hiçbir zaman durup içinde bulunduğumuz durumu düşünmediler. Düşmana doğru manevra yapmadan önce de düşünmediler. Asla geri çekilmediler veya rezerv kuvvetler oluşturmadılar." - Wellington

Uxbridge, bu kritik anda, iki İngiliz ağır süvari tugayına - yamacın arkasındaki durumu göremiyordu- ağır baskı altındaki piyade birliklerine yardımcı olmaları için saldırıya kalkmalarını emretti. I. Tugay - kendileri Hanedan (Household) Tugayı olarak da bilinirdi - Tümgeneral Lord Edward Somerset'in komutası altındaydı. Bazı alaylarda bu birliğe destek olarak katılmıştı. Bu alaylar II. Cankurtaran Muhafızları, Kraliyet Atlı Muhafızları (Maviler), I. (Kralın) Silahlı Süvarileri. II. Alay - ayrıca Birlik Alayı'da olarak da bilinir -  Tümgeneral Sör William Ponsonby'nin komutası altındaydı. Yine bu birliğe de destek olması için bazı alaylar katılmıştı. Bunlar I. (Kraliyet) İskoçlardan oluşan, II. (İskoç Griler) ve İrlandalı VI. (Inniskilling) ağır silahlı süvari birlikleri idi.

20 yılı aşkın süredir devam eden savaş, Avrupa kıtasında süvari olarak kullanılmaya uygun atların sayısını ciddi oranda azalttılar. Yinede İngilizler 1815 seferleri sırasında en iyi atlara ve en iyi süvari donanımlarına sahipti. Ayrıca İngiliz süvarileri mükemmel bir kılıç eğitimi almışlardı. Bununla birlikte, Fransızlara göre büyük gruplar halinde manevra yapma yetenekleri çok daha azdı, bazıları ukala bir tutum içerisindeydi, piyade birliklerinin aksine çok azının savaş deneyimi vardı. Örneğin, İskoç Grileri 1795 yılından beri hiçbir harekatta yer almamışlardı. Wellington'a göre, süvari bakımından üstün olmalarına rağmen hareket kabiliyeti ve esneklik konusunda Fransızlardan daha kötü bir durumdaydılar. "Bir süvari takımının sadece iki Fransız'a eşdeğer olduğunu kabul edelim, bu nedenle dört İngiliz'in dört Fransız'la karşılaşmasından asla hoşlanmadım. Bu nedenle sayısal üstünlüğün elde edinmeden adamlarımın gereksiz risklere atılmasını kabul etmedim."

İki tugayın ortak saldırı gücü yaklaşık 2.000 (resmi olarak 2.651 kişi) askerdi; onları yöneten 47 yaşındaki Uxbridge rezervlerde çok az sayıda süvari bırakmıştı. Uxbridge'in, savaş sabahı, tüm süvari takımlarının komutanlarına bütün süvari birliklerinin komutasını kendisinin aldığını ve bütün inisiyatifin kendilerinde olduğuna dair bir emir verdi. Çünkü savaş sırasında kendi emirleri her zaman birliklere ulaşmayabilirdi. Bunun için yapmaları gereken tek şeyin ''önlerinde meydana gelen hareketleri desteklemek'' olduğunu söyledi. Görünüşe göre Uxbridge, Sör John Ormsby Vandeleur'un, Hussey Vivian ve Hollandalı süvari takımlarının İngiliz ağır süvarilerine destek vermelerini bekliyordu. Uxbridge daha sonra, komutayı bizzat ele aldığı için pişman olduğunu söyleyerek ''büyük bir hata yaptım'' dedi. Bunu ileri harekatı desteklemek için rezerv birliklerine ihtiyacı olduğu anda anlamıştı.

Hanedan Tugayı, Müttefikler'in yamaçlarda bulunan hatlarını geçerek tepeden aşağı doğru saldırıya geçtiler. D'Erlon'un sol kanadını koruyan ağır süvariler hala dağınık bir durumdaydı. Bu sayede bu birlikleri hızla süpürerek ana yoldan aşağı doğru ilerlediler ve ardından geri döndüler.

"Ağır süvarilerin, kılıçlarının çıkardığı sesler, iş yerinde yanan maltızlar gibi sesler çıkarıyordu." - Lord Edward Somerset

Saldırılarına devam eden Hanedan Tugayı'nın solundaki bölük Aulard'ın tugayını yok etti. Onları geri çağırmak için yapılan bütün girişimlere rağmen La Haye Sainte'yi geçerek saldırılarına devam ettiler. En sonunda kendilerini, tepenin aşağısında parçalanmış atlarına bakarken Schmitz'in kare şeklinde dizilmiş tugayı ile yüz yüze buldular.

Sol taraftaki Birlik Tugayı aniden piyade hatları boyunca süpürüldü. (92 Gordon Yaylası Alayından bazılarının heyecanlarına yenik düşerek onlara eşlik ettikleri efsanesi ortaya çıktı). Soldan merkeze doğru Kraliyet Silahlı Süvarileri Bourgeois'in tugayını yok ederek 105. Ligne'nin sancağı olan altın kartalı ele geçirdiler. İrlandalılar (Inniskilling) ise, Quoit'un tümeninin diğer Tugaylarına doğru yöneldiler. İskoç Grileri ise öcü birlik olarak ilerleyen 45. Ligne'ye doğru saldırıya geçtiler. 45. Ligne ise patika yolu geçtikten sonra hatlarını yeniden düzenleyerek ilerlemeye ve tepenin üzerinde bulunan İngiliz birliklerine doğru saldırmaya çalışıyordu. İskoçlar 45. Ligne'nin altın kartalını ele geçirdiler ve Grenier'in tugayını ezerek yok ettiler. Savaş sırasında Fransızlardan sadece iki altın kartal ele geçirildi. Wellington'un en sağında Duretti'nin tümeninin kare şeklini alarak İskoçları geri püskürtmek için yeterli zamanları vardı.

Hanedan Süvari Birliği'nde olduğu gibi, Kraliyet ve Inniskillings birliklerinin subayları, tüm birliklerini yitirmeden geri çekilmenin çok zor olduğunu fark ettiler. Kayıplarını gidermek ve yeniden organize olmaya çalışan İskoçlar ve Birlik Süvarileri bir anda kendilerini Fransız ordusunun ana hatlarının önünde buldular. Atları parçalandı ve savaştaki bir sonraki görevlerinin ne olduğunu bilmedikleri için bozulmaya başladılar. Bazıları büyük topçu bataryasının yanındaki toplara saldırdı. Greyslerin topları devre dışı bırakmaya veya kendi hatlarına doğru taşımaya vakitleri ve araçları yoktu. Ancak topçu erlerinin bir çoğu öldürüldü ya da savaş meydanından kaçtı. Bu nedenle Fransız topçuları savaşın geri kalanında çok fazla etkinlik gösteremediler. Greyslerin Baş Çavuşu Dickinson, Fransız topçularına saldırmaya başlamadan önce alayının toplandığını komutanına bildirdi. Birlik komutanı olan Hamilton, onları geri götürmekten ziyade "Saldırın, toplara saldırın" diye bağırdı.

Napolyon, İngilizlerin bu hamlelerine derhal bir karşı saldırı düzenlenmesini emrederek yanıt verdi. Bu saldırı için Farine ve Travers'in ağır süvari birliklerine ek olarak Jaquino'nun iki Chevau-léger (mızraklı süvari) ile I. Kolordunun hafif süvari birlikleri görevlendirildi. Hougoumont ve La Belle Alliance arasındaki vadinin dibinde düzenleri bozulmuş ve savaş halinde olan İskoçlar ve geri kalan İngiliz süvarileri  Milhaud'un ağır süvarilerinin karşı saldırısı sonucu gafil avlandılar. Daha sonra Milhaud'un birliklerine Baron Jaquinot'un I. Süvari Tümenine mensup olan mızraklı süvariler de katıldı.

Ponsonby, adamlarını Fransız zırhlı süvarilerine karşı toplatmaya çalışırken, Jaquinot'un mızraklı süvarilerinin saldırısına uğradı ve ele geçirildi. Yakınlarda bulunan İskoç süvarilerinden bir grup asker tugay komutanının yakalanmasını gördüler ve komutanlarını kurtarmaya çalıştılar. Bununla birlikte, Ponsonby'yi yakalayan Fransız süvarisi onu öldürdü ve daha sonra onun mızrağını kullanarak kurtarmak için gelen İskoç süvarilerinden üçünü öldürdü. Ponsonby'nin öldürülmesinin ardından, ivme tamamen Fransızların lehine döndü. Milhaud ve Jaquinot'un süvarileri Birlik Tugayını vadiden çıkarmayı başardı. Saldırının sonuçları İngiliz süvarileri için çok ağır oldu. Tümgeneral Vandelerun komutasındaki hafif silahlı süvariler ile Hollanda-Belçika birliğinden hafif silahlı süvariler ve sağ kanattaki Tümgeneral Ghiny komutasındaki hafif süvariler ile merkezde Tümgeneral Trip'in komutasındaki Hollanda-Belçika birliğine mensup silahlı süvarilerin karşı saldırısı ile Fransızlar geri püskürtüldü.

