Pediatri

Pediatri nedir?

Pediatri, bebeklerin, çocukların ve gençlerin tıbbi bakımını kapsayan tıp dalıdır. American Pediatri Akademisi, insanların 21 yaşına kadar pediatrik bakım altında bulunmalarını önermektedir. Bu alanda uzmanlaşmış tıp doktorlarına pediadrist adı verilmektedir. Pediatri kelimesi ve bu kelimenin kökeni "çocukların şifacısı" anlamındadır; Yunanca sözcükler olan: παῖς (pais "çocuk") ve ἰατρός (iatros "doktor, şifacı") kelimelerinden türemiştir. Pediatristler hem hastanelerde özellikle neonatoloji gibi alt uzmanlık alanlarında hem de pratisyen hekim olarak çalışmaktadırlar.

Pediatri tarihçesi

Pediatri, günümüzde toplumda yeni bir modern tıp olarak bilinmektedir. Hipokratlar; Aristoteles, Celsus, Soranus ve Galen, farklı tedaviler gerektiren büyüyen ve olgunlaşan organizmalar arasındaki farklılıkları kavramışlardır: Ex toto non sic pueri ut viri curari debent ("Genel olarak, erkek çocuklar yetişkin erkeklerle aynı şekilde tedavi edilmemelidir." Celsus).

En eski pediatrik izlerden bazılarına, çocuk doktorlarına "kumar bhrtya" adının verildiği Eski Hindistan'da rastlanabilir. Ayurvedik bir metin olan Sushruta Samhita, MÖ altıncı yüzyılda yazılmıştır ve metni pediatri ile ilgilidir. Bu döneme ait bir başka ayurvedik metin ise Kashyapa Samhita'dır.

Yunan hekim ve jinekolog Soranus of Ephesus'a ait olan MS ikinci yüzyıl bir el yazısı metni, neonatal pediatriye değinmektedir. Bizans hekimleri Oribasius, Amida Aëtius, Alexander Trallianus ve Paulus Aegineta bu alana katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca Bizanslılar brefotrofi'yi (kraterler) inşa etmiştir. İslam yazarları Greko-Romen ve Bizans tıbbı için köprü görevi görmüşlerdir ve başta Haly Abbas, Serapion, Avicenna ve Averroes olmak üzere kendi fikirlerini eklemişlerdir. Fars alimi ve doktor al-Razi (865-925), çocuklar arasındaki hastalıklar üzerine kısa bir makale yayınlamıştır. Pediatriyle ilgili ilk kitap, İtalyan pediatrist Paolo Bagellardo'nun Libellus [Opusculum] aegritudinibus et remediis infantium 1472 ("Çocuk Hastalıkları ve Tedavisi Üzerine Küçük Kitap") idi ve ardından gelen, sırasıyla Bartholomäus Metlinger'in Ein Regiment der Jungerkinder (1473), Cornelius Roelans'ın (1450–1525) başlıksız kitapçığı veya Latince özeti (1483) ve Heinrich von Louffenburg'e (1391–1460) ait 1429'da yazılıp 1491'de yayınlanan Versehung des Leibs, çocukların fizyolojisi ve patolojileri üzerine yapılan dört büyük tıbbi tez olan Pediatrik İnkunabeller'i oluşturmaktadır.

İsveç'li hekim Nils Rosén von Rosenstein (1706-1773) tıbbî bir uzmanlık alanı olarak modern pediatrinin kurucusu olarak görülürken, kitabı Çocuk Hastalıkları ve Tedavileri (1764), bu alana ait ilk modern ders kitabı olarak kabul edilmektedir. Tıbbın bir uzmanlık alanı olarak pediatri, 19. yüzyılın ortalarında gelişimini sürdürmüştür. Alandaki katkılarından dolayı Alman hekim Abraham Jacobi (1830-1919), Amerikan pediatrisinin babası olarak bilinmektedir. Tıp eğitimini Almanya'da almıştır ancak daha sonra New York'ta çalışmıştır.

Genel olarak kabul gören ilk pediatrik hastane, Haziran 1802'de Paris'te daha önce yetimhane olarak kullanılan alanda açılan Hôpital des Enfants Malades'dir (Fransızca: Hasta Çocuklar İçin Hastane). Açıldığı andan itibaren bu ünlü hastane on beş yaşa kadar olan hastaları kabul etmiştir ve günümüzde halen, 1778'de kurulan fiziksel olarak bitişik Necker Hastanesi ile 1920'de birleşerek kurulan Necker-Enfants Malades Hastanesi'nin bir kısmı olarak varlığını sürdürmektedir.

