Uyuşturucu Madde

Bir uyuşturucu madde, (beslenme desteği sağlayan gıdalar hariç) solunum yoluyla alındığında, enjekte edildiğinde, deri üzerinde bir yama yoluyla emildiğinde ya da dilin altında çözüldüğünde vücutta fizyolojik bir değişikliğe neden olur.

Farmakolojide (ilaç bilimi), farmakolozik bir madde aynı zamanda ilaç olarak adlandırılır. Bir hastalığın tedavisinde, önlenmesinde, teşhisinde veya sağlıklı olmayı teşvik etmek için kullanılan kimyasal bir maddedir. Geleneksel olarak ilaçlar, şifalı bitkilerden ekstraksiyon yoluyla elde edilir; ancak yakın zamanda organik sentez yoluyla da elde edilmeye başlanmıştır. Farmasötik ilaçlar sınırlı bir sürede veya kronik bozukluklarda düzenli olarak kullanılabilir.

Farmasötik ilaçlar genellikle benzer ilaç sınıflarına, benzer kimyasal yapılara sahip ilgili ilaç gruplarına, aynı etki mekanizmasına (aynı biyolojik hedefe bağlanır), ilgili eylem biçimine ve aynı hastalığı tedavi etmek için kullanılan gruplar ile birlikte sınıflandırılır. En yaygın kullanılan ilaç sınıflandırma sistemi olan Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi (ATC), uyuşturucuyu ATC sistemi içindeki belirli ilaç sınıflarına atanan alfanümerik bir kod olan benzersiz bir ATC kodunu atar. Bir başka önemli sınıflandırma sistemi, Biyofarmasötikler Sınıflandırma Sistemi'dir. Bu sistem uyuşturucuları çözünürlüklerine, geçirgenlik veya emilme özelliklerine göre sınıflandırır.

Psikoaktif ilaçlar, merkezi sinir sisteminin işlevini etkileyen, algı, ruh hali veya bilinç değiştiren kimyasal maddelerdir. Bu ilaçlar içeriklerinde alkol, depresan (yatıştırıcı), uyarıcılar, nikotin ve kafein içerir. İçeriğinde bulunan bu üç madde, dünya çapında en çok tüketilen psikoaktif (algı ve duygu durumunda değişiklikler yapan kimyasal maddeler) ilaçlar ve aynı zamanda tıbbi nedenlerden ziyade zevk için kullanıldıklarından, bağımlılık yapan eğlendirici ilaçlar olarak da değerlendirilmektedir. Diğer rekreasyonel ilaçlar, halüsinojenler, opiatlar ve amfetaminler içerir ve bunların bazıları manevi veya dini ortamlarda da kullanılır. Bazı ilaçlar bağımlılığa neden olabilir ve tüm ilaçların yan etkileri olabilir. Aşırı stimülan (diğer hormanların salgılanmasını uzaktan uyaran hormon) kullanımı uyarıcı psikozu teşvik edecek niteliktedir. Eğlence amaçlı kullanılan birçok uyuşturucu maddeyi engellemek için dünya ülkeleri ile eş güdümlü hazırlanan Uyuşturucu İlaçlar Hakkında Tek Sözleşme (the Single Convention on Narcotic Drugs), uluslararası yaptırımlarla uyuşturucu istismarı ile mücadele etmeyi amaçlamıştır.

Uyuşturucu kelimesinin kökeni

İngilizce "drug" ismi eski Fransızcadaki "drogue" isminden geldiği düşünülmektedir. Bu isim de muhtemelen Orta Hollanda'da "kuru fıçı (dry barrels)" anlamına gelen "dolgu ilaç'dan (droge-vate)"  kaynaklanır ve onlara ait şifalı bitkilere atıfta bulunur. "İlaç" olarak kullanılırken "uyuşturucu vermek" anlamına geçiş yapan to drug fiili (birine bir maddeyi bilgisi olmadan sık sık kasıtlı olarak uygulamak), bir maddenin tıbbi özelliklerinden ziyade psikoaktif etkisini göstermektedir.