Bu saldırılar sonucunda ne kadar süvarinin hayatını kaybettiği tam olarak bilinmemektedir. Çünkü tutulan kayıtlar sadece savaş anında yaşanan ölümleri kapsamakta, savaşın ardından yaralıların ne kadarının öldüğü bilinmemekteydi. Örneğin Barbero gibi bazı tarihçiler, resmi rakamların savaş alanındaki birliklerinde bulunan süvarilerin sayısını aşırı tahmin etme eğiliminde olduklarını ve dolayısıyla kayıp miktarının kağıt üzerindeki oranlardan çok daha fazla olduğuna inanmaktadırlar. Birlik Tugayı, hem komutanlar hem de öldürülen (komutanları William Ponsonby ve İskoçların komutanı Albay Hamilton da dahil olmak üzere) süvariler bakımından çok fazla adam kaybetti. II. Cankurtaran Muhafızları ve Hanedan Tugayı'na bağlı Kraliyet Silahlı Muhafızları da (Kral Silahlı Muhafızları Komutanı Albay Fuller'de öldürüldü)  çok sayıda adam kaybetti. Bununla birlikte, savaş alanında en sağda bulunan I. Cankurtaran Muhafızları ve bir rezerv birliği olarak tutulan Maviler, yerlerini muhafaza ettiler ve sonuç olarak daha az kayıp verdiler. İki tugay için de resmi olarak kağıt üzerindeki güçleri 2.651 kişi olarak belirtilirken, Barbero ve diğer tarihçiler iki tugayın da gerçek gücünün yaklaşık 2.000  kişi olduğunu savunmaktadırlar. Savaş sırasında iki ağır süvari tugay için kaydedilen resmi kayıplar 1.205 asker ve 1.303 at idi.

Chandler ve Weller gibi bazı tarihçiler, İngiliz ağır süvarilerinin ilk epik saldırılarının ardından büyük oranda yok edildiklerini iddia etmektedirler. Barbero, İskoç Grileri'nin hemen hemen yok olduğunu ve Birlik Tugayının diğer iki alayının da benzer şekilde ağır kayıplara uğradığını belirtmektedir. İngiliz görgü tanıklarının ifadelerine göre Clark-Kennedy ve Wood gibi diğer tarihçiler, ağır süvariler saldırıya başladıktan sonra devam eden rollerini şöyle anlatıyorlar: Ağır süvariler, etkisiz olmaktan çok, işe yaradıklarını çok iyi gösterdiler. Fransız süvarilerine defalarca karşı koydular (her iki tugay da), kriz zamanlarında çevrelerindeki birliklerin moralini güçlendirmek için birleşik süvari ve piyade saldırılarını durdurdular (yalnızca Hanedan Tugayı). Anglo-müttefik hatlarındaki piyade saldırıları sonucu oluşan boşlukları doldurdular. Görevlerini büyük bir başarı ile Fransız süvarileri ile yakın savaşa girmelerine, tüfek ateşlerine, piyade saldırılarına - diğerlerinden daha ölümcül olan- topçu ateşlerine karşı yerine getirdiler. Öğleden sonra saat altı civarında tüm Birlik Tugayı sadece 3 bölük süvariye sahipti, ancak bunlar da Fransız süvarilerinin saldırılarını karşılarken, mevcutlarının yarısını kaybettiler. Savaşın bitiminde, iki tugay  birleşerek sadece bir süvari bölüğü kurabildi.

Bu süvari saldırısından D'Erlon'un I. Kolordusunda bulunan 14.000 Fransız askeri kötü şekilde etkilendi. I. Kolordu vadi boyunca geri yolda püskürtüldü. Bu saldırının Napolyon'a maliyeti, 2.000 esirde dahil olmak üzere, 3.000 askerin kaybedilmesi olmuştu. Ayrıca, Fransızlar kendileri için çok değerli olan zamanı da boşa harcadılar. D'Erlon'dun süvari saldırısı sonucu dağılan kolordusunu yeniden toparlaması saat 16:00'a kadar sürdü. Tam bu sırada Prusya ordusuna bağlı birlikler savaş alanının sağ tarafında görünmeye başladı. Napolyon Prusyalılar bölgeye gelmeye başladığı sırada Lobau'nun 4. Kolordusuna sağ kanada doğru ilerleyerek D'Erlon'un saldırısı başlamadan önce Prusyalıları durdurmaları yönünde bir emir verdi.

Fransız süvari saldırısı

Saat 16: 00'dan kısa bir süre önce Ney, Wellington'un savaş hatlarının merkezine doğru belirgin bir ilerleme kaydetti. Savaş sırasında yaralanan İngiliz askerlerinin ateş hattından tahliye edilme işlemlerini bir geri çekilme olarak algılayarak taarruzunu şiddetlendirdi. D'Erlon'un Kolordusunun yenilgisinin ardından, Ney'in elinde rezerv olarak çok az sayıda piyade kalmıştı. Piyadelerin çoğunu ya umutsuzca sürdürülen Hougoumont saldırısına ya da Prusyalılara karşı savaşmaları için sağ kanada göndermişti. Bu noktada Ney, Wellington'un merkezine doğru sadece süvarilerin katılacağı bir saldırı organize etti. Başlangıçta saldırı için Milhaud'un rezerv süvari birliklerine ait ağır zırhlı süvariler ile Lefebvre-Desnoëttes'in İmparatorluk Muhafızlarının hafif süvari birliği görevlendirilmişti. İki birliktede toplamda, yaklaşık 4.800 kılıçlı asker vardı. Bu kuvvetler geri püskürtülünce, saldırıya katılmaları için Kellermann'ın ağır süvari kolordusu ve ve Guyot'un Muhafız ağır süvari birlikleri görevlendirildi. Toplamda 67 takımda 9 bin süvari saldırıya katıldı. Napolyon saldırıyı gördüğünde, saldırı zamanının bir saat kadar erken olduğunu söyledi.

Wellington, süvari saldırısına piyadelerini kare şeklindeki savunma düzenine sokarak karşılık verdi (dört hat derinliğinde içi boş kare şeklindeki dizilim). Kareler genellikle savaş resimlerinde tasvir edildiğinden çok daha küçüktür - 500 kişilik bir taburun oluşturduğu karenin bir kenarının uzunluğu 18 m'den fazla olmazdı. Bu dizilim süvari saldırılarına karşı kullanılabilecek en etkili savunma düzeniydi. Çünkü süvariler tüfeklerinin ucuna süngü takmış, sık bir dizilime sahip bu birliklere saldıramıyorlardı. Fakat kendileri açık alanda oldukları için mermilere kolaylıkla hedef olmaktaydılar. Atlar süngülerin üzerine doğru saldıramıyorlardı. Bu nedenle süvarilerin bu birlikleri yok etmesi imkansızdı, ancak bu dizilimde ki birlikler topçu ateşi ya da piyade saldırıları karşısında savunmasızdılar. Wellington, topçu ekiplerine, süvariler yaklaşırken kare şeklindeki birliklerin ortalarına sığınmalarını ve süvariler geri çekilirken silahlarına geri dönüp ateş etmeye başlamalarını emretti.

İngiliz piyadeleri içerisindeki görgü tanıkları birbirine tıpa tıp benzeyen 12 saldırı dalgasının gerçekleştiğini söylemişlerdir. Düzenlenen genel saldırıların sayısı şüphesiz çok daha azdı. Saldırıların bir işe yaramadığını kabul eden Kellermann, seçkin tüfekli süvari tugayını saldırıdan çıkarmaya çalıştı. Ancak sonunda Ney onları gördü ve saldırıya katılmaları gerektiğini ısrarla vurguladı.

Yaya muhafız birliğinin bir üyesi olan görgü tanığı bir İngiliz subay, izlenimlerini çok net ve birazda şiirsel olarak şöyle anlatmaktadır.

"Yaklaşık saat 16 civarında önümüzde bizlere ateş etmekte olan düşman topçusu birden ateşi kesti ve büyük gruplar halindeki süvari birliklerini gördük. Savaştan sağ kurtulan bir adamın hayatının sonuna kadar o görüntüyü unuta bilmesi mümkün değil! Güneş ışığı vurduğu sırada ufukta parlayan zırhlar içerisinde üzerinize doğru gelen, fırtınalı bir deniz dalgası gibi, büyük bir kalabalığı görürdünüz. Yeterince yaklaştıkları sırada ayaklarınız altındaki yeryüzünün atların tepişmesi nedeniyle titreştiğini hissederdiniz. Herhalde hiçbir şeyin bu korkunç, hareketli kalabalığın saldırısına direnemeyeceğini düşünebiliriz. Ünlü ağır zırhlı süvariler (cuirassiers), Avrupa'nın neredeyse bütün savaş alanlarında kendilerini kanıtlamış eski askerlerden oluşuyordu. Neredeyse inanılmaz derecede kısa bir süre içinde, bizden yirmi metre uzaktaydılar ve durmadan 'Çok Yaşa İmparator' ("Vive l'Empereur") diye bağırıyorlardı. "Süvarileri karşılamak için hazırlanın" emri verildi, ön saflarda bulunan her adam diz çöktü ve ağır zırhlı süvarilerden kendilerini korumak için hep beraber adeta çelikten bir duvar oluşturuldu." - Yüzbaşı Rees Howell Gronow

