Victoria Dönemi Mimarisi
Victoria dönemi mimarisi hakkında bilgi
Victoria dönemi mimarisi, 19. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar süren, bir dizi mimari tarzın yeniden canlandırıldığı dönemdir. Victoria dönemi, Kraliçe Victoria devrine (1837-1901) ve bu devirdeki binaların inşasında kullanılan mimari tarza atıfta bulunur. Bununla birlikte, tipik olarak "Victoria" mimarisi olarak adlandırılan mimari unsurların birçoğu, Kraliçe Victoria'nın devrinin sonlarına kadar popüler hale gelmedi. Tarzlar, genellikle orta doğu ve Asya etkilerinin başladığı dönemlerdeki mimari tarzlar arasından, seçkin unsurların yeniden hayata geçirildiği bir sentezi içeriyordu. Dönemin adı, saltanat süren hükümdarların adının mimari tarzlara verildiği İngiliz ve Fransız geleneğini temsil eder. Bu isimlendirme ve sınıflandırma düzeninde, Georgian ve Regency (İngiliz Naipliği dönemi) mimari tarzlarından sonra gelen Victoria dönemi mimari tarzını Edward dönemi mimarisi izler.
Birleşik Krallık'ta Victoria mimarisi
19. yüzyılın başlarında, Palladyanizm (Andrea Palladio) simetrisine tepki olarak, romantik Orta Çağ Gotik uyanış mimarisi geliştirildi ve Fonthill Abbey gibi yapılar inşa edildi. 19. yüzyılın ortalarında yeni teknolojilerle beraber, inşaatlarda çelik kullanılmaya başlandı. Bu yeni uygulamanın en güçlü yorumcularından biri Kristal Saray'ın (Crystal Palace) mimarı Joseph Paxton'du. Paxton, Mentmore Towers gibi, halen popüler olan İngiliz Rönesans tarzı evleri de inşa etti. Bu refah döneminde yeni inşaat yöntemleri geliştirildi ancak, Augustus Pugin gibi mimarların geliştirdiği geçmişe yönelik mimari üsluplar bir tezat oluşturdu.
İskoçya, Glasgow'da çalışan mimar Alexander Thomson ticari binalar için dökme demir ve çelik kullanımının öncüsü oldu ve neo-klasik kalıplar ile Mısır ve doğuya özgü motifleri harmanlayarak, gerçekten orijinal olan birçok yapı tasarladı. Bu dönemin göze çarpan diğer İskoç mimarları arasında yer alan, Archibald Simpson ve Alexander Marshall Mackenzie tarafından meydana getirilen çeşitli tarzlardaki eserler Aberdeen mimarisinde görülebilir.
- Jacobethan (1830-70, Kraliçe Anne tarzından önce)
- Rönesans Yeniden Canlanma (Uyanış) (1840-90)
- Neo-Grec (Yeni Yunan Mimarisi) (1845-65)
- Romanesk canlanma (uyanış)
- İkinci İmparatorluk (1855-80, Fransa kökenli)
- Queen Anne Revival (Kraliçe Anne Canlanma -uyanış) (1870-1910)
- Scots Baronial (Gösterişli İskoç Mimarisi - çoğunlukla İskoçya)
- İngiliz Sanatları ve El Sanatları Akımı (1880-1910)
Dönem boyunca yaygınlaştırılan diğer üsluplar
Tam olarak Victoria mimarisini yansıtmamış olsalar da, eserlerin büyük bir çoğunluğu bu dönemlerde inşa edildiği için; bu tarzlar ağırlıklı olarak 19.yüzyıl mimarisi ile ilişkilendirilir. Victoria dönemi mimarisinde genellikle ünlü mimar Elliot Rae'den esinlenen birçok girift pencere çerçeve bulunur.