İlaç tedavisi

İlaç tedavisi, hastalığın ya da tıbbi durumun belirtilerini iyileştirmek veya gidermek için kullanılır. Kullanımı, koruyucu hekimlik olarak gelecekte fayda sağlayabilir. Ancak mevcut veya önceden var olan hastalıkları ve bu hastalıkların belirtilerini tedavi etmez. İlaç dağıtımı genellikle hükumetler tarafından üç kategori olarak düzenlenir. Tezgah üstü ilaçlar; özel kısıtlamalar olmaksızın eczanelerde ve süpermarketlerde bulunan reçetesiz ilaçlardır. Reçetesiz satılan ilaçlar; doktor reçetesine ihtiyaç duymadan eczacı tarafından dağıtılan ilaçlardır. Reçeteli ilaçlar; hekim olan lisanslı tıp uzmanı tarafından reçetelenen ilaçlardır.

Birleşik Krallık'ta reçetesiz satılan ilaçlara, sadece eczacının denetiminde veya kayıtlı eczanelerde satılabilen eczane ilaçları denir. Bu ilaçlar etiket üzerindeki P harfiyle gösterilir. Reçetesiz sunulan ilaç çeşitleri ülkeden ülkeye değişir. İlaçlar tipik olarak ilaç firmaları tarafından ve özel üretim hakları verilerek patentli olarak üretilir. Patentli olmayan veya patent süresi dolmuş olan ilaçlara, jenerik ilaçlar (generic drugs) denir. Çünkü, patent sahiplerinden kısıtlama ya da lisans olmaksızın diğer şirketler tarafından üretilebilirler.

Eczacılığa ait ilaçlar genellikle üst sınıf ilaçlar kategorisindedir. Bir grup ilaç; aynı kimyasal yapıya, aynı etki mekanizmasına, aynı eylem moduna sahip olacak, aynı hastalığa çözüm olacak ya da ilgili hastalıkları hedef alacaktır. En yaygın kullanılan ilaç sınıflandırma sistemi olan Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi (ATC), ilaçlara, ATC sistemi içindeki belirli ilaç sınıflarına atanan alfanümerik bir kod olan özgün ATC kodunu atar. Bir başka önemli sınıflandırma sistemi, Biyofarmasötikler Sınıflandırma Sistemi'dir. Bu sistem ilaçları çözünürlüklerine, geçirgenlik ve emilme özelliklerine göre gruplandırır.

Uyuşturucu maddelerin ruhsal ve dinsel kullanımı

Bazı dinler, özellikle de etnik dinler, entojenler olarak bilinen, çoğunlukla halüsinojenler, psychedelicler, dissosiyatifler veya Deliriant olan bazı ilaçların kullanımına dayanmaktadır. Entojen olarak kullanılan bazı ilaçlar; uyarıcı, yatıştırıcı, zindelik hissi oluşturan ve anestetik olarak işlev görebilen kava (biber bitkisi) içerir. Kava bitkisinin kökleri, Pasifik Okyanusu'nun medeniyetlerinde tüketilen bir içki üretiminde kullanıldı. (Kökler kurutulur, ezilerek toz haline getirilir ve su ile karıştırıldığında narkotik sakinleştirici içki elde edilir.)

Kültürleri farklı olan bazı Şamanlar, dinsel coşkuyu elde etmek için "manevi yolculuk" olarak tanımlanan entojenler kullanırlar. Amazon Şamanları, manevi yolculukları için halüsinojenik ayahuasca bitkisini (Peru ve Brezilya'da yetişen psiko-aktif bir bitki) demleyerek kullanırlar. Mazatec Şamanları, psikoaktif bir bitki olan Salvia divinorum'u, uzun ve sürekli olarak dinsel nitelikte, ruhsal şifa seansları sırasında, kuruntulu kişilerin zihinlerini rahatlatmak için kullanmışlardır.