Esasen, bu tip büyük bir süvari saldırısı neredeyse İngilizler üzerinde büyük bir psikolojik şok etkisi oluşturdu. Topçuların yakın desteği piyade karelerini bozabilir ve süvarilerin kareleri parçalamasına izin verebilir. Waterloo'da, Fransız süvarileri ile topçu birlikleri arasındaki işbirliği pek etkileyici değildi. Fransız topçusu, Müttefik piyadelerine ağır zararlar verebilecek kadar yaklaşamadılar. Saldırılar arasındaki topçu ateşlerinde büyük bir hasar meydana gelmedi, çünkü ateşlenen top mermilerinin çoğu ya hedeflerden uzağa düşüyordu ya da yamaçların üzerindeki hedefleri bulamıyordu. Eğer saldırıya uğrayan piyadeler, kendi savunma düzenlerini sıkı sıkıya korurlarsa ve panik göstermezlerse, süvariler bu birliklere kendi başlarına çok az zarar verebilirler. Fransız süvarilerinin saldırıları her seferinde piyadelerin kararlı savunmaları, İngiliz topçusunun yeniden toparlanmak için yamacın aşağısında toplanan Fransız süvarilerine açtıkları etkili ateş ve Wellington'un hafif süvarileri ile Hollandalı ağır zırhlı süvariler ve Hanedan Tugayından kalan süvarilerin cesurca saldırıları ile geri püskürtüldü.  Savaş sırasında en az bir tane topçu subayı yaklaşan süvari saldırısı karşısında piyade karelerine sığınmadığı için Wellington'un emirlerine itaatsizlik etti. Kraliyet Atlı Topçu birliğine bağlı 'G' birliğini komuta eden Kaptan Mercer, her iki yanında bulunan Brunswick'li piyadelerin o kadar sallantıda olduğunu düşünüyordu ki altı-dokuz librelik topunu saldıran Fransız süvarilerine karşı ateşleyerek Fransız süvarileri üzerinde muazzam bir hasar bıraktı.

"Böylece, süvari sırasının bize elli veya altmış yard yaklaşmalarına izin verdim. Yeterince yaklaştıklarını düşündüğümde adamlarıma ''Ateş'' emri verdim; etkisi çok kötüydü. Neredeyse önde bulunan bütün hat bir anda çöktü; yuvarlak top mermisi, bütün sıraya nüfuz ederek kafa karışıklığını da kendisi ile beraber taşıdı ... silahın her boşalmasının ardından, çimleri biçen tırpanın vuruşu gibi adamlar ve atlar yere düşüyordu." - Yüzbaşı Cavalié Mercer

Belirsiz kalan nedenlerden dolayı, diğer müttefik topları Fransızlar saldırırken hiçbir ateş açmadı. Wellington'ın emirlerine göre, topçular her saldırıdan sonra Fransız süvarileri geri çekildikleri sırada toplarının başına geri döndüler ve ateş ettiler. Mont-Saint-Jean'in yamaçlarında hiçbir işe yaramayan sayısız saldırılarda onlarca Fransız süvarisi harcanmıştı. Fransızların verdiği kayıplar kolayca hesaplanamayacak durumdaydı. Kıdemli Fransız süvari subayları, özellikle de generaller ağır kayıplarla karşılaştılar. Dört tümen komutanı ve dokuz tugay komutanı yaralandı ve bir tanesi de hayatını kaybetti - cesaretlerini kanıtlamak için saldırıya her zaman liderlik ederlerdi-. Örnek olarak, Houssaye,  Grenadiers à Cheval birliğinin 15 Haziran'daki mevcudunun 796 kişi olduğunu, 19 Haziran'da ise bu sayının 462 kişiye düştüğünü söylemektedir. Silahlı İmparatoriçe Süvarilerinin de aynı dönemde 816 adamından 416'sını kaybettiğini bildirilmiştir. Genel olarak Guyot'un Muhafız ağır süvari tümeni, gücünün %47'sini kaybetti.

İkinci Fransız piyade saldırısı

Sonunda, Ney bile, süvarilerin tek başlarına çok küçük bir başarı kazandıklarını kabul etmek zorunda kaldı. Sonunda şansını bir kez daha denemek için piyadelerinde katılacağı yeni bir süvari saldırısı organize etti. Bu saldırı için Bachelu'nun tümenini ve Reille'nin II. Kolordusuna bağlı Foy'un tümeninden Tissot'un alayını görevlendirdi. Yapılacak bu saldırı daha önce ağır zırhlı süvarilerin İngilizlere saldırmak için kullandıkları hat üzerinde  (Hougoumont ve La Haye Sainte arasındaki aralık) gerçekleştirilecekti. Fakat bu saldırıda Uxbridge liderliğindeki Hanedan Tugayı süvarileri tarafından durduruldu. Bununla birlikte İngiliz süvarileri, Fransız piyadelerinin savaş hatlarını bozamadılar ve tüfek atışları nedeniyle yaşadıkları kayıplardan dolayı geri çekildiler.

Uxbridge, yeni bir saldırı gerçekleştirmek için Tümgeneral Trip'in komutası altında ki Hollandalı tüfekli süvarileri (Carabiniers) kullanmak istedi, fakat Tümgeneral Trip onun bu isteğine karşı çıktı. Bazı İngiliz süvarileri de bu olay hakkında eleştirilerde bulundular. Fakat Hollanda veya Belçika kaynaklarında bu olayı destekleyecek herhangi bir bulgu yoktur. Bu sırada, Bachelu ve Tissot'un askerleri ile saldırıya katılan süvariler, topçu birliklerinin ateşi ve Adam'ın piyade tugayının açtığı yoğun ateş sonucunda ağır kayıplar vermeye başladılar ve geri çekildiler. Fransız süvarileri, Wellington'ın merkezine saldırırken çok az sayıda kayıp verdiler, fakat piyade birliklerinin üzerine açılan topçu ateşi çok sayıda kayba neden oldu. Wellington'un süvari birliklerinin, savaş alanının en solunda bulunan Sör John Vandeleur ve Sör Hussey Vivian'ın tugayları hariç, hepsi savaşmaya kararlıydı ve bu nedenle çok önemli kayıplar yaşamışlardı. Durum o kadar umutsuz görünüyordu ki Cumberland Süvarilerinden, yalnızca bir Hannoverli süvari alayı kalmıştı ve bu birlikte  Brüksel'e uzanan yol boyunca savaşın kaybedildiğini söyleyerek kaçtılar.

La Haye Sainte'yi Fransız'ların ele geçirişi

Wellington'un merkezinin sağ kanadın da Ney'nin birleşik kuvvetlerinin saldırıya geçtiği sırada, 13. Légère liderliğinde yeniden toparlanan D'Erlon'un I. Kolordusuna bağlı birlikler La Haye Sainte üzerine tekrar saldırdılar ve bu sefer kısmen başarılı oldular. Çünkü kısmen Kralın Alman Lejyonu'nun cephanesi tükenmişti. Bununla birlikte, Almanlar neredeyse bütün gün boyunca savaş alanının merkezini ellerinde tutmuşlardı ve bu da Fransızların ilerlemesini durdurmuştu.

La Haye Sainte ele geçirildikten sonra, Ney avcı erlerini ve atlı topçularını Wellington'un merkezine doğru taşıdı. Fransız topçuları kısa sürede yakın mesafeden Wellington'un kare şeklindeki piyadelerini şarapnelli gülleler ile parçalamaya başladılar. 30. ve 73. Alaylar çok ağır kayıplara uğradılar ve yeniden bir kare oluşturabilmek için birleştirildiler.

"La Haye Sainte'nin Fransızlar tarafından ele geçirilmesi çok tehlikeli bir olaydı. Bu durum Anglo-Müttefik ordusunun merkezini ortaya çıkardı ve düşmanın 60 yard içeride mevzilenmesini sağladı. Fransızlar, bu avantajlı durumdan yararlanmak için bir an bile beklemediler. Alten'in soluna ve Kempt'in sağına doğru yakın mesafeden ezici bir topçu ateşi ile desteklenen güçlü bir piyade saldırısı başlattılar." - Yüzbaşı James Shaw

Napolyon saldırının başarılı olabilmesi için büyük bir kararlılık ile devam etmesi gerektiğini söyledi. Ney neredeyse Müttefik ordusunun merkezini dağıtmanın eşiğine gelmişti.