Diğer Avrupa ülkelerinde, Berlin'de bulunan Charité (1710'da kurulan bir hastane), 1830'da ayrı bir Çocuk Köşkü kurdu ve onu 1834'te Sankt Petersburg'da, ardından 1837'de Viyana ve Breslau'da (günümüzde Wrocław) benzer kurumlar takip etti. Ardından 1852'de İngiltere'nin ilk pediatrik hastanesi, hasta çocuklar için Great Ormond Streets Hastanesi kuruldu. İskoçya'daki ilk Çocuk Hastanesi, 1860'da Edinburgh'da açıldı. ABD'de ilk benzer kurumlar, 1855'te açılan Philadelphia Çocuk Hastanesi ve daha sonra Boston Çocuk Hastanesi'dir (1869). Pediatride alt uzmanlık dalları, Edwards A. Park tarafından Johns Hopkins Hastanesi'ndeki Harriet Lane Evi'nde oluşturuldu.

Yetişkin ve çocuk tıbbı arasındaki farklar

Vücut büyüklüğü farklılıkları, olgunlaşma değişikliklerine paraleldir. Bir bebek veya yenidoğanın küçük gövdesi, bir yetişkine göre fizyolojik olarak önemli ölçüde farklıdır. Konjenital kusurlar, genetik varyans ve gelişimsel konular çocuk doktorları için yetişkin hekimlere göre daha büyük bir endişe kaynağıdır. Yaygın bir deyişe göre, çocuklar basitçe "küçük yetişkinler" değildir. Klinisyen, semptomları gözlemlerken, ilaç yazarken ve hastalıkları teşhis ederken bebeğin veya çocuğun olgunlaşmamış fizyolojisini hesaba katmalıdır.

Çocuk ve yetişkin tıbbı uygulamaları arasındaki büyük farklardan biri, çoğu ülkede ve istisnai durumlarla birlikte, çocukların kendileri için karar verememesidir. Vesayet, gizlilik, yasal sorumluluk ve bilgilendirilmiş onam konuları her pediatrik işlemde daima dikkate alınmalıdır. Pediatristler çoğunlukla yalnızca çocuğu değil de ebeveynleri ve bazen aileleri de tedavi etmek zorundadırlar. Ergenler kendi yasal sınıfları içerisindedir ve bazı durumlarda kendi sağlıklarıyla ilgili karar alma yetkisine sahiptir. Özellikle kötü prognoza sahip koşullar veya karmaşık ve acı verici işlemler / ameliyatlar karşısında olmak üzere tedavi seçenekleri göz önüne alındığında çocuğun yasal olmayan rızası (onaylanması) ile birlikte yasal rızası kavramı, çocuk doktorunun, hastanınkine ek olarak daha birçok insanın arzularını hesaba katması gerektiği anlamına gelir.

Doktor olmak için gerekenler

Tıp öğrencisi olmak isteyenlerin, bir kolej veya üniversitede, BS, BA veya bir başka önlisans diploması almalarını sağlayacak 4 yıllık lisans eğitimine ihtiyaçları vardır. Geleceğin pediatristleri, koleji bitirdikten sonra 4 yıl tıp okuluna gitmelidir ve daha sonra 3 yıl ihtisas eğitimi almalıdır ve ihtisas eğitiminin ilk yılına "hekimlik stajı" denir. Tıp öğrencileri, 3 yıllık ihtisas eğitimlerini tamamladıklarında, bebekler ve çocuklar ile ilgili tıbbi koşulları ele alan sıkı bir testi geçerek pediatri sertifikası almaya hak kazanırlar.

Lisede, geleceğin pediatristleri, biyoloji, kimya, fizik, cebir, geometri ve hesap gibi temel fen ve aynı zamanda tercihen İspanyolca olmak üzere yabancı dil derslerini almalı, lise organizasyonlarına ve ders dışı aktivitelere katılmalıdırlar. Lise bittikten sonra, kolej öğrencileri, çoğu tıp fakültesinin önerdiği temel bilim kursu gereksinimlerini yerine getirmeli ve üniversitelerdeki kıdemli veya ilk yıllarında MCAT Sınavı'na (Tıbbi Üniversite Giriş Sınavı) girmeye hazırlanmaları gereklidir. Tıp fakültesine girdikten sonra öğrencilerin dersleri, ilk iki yıl boyunca insan anatomisi, psikoloji, kimya vb. gibi temel tıp bilimlerine odaklanacaktır. İkinci iki yılda, tıp öğrencileri hastalar üzerinde pratik yapacaktır.

