Söz Dizimi
Sözdizimi nedir?
Dilbilimde sözdim, belirli bir dilde cümlelerin yapısını yöneten kurallar, ilkeler ve süreçler dizisidir. Özellikle sözcük sırası veya sentaks ; bu tür ilke ve süreçlerin incelenmesiyle ilgilenir. Pek çok sözdizm bilimcisinin ortak amacı; tüm dillerde ortak sözdizim kurallarını keşfetmektir.
Matematikte sözdizimi; matematiksel sistemlerin hareketini düzenleyen kurallar olarak adlandırılır. Örneğin mantıksal olarak kullanılan resmi diller gibi.
Sözdizim kelimesinin kökeni
Sözdizimi Antik Yunanca'da: σύνταξις "koordinasyon"- σύν "birlikte" ve τάξις táxis "sıraya koymaktan" dan oluşur.
Özne, fiil ve nesne sıralaması
Bir dildeki sözdiziminin temel özelliği, özne (S), fiil (V) ve nesnenin (O) genellikle cümlede var olmasıdır. Çoğunlukla dillerin % 85'inden fazlası konuyu SVO dizisinde veya SOV şeklinde sıralar. Çok nadir olan diziler: VSO, VOS, OVS ve OSV'dir,
Tarihçesi
Dil bilgisi çalışmaları modern zamandan çok öncelere dayanır. Eski Hindistan'da Aṣṭādhyāyī of Pāṇini (M.Ö 4.yy) Modern sözdizi teorisine yaklaşan çok yönlü bir çalışmaya örnek olarak gösterilir. Batıda ise "geleneksel dil bilgisi" üzerine çalışmalar Dionysius Trax'ın çalışmalarıyla başladı..
Yüzyıllar boyunca, sözdizimi çalışmaları, ilk olarak 1660 yılında Antoine Arnauld tarafından aynı adı taşıyan bir kitabında açıklanan "grammaire générale" olarak bilinen bir çatıya hakimdi. Bu sistem temel önerme olarak dili,düşünce süreçlerinin doğrudan bir yansıması olduğu varsayımını kullandı. Bu nedenle "dil" düşünceyi ifade etmek için tek ve en doğal yoldur.
19.yy'da tarihsel karşılaştırmalı dilbilimin gelişmesiyle dilbilimciler insan dilinin çok yönlülüğünü anlamaya;dil ve mantık arasındaki bağlantı hakkında temel varsayımları sorgulamaya başladılar. Bir düşünceyi ifade etmenin en doğal yolu diye bir şey olmadığı açıktı ve bu nedenle mantık artık dilin yapısını incelemek için bir dayanak haline gelemedi.
Port-Royal dil bilgisi, sözdizimini mantık üzerine modelledi. (Nitekim, Liman-Kraliyet Mantıkının büyük bir kısmı Grammaire jenaresinde kopyalanmış ya da uyarlanmıştır.) Sözdizimsel kategoriler mantıksal kategoriler ile tanımlanmış ve tüm cümleler "Konu - bağlayıcı eylem -yüklem" açısından analiz edilmiştir. Başlangıçta, bu görüş Franz Bopp gibi erken karşılaştırmalı dilbilimciler tarafından bile benimsenmiştir.
Sözdiziminin kuramsal dilbilim içindeki merkezi rolü sadece 20. yüzyılda dilbilim açısından makul bir şekilde "sözdizimsel teori yüzyılı" olarak adlandırılabilirdi. (Son iki yüzyıldaki sözdizim öyküsünün ayrıntılı ve eleştirel bir araştırması için, Giorgio Graffi'nin anıtsal çalışmasına (2001) bakın.)
Modern teoriler
Sözdizim disiplinine ilişkin teorik yaklaşımlar vardır. Derek Bickerton'un eserlerinde kurulmuş bir düşünce sözdizimini biyolojinin bir dalı olarak görüyor çünkü sözdizimini, insan zihninde somutlaşmış olarak dilbilimsel bilgi çalışması olarak düşünüyor. Diğer dilbilimciler (örneğin, Gerald Gazdar), sözdizimini soyut bir resmi sistemin çalışması olarak gördüklerinden daha Platoncu bir görüş almaktadırlar. Ancak diğerleri (örneğin, Joseph Greenberg) sözdizimini, diller arasında geniş genellemelere erişmek için taksonomikal(cinsine göre tasniflenmiş) bir araç olarak düşünürler.
Üretken gramer
Üretici dil bilgisi hipotezi, dilin insan zihninin bir yapısı olmasıdır. Üretici dil bilgisinin amacı bu iç dilin tam bir modelini (i-dili olarak bilinir) yapmaktır. Bu model, tüm insan dilini tanımlamak ve verilen herhangi bir sözcüğün dil bilgisini öngörmek için kullanılabilir (Diğer bir deyişle, konuşmanın dilin yerli konuşmacılarına göre doğru gelip gelmediğini öngörmek için). Bu dile yaklaşım, Noam Chomsky'nin öncülüğündeydi. En üretici kuramlar (hepsi değilse de), sözdiziminin cümlelerin kurucu yapısına dayandığını varsayar. Üretken dil bilgileri, esas olarak, iletişimsel işlevinden ziyade bir cümle biçimine odaklanan teoriler arasındadır.