Bu topçu ateşiyle birlikte La Haye Sainte'nin arkasındaki bölgeye hakim konumlar çok sayıda Fransız piyadesi ( tirailleurs) tarafından işgal edildi. İngiliz hatlarının üzerine yakın mesafeden çok şiddetli bir ateş açmaya başladılar. Durum şimdi öylesine korkunçtu ki, 33. Alayın bütün birlikleri ve Halkett'in bütün tugayı güvenlikleri için geriye çekildi. Tarihçi Alessandro Barbero bu durumu "emsali olmayan bir önlem" olarak tanımlamıştır. Wellington, La Haye Sainte'den gelen ateşin giderek gevşediğni fark etti ve adamlarıyla birlikte oraya yaklaştı. İngiliz komutan binanın etrafındaki çalıları aşmak için mücadele ederken Fransız avcı erleri Wellington'a ateş açtı. Alten, çiftliğin tekrar ele geçirilmesi için 5. Kralın Alman Lejyon'unu görevlendirdi. Albay Ompteda, Fransız ağır süvarileri kanatlarını kuşatıp, kendisini öldürerek, birliğini dağıtıncaya dek Fransız avcı erlerini kovaladı. Bir Hollanda-Belçika süvari alayına da saldırıya katılmaları emredildi. Fakat kendi askerleri tarafından yanlışlıkla üzerlerine ateş açılınca geri döndüler. Merlen'in Hafif Süvari Tugayı, La Haye Sainte yakınlarında konuşlanmış olan Fransız topçularına saldırdılar ancak topçuların açtığı ateş sonucu birlik tam anlamıyla parçalandı ve dağıldı.  Hollanda Süvari Tümeni Wellington'un elinde rezerv olarak kalan tek süvari tümeniydi ve güçlerinin neredeyse yarısını kaybettiğinden etkisiz bir hale gelmişlerdi. Bununla beraber Fransız süvarileri ise bütün kayıplarına rağmen savaş alanın hakimi konumuna gelmişlerdi. Piyadelerinde desteği ile İngiliz piyadelerinin oluşturdukları kare şeklindeki pozisyonları ezip geçiyorlardı. Gittikçe daha fazla Fransız topu ön hatlara getirildi.

Bir Fransız topçu bataryası 1 / 1. Nassauer birliğinin 300 metre yakınına gelerek ağır kayıplara neden oldu. Nassauer'lilerin birliği Fransız bataryasına saldırmaya teşebbüs edince ağır zırhlı süvariler tarafından geri püskürtüldüler. Mercer'ın topçu bataryasının kanatlarına konuşlanan bir başka topçu bataryası da atları ve cephaneyi vurarak Mercer'i geri çekilmeye zorladı. Mercer daha sonra şunları söyledi: " Düşmanın atış hızı ve atışlarının keskinliği o kadar yoğunlaşmaya başladı ki yok edileceğimizi düşündüm. ... Birçok atın eyeri sırtlarında parçalandı... Gördüğüm bir top mermisi, birlikteki en iyi iki atın altında patladı" dedi.

Fransız piyadeleri birçok hakim pozisyonu işgal etti, özellikle bunlardan birisi 27'nci birliğin oluşturduğu kareye bakan bir tepeciği ele geçirmişti. Fransız süvarilerinin ve topçularının desteği nedeniyle Fransız piyadelerini ele geçirdikleri pozisyonlardan atmak imkansız bir hale gelmişti. 27. birlik Fransız piyadesinin yoğun ateşine maruz kaldı. Bu ateş sonucu 27. Yaya birliği ( Inniskillings) 3 veya 4 saat içerisinde gücünün 2/3'ünü kaybetti.

"Yol tarafındaki banklar, bahçe duvarı, tepecik ve kum havuzu, üzerimize ateş açmaya kararlı olan avcı erleri ile dolup taşmıştı. Yapay bankın arkasında  27. birliğe bağlı birçok asker ölü bir biçimde karenin ortasında yatıyordu. La Haye Sainte'nin düşmesinden sonra bu birliğin kayıpları korkunç bir seviyeye ulaşmıştı. Hemen hemen tatmin edici bir tek el bile ateş edemeden birliklerimizin bir çoğu yamacın tepesinde benzer bir durumda yerde yatıyordu." - Edward Cotton, 7. Hafif Süvari Birliği

Bu süre zarfında Wellington'un generallerinin ve yardımcılarının birçoğu Somerset, Canning, de Lancey, Alten ve Cooke dahil olmak üzere öldürüldüler ya da yaralandılar. Durum kritikti ve Wellington, bir piyade karesinde sıkışıp kalmıştı. Biraz ötesinde yaşanan olayları bile bilmezken, umutsuzluk içerisinde Prusyalıların yardıma gelmesini bekliyordu. Daha sonra yazmıştır:

Prusyalılar yaklaşırken ufukta göründükleri ana kadar sanki zaman geçmek bilmiyordu. Hem onlar hemde saatim takılı kalmış gibiydi.

Prusya IV Kolordusunun Plancenoit'e varışı

"Gece ya da Prusyalılar mutlaka gelmeliydi." -  Wellington.

Alana gelen ilk Prusya güçleri Bülow'un IV. Kolordusu oldu. Bülow'un asıl hedefi, Fransız pozisyonlarının arkasına doğru sıçrama tahtası olarak kullanmayı planladıkları Plancenoit ele geçirmekti. Blücher, sağ kanadını güvence altına almak için Boat de Paris yolunu kullanarak Châteaux Frichermont'a ulaşmayı amaçladı. Blücher ve Wellington, saat 10.00'dan beri haberleşme içerisinde bulunuyorlardı. Wellington'un merkezi saldırıya uğrarsa, Frichermont'ta bu buluşmayı kabul ettiler. General Bülow, Plancenoit yolunun açık olduğunu ve zamanın 16:30 olduğunu kaydetti.

Bu zaman zarfında, IV. Kolordunun 15.Tugayı, Frichermont-La Haie bölgesindeki Wellington'un sol kanadında bulunan Nassauer'li birliklerle bağlantı kurmaları için gönderildi. Tugayın atlı topçuları ile topçu bataryaları sol kanadın desteklenmesi için bölgeye konuşlandırıldı. Napolyon, Bülow'un IV. Kolordusundan kalanları Plancenoit'e karşılaması için Lobau'nun kolordusunu gönderdi. 15. Tugay, Lobau'nun birliklerini gerçekleştirdikleri cesur süngü taaruzuyla Frichermont'tan attılar. Daha sonra Frichermont 'daki tepelere doğru ilerlediler ve bölgede bulunan Fransız avcı erlerini ( Chasseurs) 12 librelik topçu ateşleri ile  Plancenoit'in dışına ittiler. Bunun ardından Lobau'u birliklerini Plancenoit alanına geri çekti ve Lobau'yu Armee Du Nord'un sağ kanadının arkasına yürüyerek ordunun tek geri çekilme hattını doğrudan tehdit etmeye başladı. Hiller'in 16. Tugayı Plancenoit'e karşı altı taburla ilerlemeye başladı.

Napolyon, Genç Muhafızların sekiz taburunu ciddi bir baskı altında bulunan Lobau'yu desteklemek için gönderdi. Genç Muhafızlar düzenledikleri karşı saldırı ve çok sert mücadelelerden sonra Plancenoit'i ele geçirdiler. Ancak Prusyalıların kendilerine karşı saldırı düzenlendikleri karşı saldırı sonucu yenilerek bölgeden sürüldüler. Bunu üzerine Napolyon Orta / Eski Muhafızlardan iki taburu Plancenoit'e gönderdi. Bu birlikler düzenledikleri acımasız süngü saldırısı ile - tüfekleri ile tek bir mermi bile atmadılar - köyü yeniden ele geçirdiler.

Zieten'in kanattan ilerleyişi

Öğleden sonra, Zieten'in I. Kolordusu, La Haie'nin hemen kuzeyinde kalan bölgede büyük bir güç ile ilerliyordu. Wellington'un Prusya irtibat subayı olan General Müffling, Birinci Kolordu ile buluşmak üzere yola çıktı.

Bu sırada Zeiten, 1. Tugayı bölgeye yetiştirdi, ancak bölgeye varır varmaz Wellington'un solundaki Nassauer'li birliklerin ve 15 Prusya tugayının kayıplarını görünce endişelenmeye başladı. Bu birliklerin geri çekilmekte olduğunu gören Zieten, kendi birliklerininde genel bir geri çekilme içine girmesinden endişe ederek, Wellington'un kanatlarından Plancenoit de bulunan ana Prusya birliklerine katılmak için yürüyüşe başladı. Zieten, Blücher'den Bülow'u desteklemesi için doğrudan emir almıştı; Zieten, verilen emirlere uyarak Bülow'a yardım etmek için yola koyuldu.

Müffling bu hareketi uzakta gördü ve Zieten'i Wellington'un sol kanadına destek vermesi için ikna etti. Müffling, Zieten'e "Kolordu hareketsiz kalır ve İngiliz ordusunu derhal desteklemezse savaş kaybedilir" diye uyardı. Zieten, doğrudan Wellington'u desteklemek için yürüyüşüne devam etti ve birliklerinin gelişiyle Wellington, süvarilerini sol kanadından hareket ettirerek çökmekte olan merkezini güçlendirdi.