Pediatristlerin eğitimi dünyada büyük farklılıklar göstermektedir. Yetki ve üniversiteye bağlı olarak, tıp fakültesi eğitimi, lisansa giriş veya lisansüstü'ne giriş olabilir. İlki beş ya da altı yıl sürer ve bu Commonwealth'de olağan bir durum olmuştur. Genelde dört veya beş yıl süren lisansüstü giriş derslerine katılanlar (ABD'de olduğu gibi)  daha önce üç veya dört yıllık bir üniversite diploması almış ancak genelde bilimler alanında hiçbir zaman bulunmamıştır. Tıp mezunları, mezun oldukları ülke ve üniversiteye özgü bir diploma alırlar. Bu diploma, tıp doktorunun, o ülke ve bazen çeşitli ülkelerin yasaları uyarınca lisanslı veya kayıtlı olduğunu niteler ve "staj" ya da "şartlı kayıt" koşullarına tabi olarak ruhsatlandırılması ya da kayıt altına alınmasını sağlar.

Çocuk doktorlarının eğitimi

Çocuk doktorları, seçtikleri alanda daha ileri eğitim almalıdır. Bu, dört ila on bir veya daha fazla yıl sürebilir (yetki sınırı ve uzmanlık derecesine bağlı olarak). Birincil basamak pediatristlerin de aralarında bulunduğu bir temel sağlık hekimi için verilen lisansüstü eğitimi, genellikle hastane tabanlı bir tıp uzmanı için olduğu kadar uzun değildir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde, pediatride uzmanlaşmak isteyen bir tıp fakültesi mezunu, ayakta tedavi, yatarak tedavi, cerrahi ve kritik bakım rotasyonlarından oluşan üç yıllık bir ihtisas eğitimine tabi tutulmalıdır. Pediatri uzmanlık alanları, 3 yıllık üyelik şeklinde daha fazla eğitim gerektirir. Uzmanlık alanları; kritik bakım, gastroenteroloji, nöroloji, bulaşıcı hastalık, hematoloji / onkoloji, romatoloji, pulmonoloji, çocuk istismarı, acil tıp, endokrinoloji, neonatoloji ve diğerlerini kapsar.

Çoğu ülkede, giriş seviyesi dereceler tıp mesleğinin tüm dallarında aynıdır, ancak bazı ülkelerde pediatri uzmanlığı bu derece tamamlanmadan önce başlayabilir. Bazı ülkelerde, giriş seviyesi eğitimi bittikten hemen sonra pediatrik eğitim başlatılmaktadır. Diğer ülkelerde, küçük tıp doktorları pediatrik (veya bir başka) uzmanlığa başlamadan önce birkaç yıl boyunca genel (aralıklı) bir eğitim almalıdırlar. Uzmanlık eğitimi çoğunlukla üniversitelerden ziyade pediatri organizasyonlarının kontrolü altındadır ve ülkeye göre değişiklik göstermektedir.

Pediyatri yan dalları

Pediatri alt uzmanlık alanları şunları içerir:

(kapsamlı bir liste değildir)

• Ergen tıbbı
  
• Çocuk istismarı pediatrisi 
  
• Klinik bilişim 
  
• Gelişimsel-davranış pediatrisi 
  
• Elektrofizyoloji 
  
• Genetik 
  
• Baş ağrısı tıbbı 
  
• Hastane ve palyatif bakım 
  
• Neonatoloji 
  
• Ağrı tıbbı 
  
• Pediatrik alerji ve immünoloji 
  
• Çocuk kardiyolojisi 
  
• Pediatrik kritik bakım 
  
• Pediatrik acil tıp 
  
• Pediatrik endokrinoloji 
  
• Pediatrik gastroenteroloji 
  
• Pediatrik hematoloji 
  
• Pediatrik bulaşıcı hastalık 
  
• Pediatrik nefroloji 
  
• Pediatrik nöropsikoloji 
  
• Pediatrik onkoloji 
  
• Pediatrik nöro-onkoloji 
  
• Pediatrik pulmonoloji 
  
• Pediatrik romatoloji 
  
• Uyku tıbbı 
  
• Sosyal pediatri 
  
• Spor tıbbı 
  
• Nakil hepatolojisi 
  
• Çocuklar için bakım yapan diğer uzmanlıklar şunları içerir: 
  
• Çocuk nörolojisi, kendi başına bir uzmanlık 
  
• Epilepsi 
  
• Nörokritik Bakım 
  
• Pediatrik nöro-onkoloji 
  
• Çocuk psikiyatrisi, psikiyatrinin alt uzmanlık dalı 
  
• Pediatrik anesteziyoloji, anesteziyoloji alt uzmanlık dalı 
  
• Pediatrik dermatoloji, dermatolojinin alt uzmanlık dalları 
  
• Pediatrik nöroşirürji, nöroşirurjenin alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik oftalmoloji, oftalmolojinin alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik ortopedik cerrahi, ortopedik cerrahinin alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik kulak-burun-boğaz, kulak-burun-boğaz alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik rehabilitasyon tıbbı, fizik tıbbı ve rehabilitasyon alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik cerrahi, genel cerrahinin alt uzmanlık dalı 
• Pediatrik üroloji, ürolojinin alt uzmanlık dalı