Silence Tndulata, Xhosa halkı tarafından kutsal bir bitki olarak kabul edilir ve entojen (tanrıyı içimizde hissettiren) olarak kullanılır. Kökü, geleneksel olarak Şamanların kabul ayinlerinde ve Xhosa'ya göre peygamber gibi berrak rüyalar görmek için kullanılır. Bu bitkiyi daha iyi bilinen ve hayal kurduran Calea Ternifolia'ya (Aster familyasından Asteraceae cinsi çiçekli bir bitki türü) benzeyen, doğal olarak ortaya çıkan bir oneirogen (bilinçli bir rüya içinde seyahat etme yeteneğini ifade eden anlamında) olarak sınıflandırır.

Küçük tombul bir kaktüs olan Peyote, psychedelic meskalin'in önemli bir kaynağıdır ve muhtemelen Yerli Amerikalılar tarafından en az beş bin yıldır kullanılmıştır. Çoğu meskalin, şimdi San Pedro'dan gelen birkaç tür sütun kaktüsünden elde edilir.

Esrar maddesinin entheogenik (tanrıyı içimizde hissettiren) kullanımı da yüzyıllardır yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Rastafari dininin törenlerinde esrar (ganja) kullanır.

Genelde hayal gördüren mantar ya da sihirli olarak adlandırılan halüsinojen mantarlar, uzun süre entojenler olarak kullanılmıştır.

Akıllı ilaçlar ve Tasarımcı ilaçlar

Aynı zamanda yaygın bir şekilde "akıllı uyuşturucu" olarak adlandırılan nevropikler, insanların bilişsel yeteneklerini geliştirdiği iddia edilen ilaçlardır. Notropikler hafıza, konsantrasyon, düşünce, ruh hali, öğrenme ve daha pek çok şeyi iyileştirmek için kullanılır. Şimdilerde; dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, Parkinson hastalığı ve Alzheimer hastalığı gibi hastalıkları tedavi etmek için bazı nootropikler kullanılmaya başlandı. Yaşlanma sırasında kaybedilen beyin fonksiyonlarını tekrar kazanmak için yaygın olarak kullanılırlar.

Üretilen tasarımcı ilaçlar (uyuşturucu yasalarını atlatmak için tasarlanmış, yasal olarak kısıtlanmış veya yasaklanmış bir ilacın sentetik benzeridir) olarak bilinen diğer ilaçlar, fiziksel yetenekleri geliştirmek için alınan tasarımcı steroidler gibi performansı artırıcı ilaçların analoglarını içerir ve bunlar bazen profesyonel olarak yasal ya da gayri yasal atletler tarafından kullanılır. Diğer tasarımcı ilaçlar psikoaktif ilaçların etkilerini taklit eder. 1990 yılların sonlarından beri, bu sentezlenmiş ilaçların çoğunun tanımlaması yapılmıştır. Japonya ve Birleşik Krallık'ta, geçici bir sınıf ilaç olarak bilinen kontrollü maddelerin, yeni sınıfına birçok tasarımcı ilacın eklenmesine neden olmuştur.

Sentetik kanabinoidler (bonzai), daha uzun süre üretimi yapılmış ve tasarım uyuşturucu sentetik esrar kullanılmıştır.

Eğlenceli uyuşturucu kullanımı, olumlu duygu ve duygular oluşturmak içindir. Merkezi sinir sisteminin değişimi yoluyla bilinç durumunu başkalaştırmanın birincil niyetiyle (yasal, kontrollü veya yasadışı) kullanılırlar. Halüsinojen LSD, rekreasyonel ve yaygın olarak kullanılan psikoaktif bir ilaçtır.

Bazı ulusal yasalar farklı eğlence ürünü ilaçlarının kullanılmasını yasaklamaktadır. Eğlence ürünü olarak kullanım potansiyeline sahip olan tıbbi ilaçlar sık bir şekilde üretilir. Bununla birlikte, hukuken yasal olan ve geniş çapta kültürel olarak kabul gören pek çok eğlence ürünü ilaç vardır. Esrar, psikoaktif bir ilaçtır ve 2012 yılından itibaren dünyada en çok tüketilen eğlence ürünü ilaç olmuştur. Birçok ülkede kullanımı yasa dışıdır ancak yalnızca birkaç ülkede yasal olarak kullanılmaktadır. Çünkü, yalnızca kişisel kullanılmasına izin verildiği için yasal olarak izin çıkmıştır. Esrar, çimen yaprağı şeklinde veya haşhaşın reçinesi biçiminde kullanılabilir. Esrar, haşhaşa göre daha yumuşak içimlidir.