Fransızlar, Grouchy'nin Wavre'den kendilerine destek olarak gelmesini bekliyorlardı. Zieten'in I. Kolordusunun, Grouchy'nin yerine Waterloo'da ortaya çıkması Fransızlarda moralleri bozdu.  "Zieten'in gelişi, Napolyon'un ordusunda kargaşaya neden oldu". I. Kolordu, Papelotte'den önce Fransız birliklerine saldırmaya başladı ve 19: 30'da Fransız hatları kaba bir at nalı şeklinde bükülmüştü. Hattın uçları şimdi soldaki Hougoumont, sağdaki Plancenoit ve La Haie'nin merkezine doğru uzanıyordu. Durutte,  La Haie'de pozisyon aldı ve Papelotte bölgeye yönelik bir dizi saldırı başlattı. Bu durumun ardından Fransız 24. Alayına ve Papelotte'nin birliklerine karşı bir pozisyon almadan dağınık bir şekilde Smohain'in arkasına çekilmeye başladı. 24. Alay yeni Fransız hatlarına doğru bir saldırı başlattı ancak geri püskürtüldüler. Daha sonra Silezyalı Piyadelerin (Silesian Schützen) ve  1. Alman Milis Birliğinin (Landwehr) desteği ile yeni bir saldırı başlattılar. Fransızlar başlangıçta yeniden başlayan saldırı karşısında gerilemeye başladılar. Ancak ilerleyen saatlerde Smohain'i yeniden ele geçirmeye ve Papelotte'un sırtları ile son birkaç evde tutunmaya çalışarak, ciddi bir mücadele içerisine girdiler.

24. Alay, en sağda bir Highlander taburuyla birlikte ve 13. Silahlı Milis (Landwerh) alayı ve süvarilerin de desteği ile Fransızları bu pozisyonlardan attılar. 13. Milis Alayı ve 15. Tugay tarafından yapılan diğer saldırılar da Fransızları Frichermont'tan sürdü. Durutte'nin tümeni, Zieten'in I. Kolordusuna bağlı süvari rezervinin kendilerine yönelik büyük bir saldırı başlatacağını öğrenerek, savaş alanından çekildiler. D'Erlon'un Kolordusuna bağılı askerler Durutte'nin bölüğündeki askerlerden bu saldırının hemen yanlarında patlak vereceğini öğrenerek panik halinde kaçmaya başladılar. Bu sırada batıda Fransız Orta Muhafızları Wellington'un merkezine doğru yeni bir saldırı başlatmak üzereydiler. Daha sonra Prusya I. Kolordusu Brüksel yoluna doğru ilerleyerek  Fransızların sahip oldukları tek geri çekilme hattını kapatmaya çalıştılar.

İmparatorluk Muhafızlarına Saldırı

Bu arada, Wellington'ın merkezinin La Haye Sainte'nin düşmesi ile bozulmaya başlaması fakat Plancenoit cephesinde başarı sağlanması ile durumun dengelendiğini gören Napolyon elinde kalan son rezerv kuvvetleri olan, şimdiye kadar hiç yenilmemiş, İmparatorluk Muhafızlarını savaş alanına gönderdi. Saat 19:30 civarında başlayan bu saldırının amacı Wellington'un merkezini kırarak ordusunun bölgeye gelen Prusyalılar ile birleşmesini önlemekti. Askeri savaş tarihinde yaşanmış en önemli anlardan biri olmasına rağmen, hangi birliklerin bu saldırıya katıldığı belli değildir. Varsayımlara göre bu saldırı Orta Muhafızların beş taburu tarafından gerçekleştirilmiştir. Yaşlı Muhafızların veya bombacıların (Grenadiers) bu saldırıya doğrudan katılma yerine destek kuvvet olarak katıldığı düşünülmektedir. Yine de Yaşlı Muhafızların üç taburu ileriye doğru hareket ederek saldırı birliklerinin ikinci hattını oluşturdular. Düşmanla doğrudan bir çatışmaya girmek yerine rezerv kuvvet olarak yerlerinde kaldılar.

"... İmparator tarafından yönetilen, Orta Muhafızların dört alayının geldiğini gördüm. Bu birliklerde yeniden saldırmak ve düşmanın merkezine nüfuz etmek istediler. Bana onlara öncülük etmemi emretti; Generaller, subaylar ve askerler büyük bir cesaretle oldukları yerde duruyorlardı; ancak bu birliklerin savaşma gücü, düşman tarafından gönderilen kuvvetlere karşı uzun süre karşı koyamayacak kadar zayıftı. Kısa süre sonra anladım ki, bu saldırıdan vazgeçilmesine yönelik bütün umutların düşünülmesinden vazgeçilmesi gerekiyordu." - Marshal M. Ney

Napolyon, Orta ve Eski Muhafızların konuşlandırılmasını bizzat yönetti. Orta Muhafızlar tabur bölükleri şeklinde savaş alanına konuşlanmaya başladı. Her biri yaklaşık 1. ve 3. Bombacı taburlarının da desteği ile 550 adamlık bir kuvvetten oluşuyordu. Yol boyunca sağ taraf Generaller Friant ve Poret de Morvan tarafından komuta ediliyordu. Sol ve arka tarafta ki 4. Bombacılar taburu ise General Harlet'in komutası altındaydı. 2.ve 3. Avcı taburunun yanında bulunan 1. ve 3. Bombacılar taburu General Michel'in komutası altındaydı. Son olarak ise saldıra katılan taburlar arasındaki en büyük ve en güçlü olanı 4. Avcı taburu, 800 adamdan oluşuyordu , General Henrion'un komutası altındaydı. İmparatorluk Atlı Topçu Muhafızlarından iki top bataryası da bölükler arasına yerleştirilerek saldırıya eşlik ediyordu. Her bir birlik Mareşal Ney'in komutası altındaydı. Mareşal o gün kullandığı 5. ata binerek ilerlemeye öncülük etti. Onların arkasında, rezerve olarak tutulan, Yaşlı Muhafızların üç taburu bulunuyordu. Sağdan sola 1. / 2. Bombacı Taburları 2. / 2. Avcı Taburu ve 1. / 2. Avcı Taburu vardı. Napolyon saldırıyı gerçekleştirmesi için Ney'den ayrıldı, ancak Ney Orta Muhafızlar ile doğrudan Wellinton'un merkezine saldırmak yerine Müttefikleri merkezine doğru eğik bir pozisyonda saldırıya gönderdi. Napolyon, Ney'in üst düzey rütbeli sekreteri olan (ADC) Albay Crabbe'yi Ney'i uyarması ve pozisyonun yeniden ayarlaması için gönderdi, ancak Crabbé zamanında oraya ulaşamadı.

Diğer birlikler Muhafızların ilerleyişini desteklemek için toplandılar. Sol kanatta Hougooumont'la meşgul olmayan Reille'nin kolordusuna bağlı piyadeler ve süvariler de ilerlemeye başladılar. Sağda, D'Érlon'un kolordusu bütün unsurları ile yeniden toparlanarak yamacın tepesine çıktı ve müttefik hatlarına doğru ilerlemeye başladılar. Bunların arasında Pégot'un birliği çatışma düzenini bozarak La Haye Sainte'nin kuzeyinden ve batısında ilerleyerek Friant'ın 1. ve 3. Bombacılar Taburuna bir kez daha ateş desteği vermek için harekete geçtiler. Muhafızlara önce bazı Brunswick taburlarından ateş açıldı, ancak bombacıların açtığı karşı ateş onları geri çekilmeye zorladı. Daha sonra, Colin Halket'in 30'uncu Yaya ve 73'üncü tugayı düşmana karşı ateş açmayı denediyse de yanlışlıkla cephe hattındaki 33. ve 69'uncu alaylar ile bir karışıklık yaşadılar. Bu karışıklıkta Halket yüzünden vuruldu ve ağır yaralandı. Bunun ardından bütün tugayı dağılmaya başladı. Diğer müttefik birlikleri de yavaş yavaş dağılma belirtileri göstermeye başladılar. Orange Prensi tarafından yönetilen Nassauerler ve müttefik hattının ikinci hattında bulunan Kielmansegge tugayından geri kalanlar Fransızlara yönelik bir karşı saldırı başlattılarsa da  geri püskürtüldüler. Bu saldırıda Orange Prensi ağır yaralandı. General Harlet, 4. Bombacılar tugayını tam zamanında yetiştirdi, fakat müttefiklerin merkezi ciddi bir dağılma tehlikesi yaşıyordu.

Şu sırada, Hollandalı General Chassé'nin zamanında bölgeye gelişinin savaşın gidişatını müttefikler lehine çevirdi. Chassé'nin nispeten daha dinç olan Hollanda tümeni, atlı topçu Yüzbaşısı Krahmer de Bichin'in komutasında Fransızlara karşı gönderildi. Topçu bataryası, 1 / 3. Bombacı Taburlarının kanatlarına doğru yıkıcı bir topçu ateşine başladı. Bu ateş Muhafızlar'ın ilerlemesini durdurmadı, bu yüzden Chassé ilk tugayına (Albay Hendrik Detmerler) sayıca az olan Fransızlara yönelik süngü taarruzunda bulunmalarını emretti. Fransızlar bu saldırı karşısında önce bocaladılar sonra dağıldılar. 4. Bombacılar taburu ağır kayıplar vermişti ve yoldaşlarını geri çekilmekte olduğunu görünce kendileri de geriye dönerek kaçmaya başladılar.