Chomskyan teorileri, dilbilimin üretken teorileri arasında yer alır:
Dönüşümsel dil bilgisi (TG) (Chomsky'nin 1957'de Söz Dizimi'nde ortaya koyduğu üretken sözdiziminin orijinal teorisi)
Yöneltme ve bağlayıcı teori (GB) (1970 ve 1980 yıllarında Chomsky'nin geliştirdiği TG geleneğindeki gözden geçirilmiş teori)
İndirgemeci program (MP) (Chomsky'nin 1995'te yayınladığı GB çerçevesinde teorinin yeniden işlenmesi)
Üretken örneklemin kaynaklarını bulan diğer teori şunlardır:
Ark çifti dil bilgisi
Genelleştirilmiş cümle yapısı dil bilgisi (GPSG; artık büyük ölçüde eski)
Üretken anlam bilim (şimdi büyük ölçüde eski)
Başlangıç Odaklı cümle yapısı dil bilgisi(HPSG)
Sözlü işlevsel dil bilgisi (LFG)
Nanosentaks
İlişkisel dil bilgisi (RG) (artık büyük ölçüde eski)
Kategorik dilbilgisi
Kategorik dil bilgisi, sözdizimsel yapıyı, dil bilgisinin kurallarına değil, sözdizimsel kategorilerin özelliklerine çözüm getiren bir yaklaşımdır. Örneğin, cümlecik dil bilgisi içinde bir isim tabirini (NP) ve bir fiil cümlesini (VP) (örneğin, S → NP VP cümle yapısı kuralı) birleştiren bir kuralla cümlelerin yer aldığını iddia etmek yerine, Baş sözcük cümlenin kendi grubuna yerleştirilir. Dolayısıyla geçişsiz bir fiil için sözdizimsel kategori, fiilin bir NP olarak girilmesini gerektiren bir işlev kelimesi olarak hareket ettiğini ve çıktı olarak bir cümle seviyesi yapısını ürettiğini gösteren karmaşık bir formüldür. Bu karmaşık kategori, V yerine NP olarak gösterilir. NP \ S, "bir NB için soldaki öğe" (\ ile gösterilen) bir kategori olarak okunur ve bir cümle (bkz. Sağdaki öğe). " Geçişli fiil kategorisi, bir cümle kurmak için iki NP (özne ve doğrudan nesnesi) gerektiren bir unsur olarak tanımlanır. Bu, "bir NP (nesne) için sağda (/ ile gösterilen) arama yapan ve (NP'ye eşdeğer) bir işlev (VP'ye eşdeğer) bir işlev üreten bir kategori (NP / (NP \ S)) olarak not edilir. \ S), bu da, bir NP için soldaki öğe ve bir cümle üreten bir işlevi temsil eder. "
köke bitişik dil bilgisi, kısmi kök yapılarını kategorilere ekleyen kategorik bir dil bilgisidir.
Bağımlılık dilbilgisi
Bağımlı dil bilgisi, cümle yapısı dil bilgisinin seçim yeri ilişkisine karşıt olarak, bağımlı ilişkisine göre sözdizimsel birimlerin düzenlendiği cümle yapısına olan yaklaşımdır. Bağımlı kelimelerin arasında yönlendirilmiş bağlantılardır. (Sonlu) Fiil, tüm cümle yapısının kökü olarak görülür ve cümledeki diğer tüm kelimeler doğrudan ya da dolaylı olarak bu köke bağımlıdır. Sözdiziminde göze çarpan bazı bağımlılık tabanlı teoriler şunlardır:
Yinelemeli kategorik sözdizimi veya Cebirsel sözdizimi
İşlevsel üretken açıklama
Anlam-Metin Teorisi
İşlemci dil bilgisi
Kelime dil bilgisi
Lucien Tesnière (1893-1954), modern bağımlılık temelli sözdizimi ve dilbilgisi teorilerinin babası olarak görülür.bağımlılık temelli dil bilgisiyle (S → NP VP) ilişkili ve çoğu cümle yapısı gramerinin çekirdeğini oluşturan konu ve yüklemle ilgili maddenin ikili bölünmesine karşı şiddetle savundu. Bu bölünmenin yerine, fiil, tüm madde yapısının kökü olarak konumlandırdı.
Stokastik / olasılık dilbilgisi / ağ teorileri
Olasılık teorisine dayalı olarak sözdizimi; teorik yaklaşımlar rasgele dilbilgisi olarak bilinir. Böyle bir yaklaşımın ortak bir uygulaması, bir sinir ağı veya bağlantıcılığı kullanır.
İşlevselci gramerler
Fonksiyonel teoriler formlar üzerinde odaklanmasına rağmen cümlenin fonksiyonuna bağlı (yani, iletişimsel fonksiyonuna) anlama göre yönlendirilirler.Bazı tipik işlevsel kuramlar şunları içerir:
Kavramsal dil bilgisi
Yapı Dil bilgisi(CxG)
Gelişen dil bilgisi
Kullanışlı söylev dil bilgisi
Prag dilsel çevre
Rol ve referans dil bilgisi (RRG)
Sistemik işlevsel dil bilgisi