- Gotik canlanma (uyanış)
- Italianate (16. yy İtalyan Rönesans uyanış mimarisi)
- Neoklasisizm
Viktorya tarzının uluslararası yayılımı
18. yüzyılda birkaç İngiliz mimar koloni ülkelerine göç etmişti, fakat Britanya İmparatorluğu'nun istikrar kazanması 19. yüzyıla uzayınca, pek çok mimar daha kariyerlerinin başında göç etti. Bazıları Amerika'ya ve diğer bir kısmı da Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'ya göç etti. Doğal olarak gittikleri yerlerde, İngiltere'den ayrıldıkları dönem moda olan mimari üslupları uyguladılar. Bununla birlikte, yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde ulaşım ve iletişimde meydana gelen gelişmelerle beraber, İmparatorluğun uzak bölgelerinde bile, koloni ülkelerinde yaşayan mimarlar, The Builder adlı mimari sanat dergisini takip ederek güncel moda hakkında bilgi edinebiliyordu. Böylece, İngiliz mimarisinin etkisi tüm dünyaya yayıldı. William Butterfield (Aziz Petrus Katedrali, Adelaide) ve Jacob Wrey Mould (New York City Bayındırlık İşleri Baş Mimarı) gibi birkaç önde gelen mimar, dünya genelinde İngiltere'de ortaya çıkan tarzlarda eserler meydana getirdi.
Avustralya'da Victoria dönemi
Victoria dönemi mimarisi Avustralya'da gelişti ve 1840'tan 1890'a kadar sürdüğü kabul edildi. Bu dönemlerde, 1880'lerde, Victoria eyaletinde altına hücum ve nüfus patlaması yaşandı. Başlıca on beş mimari tarz revaçtaydı.
- Victorian Georgian
- Victorian Regency
- Egyptian
- Academic Classical
- Free Classical
- Filigree
- Mannerist
- Second Empire
- Italianate
- Romanesque
- Tudor
- Academic Gothic
- Free Gothic
- Rustic Gothic
- Carpenter Gothic
Sanatlar ve El Sanatları tarzı ve Kraliçe Anne tarzı, 1890 ile 1915 yılları arasındaki Federasyon Döneminin bir parçası olarak kabul edilir.
Sri Lanka'da Victoria dönemi
Sri Lanka'nın Britanya sömürgesi olduğu dönemlerde: Sri Lanka Hukuk Fakültesi, Sri Lanka Teknoloji Üniversitesi ve Galle Face Oteli.
Kuzey Amerika'da Victoria dönemi
Birleşik Devletler'de 'Victoria dönemi' mimarisi genellikle 1860-1900 yılları arasında en popüler olan tarzları tanımlar. Bu tarzların liste başı olarak en yaygın olanları arasında; İkinci İmparatorluk (1855-85), Stick-Eastlake mimarisi (1860-1890), Folk Victoria dönemi (1870-1910), Kraliçe Anne dönemi (1880-1910), Richardson dönemi Romanesk mimari (1880-1900) ve Shingle mimarisi (1880-1900) yer alır. Birleşik Krallık'ta olduğu gibi, bu dönemde Gotik Uyanış ve Italianate tarzı mimari yapılar inşa edilmiş ve bu nedenle, kimi zaman Victoria dönemi olarak adlandırılmıştır. Bazı tarihçiler Gotik uyanışın son dönemlerini, High Victorian Gothic (Yüksek Victoria dönemi Gotik) adıyla, Victoria dönemi tarzından ayrı sınıflandırmıştır. Stick ve Queen Anne tarzlarından ortaya çıkan, geometrik, makine işi dekorasyon tarzı olan Stick-Eastlake, kimi zaman ayrı bir stil olarak kabul edilmiştir. Öte yandan, "Boyalı Kadınlar" (Painted Ladies) veya "aşırı süslü" (gingerbread) gibi terimler bazı Victoria dönemi binalarını tanımlamak için kullanılmış olmakla beraber ayrı bir tarz oluşturmamıştır. Mimari stillerin isimleri (ve uyarlamaları) ülkeler arasında farklılıklar göstermiştir. Birçok evde farklı stil unsurları birleştirilmiş ve belirgin bir stil veya farklı bir stil olarak kolaylıkla ayırt edilmemiştir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu çağda büyük oranda gelişen ya da yeniden kurulan önemli şehirler arasında Alameda, Astoria, Albany, Deal, Troy, Philadelphia, Boston, New York City'deki Brooklyn Heights ve Victorian Flatbush kesimleri, Buffalo, Şikago, Columbus, Detroit, Eureka, Galena, Galveston, Grand Rapids, Baltimore, Jersey City/Hoboken, Cape May, Louisville, Cincinnati, Atlanta, Milwaukee, New Orleans, Pittsburgh, Richmond, Saint Paul, Midtown in Sacramento, and Angelino Heights in Los Angeles yer almaktadır. San Francisco şehrinin özellikle, Haight-Ashbury, Lower Haight, Alamo Square, Noe Valley, Castro, Nob Hill ve Pacific Heights semtleri, ağırlıklı olarak Victoria dönemi mimarisi ile ünlüdür.