4. Bombacıların solunda, batı yönünde düşmana göre daha açılı duran 1. 2. ve 3. Avcı Taburlarının iki bölüğü vardı. Düşmanın topçu ateşinden bombacılara göre çok daha fazla etkilenmişlerdi. Fakat yamacın üzerine ilerledikçe savaş alanının terk edildiğini ve ölülerle kaplı olduğunu gördüler. Aniden Fransız topçu ateşine karşı kendilerini korumak için yatan Maitland'ın komutası altındaki 1.500 İngiliz Yaya Muhafız ayağa kalkarak üzerlerine doğru acımasız bir ateşe başladılar. Açılan ateşe karşılık vermek için yeniden konuşlandırdılar, ancak her iki taburun komutanları ile Albay Mallet ve General Michel'de dahil olmak üzere açılan ilk ateşte 300 kadar kişi öldü. Daha sonra Yaya Muhafızların gerçekleştirdiği süngü saldırısı lidersiz kalan Fransızların dağılmasına neden oldu. 800 adamdan oluşan güçlü 4. Avcı Taburu dağınık ve düzensiz bir şekilde ilerlemeye çalışırken bir anda yamaçtan aşağı doğru süngü saldırısında bulunan Yaya Muhafızlar ile yüz yüze geldiler. Tepenin üzerine ulaşmayı başaran 1. 2. ve 3. Avcı Taburlarına bağlı geri kalan birlikler kendilerine çok ağır kayıplar verdiren topçulara ulaşmayı başardılar. Açtıkları ateş sonucu bütün topçuları süpürdüler. Savaş alanının sol tarafından İngiliz avcı erleri yoğun bir ateş açmaya başladılar ve Fransız avcı taburlarını geri püskürttüler. Ancak avcı erleri yerlerini, John Colbor'un liderliğindeki 52'inci Hafif Piyade birliğine bıraktılar. Fransız avcı erleri İngilizlere yönelik çok ağır bir karşı ateş açtılar ve 52. Birlikten 150 kadar adam öldürdüler. Bu olay sırasında 52. birlik saldırıya geçerek Fransız avcı erlerini dağıtmayı başardı.

Son muhafız birliği de dağınık bir halde geri çekilmeye başladı. Bu olay Fransız hatları boyunca yayılan büyük bir panik dalgası  başlattı. "La Garde recule, Sauve qui peut!" (Muhafızlar geri çekiliyor, Herkes kendini kurtarsın!)  Wellington, heyecanından atın Kopenhag'ın üzengileri üzerinde ayağa kalktı ve şapkasını havada sallayarak ve genel bir taarruz sinyali verdi. Ordusu hatlardan ileriye doğru saldırdı ve geri çekilen Fransızların üzerine atladı.

Hayatta kalan İmparatorluk Muhafızları, La Haye Sainte'nin hemen güneyindeki üç rezerv taburunda yeniden toplanarak (bazı kaynaklarda dört olduğu söylenir) kahramanca bir duruş sergilediler. Adam'ın Tugayı ve Hanoverili Landwehr Osnabrück Taburunun yanı sıra sağ taraflarında bulunan Vivian ve Vandeleur'ün kısmen dinç durumda olan süvari tugayları Muhafızları büyük bir karışıklığa itti. Kendi istekleri ile birliklerinden ayrılan bazı birimler La Belle Allience geri çekildiler. Bu geri çekilme sırasında, Muhafızlardan bazıları teslim olmaya çağrılmış, buna karşılık olarak ise muhafızlar ünlü sözleri olan,  "La Garde meurt, elle ne se rend!" ("Muhafız ölür, teslim olmaz!") şeklinde cevap vermişlerdir.

Prusya'nın Plancenoit'inin ele geçirilmesi

Bu sırada, Prusya ordusuna bağlı 5., 14. ve 16. Tugayların, Plancenoit'e yönelik üçüncü saldırısı başlamıştı. Kilise ateşler içerisinde yanıyordu, mezarlık bölgesinde ise - Fransız direnişinin merkezi- "sanki bir kasırgada savrulmuş" gibi cesetler yerlerde yatıyordu. Genç Muhafızları desteklemek için Beş Muhafız taburu daha bölgede konuşlandırıldı. Şimdi neredeyse bunların hepsi Lobau'nun kolordusundan geri kalanlarla birlikte köyü savunmaya çalışıyordu. Plancenoit'daki Fransız mevzilerinin anahtarının güneyde yer alan Chantelet ormanlarında olduğunu Prusyalılar fark ettiler. Pirch'in II. Kolordusu bölgeye iki tugayla gelerek ağaçlık alanda ilerleyen IV. Kolordunun saldırısını takviye etmişlerdi.

25. Alay'ın tüfekli taburları, Fransız ordusunun 1 / 2e Bombacılarını (Eski Muhafızlar) Chantelet ormanlarından atarak geri çekilmeye zorladılar. Daha sonra Plancenoit'i kanatlardan kuşatma altına aldılar. Eski Muhafızlar panik içinde geri çekilen birliklerle karşılaşıncaya kadar belirli bir düzen içerisinde geri çekiliyorlardı. Fakat bu birlikler ile karşılaşınca onlarda düzenlerini bozarak dağınık bir biçimde geri çekilmeye başladılar. IV. Prusya Kolordusu Plancenoit'ın ötesine geçerek, İngilizlerin saldırısı karşısında düzensiz bir biçimde geri çekilen Fransız birliklerini buldular. Prusyalılar, Wellington'un birliklerini vurmaktan korktukları için ateş etmekten çekindiler. Bu saldırı Plancenoit'in el değiştirdiği beşinci ve son sefer oldu.

Muhafızlarla geri çekilmeyen Fransız kuvvetlerinin pozisyonları kuşatılarak hepsi imha edildiler. Taraflardan hiçbiri ne teslim olmayı önerdi nede teslim olmayı kabul etti. Fransız Genç Muhafız Tümeni yüzde 96 oranında kayıp verdi ve Lobau'nun Kolordularının üçte ikisi yok edildi.

"Cesaret ve dayanıklılıklarına rağmen, köyde savaşan Fransız muhafızlar yavaş yavaş sallanmaya başladılar. Kilise, pencerelerden, koridorlardan ve kapılardan çıkan kırmızı alev sütunlarıyla zaten yanıyordu. Köyde - hâlâ korkunç bir evden-eve savaş- yaşanıyordu. Köyde ki her şey yanıyordu ve buda karışıklığa neden oluyordu. Bununla birlikte, Binbaşı von Witzleben'in manevrası tamamlandığında Fransız Muhafızları, kanatlarının ve arka hatlarının tehdit edildiğini görünce çekilmeye başladılar. General Pelet komutasındaki Muhafız Avcı Erleri ordunun gerisini korumak için yeniden pozisyon aldılar. Köyden büyük bir acele ile kaçmaya çalışan Muhafız birliklerinden arta kalan askerler arkalarında büyük miktarda, top, teçhizat ve mühimmat vagonları bıraktılar. Plancenoit'in boşaltılması, Fransız Ordusunun Charleroi'ye çekilmesi sırasında güvenliklerini sağlayacak konumun kaybedilmesine neden oldu. Muhafızlar, Plancenoit'ten Maison du Roi ve Caillou yönünde geri çekiliyorlardı. Savaş alanının geri kalanının aksine, burada "Sauve qui peut!" diye bağıran kimse yoktu. Bunun yerine, "Sauvons nos aigles" (Kendinizi Kurtarın!) diye bağıran ("Kartallarımızı kurtaralım!") askerler vardı." - 25. Alayın Resmi Tarihi

Fransız parçalanması

Fransızların sağ, sol ve merkez kuvvetleri dağılmıştı. Savaş alanında çaba gösteren son Fransız gücü, La Belle Allience etrafında konuşlanmış Eski Muhafızların iki taburundan oluşuyordu. Olası bir geri çekilme durumunda Napolyon'u korumak ve son rezerv birlikleri olarak kullanılmak için bölgeye yerleştirilmişlerdi. Napolyon Fransız ordusunu bu birliklerin arkasında yeniden toplamayı umuyordu, ancak geri çekilme bir kargaşaya dönüştüğünde, bu birliklerde geri çekilmek zorunda kaldı. La Belle Allience'nin her iki tarafındaki birliklerden biri Koalisyon süvarilerine karşı koruma amaçlı kare şeklinde savunma düzeni almak zorunda kaldı. Savaşın kaybedildiğine ve bölgeden ayrılması gerektiğine ikna edilinceye kadar Napolyon bir hanın içerisinde sol kanadı komuta etmeye devam etti. Adam'ın Tugayı bu kanada taarruz edip geri çekilmeye zorlarken, Prusyalılar da diğer kanada saldırıyorlardı.

Alaca karanlık bastırdığı sırada, her iki birlik de göreceli olarak daha düzenli geri çekiliyordu, ancak Fransız topçuları ve geri kalan her şey müttefiklerin eline düşmüştü. Geri çekilmekte olan Muhafızlar düzensiz bir şekilde geri çekilen veya kaçan binlerce Fransız birliğiyle çevriliydi. Koalisyon süvarileri, kaçakları 23: 00'a kadar takip etti. Gneisenau onları durdurmadan önce Genappe'ye kadar Fransızları takip ettiler. Orada, Napolyon'un terk edilmiş arabası ele geçirildi, içerisinde arkasında kaçarken bıraktığı elmaslar vardı. Bu elmaslar daha sonra Prusya Kralı Friedrich Wilhem'in kraliyet mücevherlerinin bir parçası oldular. F / 15'te görevli bir olan Binbaşı Keller, bu başarısı için meşe yaprağı ilaveli Pour le Mérite madalyasını aldı. Bu arada Fransız ordusundan generaller de dahil olmak üzere 78 top ve 2 bin asker esir alındı.

