Üçlü İtilaf

Üçlü İtilaf nedir?

Üçlü İtilaf, 31 Ağustos 1907 Anglo-Rus İttifak Antlaşmasının imzalanmasından sonra üç büyük (Rus İmparatorluğu, Üçüncü Fransız Cumhuriyeti, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı) İmparatorluğun birbirleri ile askeri alanda müttefik haline gelmeleridir. Üç güç arasındaki bu ortaklık daha sonra,  Japonya ve Portekiz ile yapılan anlaşmalarla daha da genişletildi. Bu birlikteliğin ortaya çıkmasındaki en önemli etken, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya Krallığı'nın oluşturdukları Üçlü İttifaka karşı güçlü bir birliktelik oluşturmaktı. Ancak İtalya, 1915 tarihli Londra Antlaşmasını imzalayarak I. Dünya Savaşı'nda Almanya ve Avusturya-Macaristan'ın karşısında İtilaf Devletleri'ne katıldı.

Tarihçiler, Büyük Savaşın ortaya çıkmasında oluşan gruplaşmaların etkisini hala tartışmaya devam etmektedirler. 1914'te Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından İtilaf Devletleri üyesi ülkeler Müttefikler adı altında birleşerek İttifak Devletleri üyesi, Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu karşısında savaşa girmişlerdir.

Üçlü İtilaf ve Üçlü İttifak devletleri

Üçlü İtilaf devletleri:

• Rus İmparatorluğu
• Üçüncü Fransız Cumhuriyeti
• Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
  

Üçlü İttifak devletleri:

• Almanya
• Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
• İtalya Krallığı

Üçlü İtilaf devletleri nasıl oluşmuştur?

Fransız izolasyonu

Rusya daha önce Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Almanya'nın katılımı ile kurulmuş olan Üç İmparator Birliği'nin bir üyesiydi. Bu birlik, 1873'te Çar II. Alexander, İmparator I.Franz Joseph ve Kaiser I. Wilhelm'in katılımı ile oluşturulmuştu. İttifak'ın oluşturulmasındaki asıl amaç, Almanya Başbakanı Otto von Bismarck'ın Fransa'yı diplomatik olarak yalnızlaştırma planının bir parçasıydı. Bismarck, Fransa'nın 1871'de aldığı yenilgi sonucunda kaybetmiş olduğu bölgeleri geri almak isteyeceğini biliyordu. Ayrıca ittifakın kurulmasındaki bir diğer önemli etken ise üretici sınıfın yönetici kesime karşı duyduğu öfkenin Birinci Enternasyonal ile daha planlı ve daha örgütlü bir hale gelmesiydi.

Ancak, Rus İmparatorluğu ile Avusturya-Macaristan arasında Balkan Ülkeleri nedeni ile büyük bir çekişme vardı. Bölgede yükselen milliyetçi akımlar ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan bölgelerin bağımsızlıklarını kazanmaları aynı birliğe mensup bu iki ülke arasında ciddi gerginliklere neden olmakta idi.

Balkanlar'daki durum (özellikle Sırp-Bulgar Savaşı sonrasında) ve yaşanan Rus-Türk Savaşı sonrasında imzalanan Berlin Antlaşması ile Rusların elde ettikleri kazanımlardan vazgeçmek zorunda bırakılması 1887'de Birliğin yenilenmemesine neden oldu.

Rusya'nın Fransa ile gerçekleştirebileceği müttefiklik girişlerini engelleme amacını güden Bismarck, 1887'de Rusya ile gizli bir şekilde Karşılıklı Güven Antlaşmasını ( Reinsurance Treaty ) imzaladı. Bu antlaşmaya göre eğer bir savaş durumu yaşanırsa her iki ülke de birbirlerine karşı tarafsızlığını koruyacaktı. 

Rusya ile Fransa arasında kurulan ittifak ve Bismarck'ın 1887'de Rusya'yı Alman finans piyasasından çıkarması, 1890'da antlaşmanın yenilenmesini engelledi. Böylece Almanya ile Rusya arasındaki ittifak sona erdi.

Fransa-Rusya İttifakı

Karşılıklı Güven Antlaşmasının 1890'da yenilenmemesinden sonra Rus liderler, ülkenin içinde bulunduğu diplomatik yalnızlıktan korkarak 1894'de Fransız-Rus Müttefiklik Antlaşmasını (Franco-Russian Alliance) imzaladılar. 