Yasal olarak eğlence ürünü ilaçların tüketimi ve satın alınması için yaş sınırı vardır. Birçok yerde yasal ve kabul gören eğlence ürünü ilaçlar; alkol, tütün, tembul fındık (Doğu Hindistan'da yerlilerin çiğnediği fındığa benzer bir yemiş) ve kafein ürünlerini içerir. Dünyanın bazı yerlerinde khat (uyarıcı olarak kullanılan Arap çalı yaprağı) gibi ilaçların yasal kullanımı yaygındır.

Yaygın eğlence olarak kullanılan, yasal zehirlenme denilen sarhoş edici maddeler vardır. Alkol, en yaygın olarak kullanılandır.

Uyuşturucu maddelerin kullanım şekilleri

İlaç olarak kullanılan uyuşturucu maddeler çeşitli yollarla uygulanabileceği gibi birçoğu birden fazlası tarafından uygulanabilir.

• Bolus, bir ilaç, uyuşturucu madde veya diğer gerekli maddelerin kan düzeyde gerekli seviyeye ulaşması için verilmesidir. Uygulama yöntemi damar içi, kas içi, kemik içi veya deri altı enjeksiyon olabilir.
• Solunum yolu ile, aerosol veya kuru toz olarak (Bu, bir maddeyi içmeyi de içerir).  
• Solüsyon, süspansiyon veya emülsiyon olarak enjeksiyon : Kas içi, damar içi, organ içi, kemik içi.        
• Püskürtme ya da burun içine damlatma.
• Ağız yoluyla, sıvı veya katı olarak alınıp bağırsak yoluyla emilir. 
• Rektum veya kolon tarafından absorbe edilen bir fitil olarak.   
• Dil altından alınıp dil altı dokuları yoluyla kana karışır.
• Local olarak, bir krem veya merhem kullanımı. Bu şekilde bir ilaç, lokal veya sistematik olarak hareket ettirilebilir.
• Vajina ağzına yerleştirilen bir alet yoluyla vajinal enfeksiyonların tedavisi için kullanım.

Uyuşturucu maddelerin kontrolü

Pek çok ülkede, uyuşturucu üretim ve kullanımının denetimini yapan ve bu denetimler ile çeşitli uyuşturucu kanunlarının uygulanmasını ele alan çok sayıda devlet dairesi bulunmaktadır. Uyuşturucu İlaçlar Hakkında Tek Sözleşme; tıbbi araştırmalar ve tedavide kullanımdan ziyade narkotik kullanımını yasaklamak amacıyla 1961 yılında ortaya konulan uluslararası bir antlaşmadır. 1971 yılında yeni eğlence ürünü psikoaktif ve psychedelic ilaçlarla başa çıkmak için psikotrop maddeler üzerine bir sözleşme daha hazırlanıp ikinci bir antlaşma yapılmıştır.

Salvia divinorum (ballıbabagiller familyasından sarmaşık türü bir bitki)'un hukuki statüsü, birçok ülkede ve hatta Birleşik Devletler'deki eyaletlerde değişiklik göstermektedir. Yasaklığın derecesine karşı yasal düzenlemenin yapıldığı yerlerde de değişmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Gıda ve İlaç İdaresi (FDA); gıda güvenliği, tütün ürünleri, besin takviyeleri, reçeteyle ve reçetesiz satılan ilaçlar, aşılar, kan transfüzyonları, tıbbi cihazlar, elektromanyetik radyasyon yayma cihazları, kozmetik, hayvan gıdaları ile veteriner ilaçları, biyofarmasötiklerin düzenlenmesi veya denetimi yoluyla halk sağlığının korunması ve geliştirilmesinden sorumlu bir federal ajanstır.