"Geri çekilme sırasında ordunun güvenliğinin sağlanması için 4 Eski Muhafız birliği geride kaldı. Ordunun bu seçkin cesur bombacı birlikleri, adım adım geri çekilmeye zorlandı. Ta ki sayısal olarak dezavantajlı bir konuma gelinceye değin savaştılar. Neredeyse tamamı imha edildi. O andan itibaren, toplu olarak geri çekilmek için emir verildi. Fakat o sırada ordu zaten şaşkınlık içinde düşmandan kaçan büyük bir kalabalıktan başka bir şey değildi. Ancak, iddia edildiği gibi bu geri çekiliş sırasında askerlerin "Kendinizi Kurtarın" gibi bağırdıkları iddiaları pekte güvenilir değildir." - Mareşal M. Ney

"Fransız ordusu tarafından işgal edilen konumun tam ortasında tepenin üzerinde, La Belle Allience adı verilen bir çiftlik (sic) vardı. Bütün Prusya birlikleri her taraftan görülebilen bu çiftliğe yönlendirildi. Napolyon savaş sırasında oradaydı; o, hala sahip olduğu zafer umuduyla emirler veriyordu. Fakat orada tam bir yıkım ile yüzleşmek zorunda kaldı. Tam bu sırada Marshal Blücher ve Lord Wellington gece bir araya gelerek ve birbirlerini muzaffer komutanlar olarak selamladılar." - General Gneisenau

Diğer kaynaklar, La Belle İttifakı yakınlarında komutanların toplantı yaptığını kabul ediyor ve buda saat 21: 00'da meydana geliyor. Bununla birlikte, tarihçi Peter Hofschröer, Wellington ve Blücher'ın saat 22: 00'da Genappe'de bir araya gelerek savaşın bittiğini ilan ettiklerini yazıyor.

Waterloo savaşı sonuçları

Waterloo Savaşı, Wellington'a yaklaşık 15.000 ölü ve yaralıya, Blücher'e ise 7000 adama mal oldu. (bunlardan 810'u sadece bir birimde görevliydi. Bülow'un 15. Tugayında görev yapan, 18. Alay, Frichermont ve Plancenoit'te savaştı ve yaklaşık 33 asker Demir Haç kazandı). Napolyon'un kayıpları ise 24.000 ila 26.000 ölü ve yaralıydı. 6.000 ila 7.000 asker esir düşmüştü. Savaş sırasında ve sonraki günlerde 15.000 kişi ordudan firar etti.

"22 Haziran. Bu sabah, Mont-Saint-Jean ovasından, Waterloo köyünün biraz ötesindeki alana kadar uzanan savaş alanını ziyaret etmeye gittim. Ancak alana ulaştığımda gördüklerim korkuncun da ötesindeydi. Midemde korkunç bir rahatsızlık hissettim ve geri dönmek zorunda kaldım. Bir sürü insan bedeni vardı. Uzuvları koptuğu için hareket edemeyen insan kümeleri, yaralarına bakılmadığı için veya açlıktan ölmek üzere olan insanlar... Tabi ki müttefikler biran önce bölgeye cerrahlarını ve arabalarını gönderip yaralılar ile ilgilenmeye başlamışlardı. Gördüklerimi asla unutmayacağım. Hem müttefiklerin hem de Fransızların yaralıları eşit şekilde üzüntü verici bir halde kalmışlardı." - Binbaşı W. E. Frye

19 Haziran sabahı saat 10: 30'da General Grouchy hala kendisine emirlerini takip ederek General Thielemann'ı Wavre'de mağlup ederek düzenli bir şekilde geri çekildi. Ancak Waterloo'daki savaş alanına hiç gelmemesi 33.000 Fransız askerinin kullanılamamasına mal oldu. Wellington, 19 Haziran 1815'te İngiltere'ye savaşı anlatan resmi raporunu gönderdi; 21 Haziran 1815'te rapor Londra'ya geldi ve 22 Haziran'da Londra Gazetesinde Olağanüstü Haber başlığı altında yayınlandı. Wellington, Blücher ve diğer Koalisyon güçleri Paris'e ilerlediler.

Napolyon, 24 Haziran 1815'te ikinci defa tahtan çekildiğini ilan etti. Napolyon Savaşları'nın son silahlı çatışmasında, Napolyon'un Savaş Bakanı Mareşal Davout, 3 Temmuz 1815'te Issy'de Blücher tarafından yenildi. İddiaya göre, Napolyon Kuzey Amerika'ya kaçmaya çalıştı, ancak Kraliyet Donanması böyle bir hareketi önlemek için Fransız limanlarını abluka altına almıştı. Napolyon, sonunda 15 Temmuz'da HMS Bellerophon'dan Kaptan Frederick Maitland'a teslim oldu. Fransız kalelerine karşı halen devam etmekte olan bir askeri sefer vardı; en sonunda Longwy 13 Eylül 1815'te teslim oldu. Paris Anlaşması 20 Kasım 1815'te imzalandı. XVIII. Louis Fransa tahtına geri döndü ve Napolyon Saint Helena'ya sürgün edildi. 6 yıllık sürgünün ardından, orada 1821'de öldü.

"Majesteleri - Ülkemi bölen hiziplerin ve Büyük Avrupalı Güçlerin düşmanlığına maruz kaldım, siyasi hayatımı sona erdirdim; Themistocles gibi kendimi İngiliz halkının konukseverliğine (m'asseoir sur le fuaye) bırakıyorum. Kraliyet Majestesinden kanunların korunmasını talep ediyorum ve kendimi düşmanlarımın en güçlü, en sadık ve cömertliğinin ellerine bırakıyorum." - Napoleon

Maitland'ın I. Yaya Muhafızları, Muhafızların Avcı taburlarını yenen, yeniden organize edilen Orta Muhafızların Avcı taburları ile yüzleşmesine rağmen, Bombacı Taburları mağlup ettiği düşünülüyordu. Yine de, göstermiş oldukları bütün başarılara ve Bombacıların taktiklerini başarı ile uygulamalarına rağmen Bombacı Muhafızlar ( Grenadier Guards) unvanını alamadılar. İngiliz Hanedan Süvarileri (Households), zırhlı Fransız rakiplerine karşı göstermiş oldukları başarılar nedeniyle 1821'de ağır zırhlı süvari birliği (cuirass) olarak yeniden organize edildiler. Süvari birliklerinin kullandığı Mızrakların etkinliği savaşa katılan bütün taraflar tarafından fark edildi ve bu tarihten sonra bütün Avrupa'da kullanımı yaygınlaştı; İngilizler, ilk hafif süvari alaylarını 1816'da Mızraklı Süvarilere (Lancers) dönüştürdüler. Polonyalı kökenli üniformaları İmparatorluk Muhafızlarına bağlı süvarilerin giydikleriyle aynıydı.

Waterloo savaşı analizi

Waterloo savaşının tarihi önemi

Waterloo birden fazla yönden belirleyici bir savaştı. Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar Avrupa'daki her nesil, daha sonraki dünya tarihinin gidişatını belirleyen dönüm noktası olarak Waterloo Savaşına baktı. Geriye dönüp bakıldığında, bu olay Avrupa Kıtasında, görecelide olsa barış, maddi refah ve teknolojik ilerleme ile karakterize edilen bir çağın başlangıcı olarak görülmeye başlandı. Savaş, 1790'lı yılların başlarında yaşanan Fransız Devrimi'nden bu yana Avrupa'yı kasıp kavuran ve dünyanın birçok yerinde yaşanan savaşlar serisini kesin olarak sona erdirdi. Ayrıca, Birinci Fransız İmparatorluğu ile tarihteki en büyük komutanlardan ve devlet adamlarından biri olarak kabul edilen Napolyon Bonapart'ın siyasi ve askeri kariyerini de sona erdirdi.

Bu savaşı Avrupa'da yaklaşık 40 yıl süren uluslararası bir barış dönemi izledi. Kırım Savaşına kadar Avrupa'da büyük bir çatışma yaşanmadı. Waterloo'dan sonra  Avrupa devletlerinin ayarlarında devrimci ve demokratik fikirleri bastırmaya niyetli gerici hükümetlerin lehine değişiklikler yapılması bir moda haline geldi. Kutsal İttifak'ın eski üyesi Kutsal Roma İmparatorluğu'nu bir Alman Konfederasyonu'na dönüştürerek Prusya'nın siyasi egemenliği giderek daha da belirginleştirdi. Waterloo Savaşı'nın ardından ortaya coğrafi ve ekonomik etkiler ile bunları takip eden atlantik ötesi barış dönemi, 200 yıl sonra bile dikkatleri üzerine çekmektedir.

Napolyon'un yenilgisinin nedenlerine ilişkin görüşler

Napolyon Dönemi savaş sanatı üzerine birçok eser veren askeri yazarlar General Antoine-Henri ve Baron Jomini, Napolyon'un Waterloo'da yenilmesinin birçok nedeni olduğunu söylemişlerdir ve bu konuda dikkat çekici açıklamalar yapmışlardır.