İngiltere-Fransa dostluk anlaşması

1904 yılında İngiltere ve Fransa, doğrudan sömürgecilik ile ilgili olan ve bu alanda düzenlemeler yapan, Entente cordiale adını verdikleri bir dizi antlaşmayı imzaladılar.

İtilaf Bloğu'nun kurulması, İngilizler'in Avrupa'daki tarafsızlıklarının da sona erdiğinin göstergesiydi. İngiltere'nin itilaf devletlerine katılmasının nedeni ise ülkede giderek artan Alman karşıtlığı ve Kaiserliche Marine'in (İmparatorluk Donanması) İngiliz Kraliyet Donanmasının sahip olduğu üstünlüğü tehdit edebilecek bir savaş filosu oluşturması gösterilebilir. 

1907 İngiliz-Rus Anlaşması

1907'de İngiltere ve Rusya, Britanya-Rusya Antantı'nı imzaladılar. Bu antlaşma ile İngilizler ve Ruslar arasında yaşanan Orta Asya'daki hakimiyet mücadelesi durdurulmuş, Büyük Oyun ( The Great Game) sona erdirilmiştir.

Üçlü İtilaf

Britanya

On dokuzuncu yüzyılın son on yılında İngiltere, büyük denizaşırı imparatorluğunun savunulması temeline dayanan ''Muhteşem Yalnızlık'' politikasını sürdürmeye devam etti. Bununla birlikte, 1900'lerin başında, Alman tehdidi çarpıcı bir biçimde artmaya başlamıştı. Bazıları İngiltere'nin de müttefiklere muhtaç olduğunu düşünmeye başlamıştı. On dokuzuncu yüzyılın büyük bir kısmında İngiltere, Fransa ve Rusya'yı en tehlikeli iki büyük rakibi olarak görmüştü. Ancak artan Almanya tehdidinin etkisi ve çeşitli nedenler ile İngiltere'nin politikası değişmeye başladı.

Fransa ve İngiltere, 1904'te Kuzey Afrika'daki nüfuz alanların belirleyen ve Entente cordiale adı verilen beş ayrı anlaşma imzaladılar. Birinci Fas Bunalımı sonrasında hem İngiltere hem de Fransa giderek artan Alman yayılmacılığından dolayı korkuya kapılarak iyice yakınlaşmaya başladılar. İki ülke arasındaki işbirliği artmaya başladı.

Rusya 1905 yılındaki Rus-Japon Savaşı'nda büyük bir yenilgi yaşadı. Bunun sonucunda Rus Emperyalizmi daha az tehlikeli bir hale geldi ve Rusya, hakimiyeti altına alabileceği yeni bölgeler aramaya başladı. Bu dönemde Fransa ve Rusya imzaladıkları İkili Antlaşma (İttifak) ile zaten müttefik ülkeler konumunda idiler.

İngiltere ise giderek artan Alman emperyalizmi tehdidi nedeniyle korkmaya başlamıştı. Kaiser II. Wilhelm niyetlerinin, küresel bir Alman imparatorluğu kurmak ve güçlü bir donanmaya sahip olmak olduğunu zaten duyurmuştu. Geleneksel olarak denizlerin kontrolünü elinde tutan Britanya, bu durumu kendi imparatorluğu ve donanması için ciddi bir tehdit olarak görüyordu.

1907'de Britanya-Rusya Antantı imzalandı. Bu antlaşma ile İran, Tibet ve Afganistan üzerindeki hakimiyet mücadelesi sona erdirilmiş oluyordu. Bu antlaşmanın yapılmasındaki en büyük etken Britanyalılar'ın Almanların Uzak Doğu'da yayılmacı politikalarından duydukları korkular idi.