Mimari yapılardan hangilerinin "günümüze kadar ayakta kalabilen en büyük örneği" olduğu konusu birçok açıdan tartışmalıdır. Toronto, Ontario'daki İçki imalathaneleri Bölgesi, Kuzey Amerika'daki Victoria dönemi endüstriyel mimarisinin en büyük ve en iyi korunmuş koleksiyonunu içerir. Cabbagetown, Kuzey Amerika'da süregelen, en geniş Victoria dönemi yerleşim bölgesidir. Toronto'daki diğer Victoria dönemi semtler arasında, The Annex, Parkdale ve Rosedale yer alır. ABD'de Boston eyaletindeki South End bölgesi, Tarihi Yerler Kadastro Kayıtlarına göre, ülke genelindeki en eski ve en büyük Victoria dönemi semti olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda, Kentucky eyaletindeki Louisville'de yer alan eski Louisville semtinin de ülkenin en büyük Victoria dönemi mahallesi olduğu iddia edilmektedir. Virginia eyaletinde yer alan Richmond şehrinde de Victoria dönemi mimarisinden örnekler taşıyan semtler bulunmaktadır ve bu semtlerin başında Fan bölgesi gelir. Fan bölgesi, Richmond şehrinin en büyük ve en Avrupai semti ve aynı zamanda Amerika'daki birbirine yakın, en geniş Victoria dönemi mahallelerinin olduğu semt olarak bilinmektedir.
Ohio eyaletinin, Toledo şehrindeki Old West End semti, Amerika'da Mississippi eyaletinin batısında yer alan, en büyük Victoria ve Edward dönemi mimari yapı koleksiyonunun yer aldığı semt olarak bilinmektedir. Ülke genelinde Victoria dönemi stilinde evlerinin yer aldığı en uzun cadde, Minnesota eyaletinin, Saint Paul şehrindeki Summit Avenue semtinde yer alır. Ohio eyaletinin, Cincinnati şehrinde yer alan Over-The-Rhine semti, Birleşik Devletler genelinde, erken Victoria dönemi Italianate mimarisinin en büyük koleksiyonunu barındırmaktadır ve bozulmamış,19. yüzyıl kentsel yerleşim alanlarına bir örnektir.
Albert Levy'nin 1886'da yayınladığı L'Architecture Americaine adlı fotoğraf albümü, belki de Kuzey Amerika mimarisinde ortaya çıkan yeni etkilerin Avrupa'daki ilk yansımasıdır.
Victoria dönemi eserlerinin korunması
Özellikle Victoria Cemiyeti önderliğinde, Victoria dönemi mimarisinin simgelerini koruma çabaları devam etmektedir. Victoria döneminde inşa edilen ve kamu şirketleri tarafından yıkım planları açıklanan, 200 civarı gaz deposunu korumaya yönelik bir kampanya, topluluk tarafından son dönemlerde başlatılmıştır. Victoria Cemiyeti direktörü Christopher Costelloe, topluluğun çabaları hakkında: "Gaz depoları, devasa boyutları ve yapıları itibarı ile simgesel binalar olarak kalmalılar. Bu depolar, boş haliyle ayrı bir etkileyiciliğe sahiptir." demiştir.