"Benim fikrime göre, dört ana etken bu felakete yol açmıştı:

Birincisi ve en etkili olanı, hiç şüphesiz ki Blücher'in büyük bir ustalıkla gerçekleştirmiş olduğu sahte manevralar ile peşindeki Fransızları kandırarak tam zamanında Wellington'un yardımına yetişmesiydi. İkincisi ise İngiliz piyadelerinin soğukkanlı bir şekilde komutanlarınca verilen emirlere sıkı sıkıya uymalarıydı. Üçüncüsü ise zemini kötü bir hale getiren ve Fransız birliklerinin ilerlemesini zorlaştıran yağmur nedeniyle, Napolyon'un sabah saatlerinde yapmayı planladığı saldırıyı ertelemesidir. Dördüncüsü ise gerçekleştirilmesi planlanan ilk büyük saldırı için görevlendirilen Kolorduların çok karışık ve büyük yapıda olmaları idi." - Antoine-Henri Jomini

Wellington, Londra'ya gönderdiği resmi raporunda şunları yazdı: "Bu zorlu günlerin sonunda sahip olduğumuz bu büyük başarının, hakkını teslim etmek gerekir ki, Mareşal Blücher ve Prusya ordusunun yardımımıza tam zamanında yetişmesi olduğunu söylemem gerekir. General Bülow'un düşman kanadına doğru gerçekleştirdiği kararlı ilerleyişi olmasaydı kendimi düşmanı yenmek için gerekli olan son saldırıyı yapabilecek pozisyonda bulamazdım. Eğer ki başarılı olamasaydım düşman karşısında geri çekilmek zorunda kalırdık fakat göstermiş olduğumuz kararlı savaş azmi karşısında düşman kuvvetleri yenilerek saldırılarını sonlandırmak zorunda kaldılar."

Carl von Clausewitz 1815 Seferi üzerine yapmış olduğu çalışmada, Wellington'un 1842 tarihli ünlü makalesinde de onaylandığı gibi, bazı konulardaki görüş farklılıklara rağmen, Prusyalı askeri kuramcı ve tarihçi Clausewitz, bu makalede Wellington ile görüş birliğine varmıştır. Aslında, Clausewitz, Prusya müdahalesinden önce savaşı kolayca kazanılabilecek bir Fransız zaferinden ziyade karşılıklı olarak yapılan yıpratıcı bir savaş olarak görüyordu. Eğer herhangi bir avantaja sahipse Wellington bu yorucu savaşı sonunda kazanabilirdi.

Alternatif bir görüş ise, savaşın sonlarına doğru Wellington'un Anglo-müttefik ordusunun Prusya yardımı olmaksızın kesin bir yenilgi ile karşılaşacağını savunmaktadır. Örneğin Parkinson (2000) "Hiçbir ordu Napolyon'u yalnız başına yenemez" dedi. İmparatorluk Muhafızlarının geri püskürtüldüğü sırada Prusya ordusunun müdahalesi olmasaydı Wellington'un yenilgiden nasıl kurtulabileceğini tahmin etmek oldukça zordu. Ordusunun merkezi neredeyse parçalanmıştı, rezervlerinin neredeyse tamamı tükenmişti ve  İmparatorluk Muhafızları geri püskürtülmesine rağmen Fransız ordusu düzenlerini korumayı başarmıştı. Blücher Napolyon'a karşı kazanılan zaferin tamamından sorumlu olmayabilirdi, ancak İngilizlerin yenilgisini engellediği için büyük bir övgüye layıktır" dedi. Steele (2014) şunları yazıyor: "Blücher'in gelişi sadece hayati öneme sahip takviyelerin yardıma gelmesini sağlamakla kalmadı, aynı zamanda Napolyon'u Wellington'a yönelik saldırılarını hızlandırmaya zorladı. Savaşın gidişatı Blücher'in yardıma gelmesi ile tamamen değişti. Prusyalılar Napolyon'u kanatlardan sıkıştırırken, Wellington saldırıya geçebilecek duruma geldi.

Waterloo savaşının yapıldığı yer

Savaşın gerçekleştiği arazinin bazı kısımları değiştirilerek 1815'teki görünümünden farklı bir hale büründü. Turizm faaliyetleri, savaşın bitiminden bir gün sonra başladı. Yüzbaşı Mercer, 19 Haziran'da "savaş alanını incelemek ve durumu yerinde görmek için Brüksel'den bir at arabası geldi" diyerek günlüğüne not aldı. 1820'de Hollanda Kral William savaş alanına bir anıt yapılması emrini verdi. Aslanlı Tepe (Lion's Hillock), İngiliz hattının ortasındaki sırttan alınan 300.000 metreküp toprakla dev bir höyük üzerine inşa edildi. Tepenin inşaatında Wellington'un pozisyonlarının güney tarafında bulunan patikanın arkasındaki sırtın toprağı kullanıldı.

Herkes, Napolyon ile Wellington arasındaki savaşın gerçekleştiği ovanın görünümünün artık 18 Haziran 1815'teki gibi olmadığının farkındadır. Savaş alanındaki hüzünlü anıtın yüksek bir tepe üzerine yapılabilmesi için savaş alanındaki toprak kullanılarak alanın tarihi dokusu ciddi oranda bozuldu. Wellington, iki yıl sonra Waterloo'yu tekrar gördüğünde "Savaş alanımı değiştirdiler!" diye bağırdı. Aslanın bulunduğu tepenin yapıldığı sırada Nivelle yolunun kenarında tepelik bir alan vardı. Fakat bu alan günümüzde Geneppe yolunun kenarındaki kayalık bir alan haline gelmiştir.

 Bu gün Genappe'den Brüksel'e doğru giden yolun yakınında mezar taşı olarak kullanılan iki tepecik vardır: Soldaki İngilizler için Sağdaki ise Almanlar için mezar taşı vazifesi görmektedir. Fransızlar için ise herhangi bir mezar taşı yoktur. O ovanın tamamı Fransızlar için bütünüyle bir mezar taşıdır.

Bununla birlikte, Wellington tarafından Hugo'ya söylediği iddia edilen savaş alanının değiştirilmesi hakkındaki düşünceleri hiçbir zaman belgelenemedi.

Arazide bulunan bazı dikkat çekici noktalar savaştan bu yana neredeyse hiç değişmedi. Bunlar Brüksel-Charleroi Yolu'nun doğusu boyunca uzanan tarım arazilerinin yanı sıra Hougoumont'daki binalar ile La Haye Sainte ve La Belle Alliance'dir.

Aslan Tepenin yanı sıra, savaş alanında geleneksel fakat dikkat çekici birkaç eser daha bulunmaktadır. Brüksel-Charleroi ve Braine L'Alleud-Ohain kavşağında bulunan bir anıt kümesi, İngiliz, Hollandalı, Hanoverli ve Kral'ın Alman Lejyon birliklerinin toplu mezarlarını göstermektedir. Fransız ölüler için yapılan L'Aigle blessé ("Yaralı Kartal") isimli anıt, savaşın son anlarında İmparatorluk Muhafız birliklerinin İngiliz süvarilerini karşılamak için kareler oluşturduklarına inanılan yeri belirtmektedir.

Prusyalı hayatını kaybetmiş askerler için yapılan bir anıt, Plancenoit köyünde topçu bataryalarının mevzilendiğine inanılan mevkide bulunuyor. Duhesme mozalesi savaşta hayatını kaybedenlere ait az sayıdaki mezar arasında yer almaktadır. Mezar Genappe belediyesine bağlı Ways köyünde Saint Martin Kilisesi bahçesinde yer almaktadır. Savaş sırasında hayatını kaybeden on yedi İngiliz subay Evre'deki Brüksel Mezarlığı'nda bulunan mahzene gömüldüler. 2012'de Friederich Brandt adında 23 yaşındaki bir askerin kalıntıları keşfedildi. O, 1.60 boyunda, hafif kambur bir piyade idi. Bir Fransız mermisi ile göğsünden vurulmuştu. Tüfeği, üzerinden çıkan madeni paralar ve savaş alanındaki konumu onu Kral'ın Alman Lejyonunda savaşan bir Hanoverli olduğunu göstermektedir.

Waterloo parası tartışmaları

Savaşın iki yüzyılıncı  kutlamalarının bir parçası olarak Belçika, 2015 yılında savaş alanındaki Aslan anıtını harita üzerinde tasvir eden 2 Euro'luk para bastı. Fransa resmi olarak bu eylemi protesto ederken, Belçika hükümeti Fransız darphanelerinin, Waterloo için Hatıra madalyaları yaptığını hatırlattı. 180.000 sikke basıldıktan sonra piyasaya sürülmeden tekrar eritildiler. Bunun yerine, Belçika, standart değeri  2½ Avro olmayan aynı tasarıma sahip hatıra parası çıkardı. Bu paralar yasal olarak yalnızca ihraç eden ülkede geçerlidir (ancak satılamaz). Hatıra paraları pirinçten basılmış, ambalajlanmış ve Belçika darphanesi tarafından 6 Euro'ya satılmıştır. Wellington'un, Blücher'in, birliklerini ve Napolyon silüetini gösteren 10 euro'luk gümüş madeni para ise 42 Euro karşılığında satılmıştır.