Üçüncü Fransız Cumhuriyeti

Prusya, 1870-1871 yıllarında gerçekleşen Fransız-Prusya Savaşı'nda İkinci Fransız İmparatorluğunu yenerek, ülkede İmparatorluk rejiminin yıkılmasına ve Üçüncü Cumhuriyet'in kurulmasına neden olmuştur. Frankfurt Antlaşması'nda Fransa'yı Alsace-Lorraine'i yeni Alman İmparatorluğuna bırakmaya zorlandı. O zamandan beri iki ülke arasındaki ilişkiler oldukça düşük bir seviyede seyrediyordu. Fransa, Almanya'nın giderek artan askeri yatırımlarından duyduğu endişe nedeni ile Almanları savaştan caydırmak için kendi askeri yatırımlarını arttırmaya başladı. Bir başka önlem olarak ise Fransa, Üçlü İttifak'a karşı güçlü bir karşıt denge oluşturmak için Fransız-Rus İttifakını onayladı. Böylece Rusya ile güçlü bir bağ geliştirdi. Fransa'nın temel stratejisi olası bir savaş durumunda Almanya'nın saldırılarına karşı koyabilmek ve  Alsace Lorraine bölgesine yeniden hakim olabilmekti.

Rus İmparatorluğu

Rusya, en güçlü altı Avrupa ülkesinin hepsinden daha büyük bir miktar da insan rezervine sahipti. Fakat ekonomik bakımdan ise en geri kalmış olanıydı. Rusya, Fransa'nın Almanya hakkındaki endişelerini paylaşıyordu. Almanlar Osmanlı ordusunu yeniden örgütlemeye başlamıştı. Bu nedenle Ruslar, Almanların (ticari faaliyetlerinin 2/5'ini gerçekleştirdikleri) Çanakkale ve İstanbul Boğazlarını kontrol etmelerinden korkuyorlardı. 

Aynı zamanda Rusya Balkanlardaki en büyük rakibi olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu  ile uzun süredir büyük bir rekabet içerisinde idi. Rusya kendisini Slav dünyasının liderleri olarak görmekte idi. Bu nedenle Avusturya-Macaristan'ın, kısa süre önce, Bosna-Hersek'i kendi topraklarına katmasını büyük bir öfke ile karşıladı. Rusya bu hamlenin ardından, sonraki adım olarak Sırbistan ve Karadağ'ın işgal edileceğini düşünüyordu. Avusturya-Macaristan'ın Balkanlara yönelik yayılmacı politikalarını engellemek için Rusya, Sırbistan'a olası bir savaş durumunda  askeri yardım sözü verdi.

Rusya, kısa bir süre önce 1905 yılındaki Rus-Japon Savaşı'nı kaybetmişti ve büyük bir utanç yaşamıştı. Bu nedenle ülkede büyük bir ayaklanma gerçekleşti. Bu ayaklanmanın en önemli sonucu ise ülke yönetiminde Anayasal Monarşinin etkin hale gelmesi oldu. Rusya, düşmanlarına hem askeri  hem de siyasi olarak karşı koyabilmenin tek yolu olarak Rus-Fransız İttifakı'nı görmekte idi. Her ne kadar bu birliktelik Rus-Japon Savaşı'nda işe yaramasa da Rusya bu antlaşmanın Avrupa'da işine çok fazla yarayacağına inanıyordu. Rusya, Üçlü İttifak tehdidine karşı 1907'de İngiltere ile Britanya-Rusya Antantı'nı imzaladı.

Otokratik Rus İmparatorluğunun Avrupa'nın en büyük iki demokrasisine müttefik hale gelmesi her iki tarafta da tartışmalara neden oldu. Pek çok Rus muhafazakâr, laik Fransız Cumhuriyeti'ne güvenmiyordu. Ayrıca Yakın Doğu'daki Rus egemenliğinin engellenmesi için İngilizler tarafından yapılan diplomatik manevraları hatırlatıyorlardı. Önde gelen Fransız ve İngiliz gazeteciler, akademisyenler ve parlamenterler gerici Çarlık rejimi ile müttefik haline gelmeyi pek de hoş karşılamadılar. Güvensizlik, savaş sırasında dahi devam etmişti. 1917'de Çar Nikolay'ın Geçici Hükümet'in kurulmasına (Bolşevik Devrimi sonrası) karar vermesi dahi İngiliz ve Fransız siyasetçilerin duydukları güvensizliklerin azaltılmasına yetmedi. Romanovlar tarafından İngilitere'ye sığınmak için yapılan, siyasi sığınma başvurusu İngiliz hükumeti tarafından oluşabilecek kamuoyu tepkisi nedeni ile geri çevrildi. Aynı sebeple, Fransız Cumhuriyeti de hiçbir zaman Çar için herhangi bir sığınma girişiminde bulunmadı.