Orta Taş Çağı

Arkeolojide Yontma Taş Devri ile Cilalı Taş Devri arasında kalan döneme Mezolitik Çağ (Orta Taş Çağı) adı verilir. Epipaleolitik terimi çoğunlukla kuzey Avrupa dışındaki alanlar için kullanılır, ancak aynı zamanda 1960'lara kadar Fransız arkeologlar tarafından Mezolotik Çağ ile eş anlamlı olarak kullanıldı.

Mezolitik'in Avrasya'nın farklı yerlerinde farklı zaman aralıkları vardır. Başlangıçta Pleistosen sonrası, Kuzeybatı Avrupa'da MÖ 10.000'den 5.000 yılına kadar olan tarım öncesi materyaldir. Levant'da (MÖ 20.000 - 9500) kullanılan materyaller de Mezolitik olarak da etiketlenmiştir.

Terminoloji - Mezolitik veya Epipaleolitik?

"Mezolitik" terimi "Epipaleolitik" terimi ile rekabet halindedir; bu, "teknolojik olarak Mezolitik Çağ ile birleştirilen son buzullaşmanın sonunda ortaya çıkan Üst Paleolitik Endüstriler" anlamına gelir.

Kuzey Avrupa arkeolojisinde, örneğin İngiltere, Almanya, İskandinavya, Ukrayna ve Rusya'daki arkeolojik alanlar için, "Mezolitik" terimi neredeyse her zaman kullanıldı. Diğer alanların arkeolojisinde, "Epipaleolitik" terimi çoğu yazar tarafından tercih edilebilir olsa da yazarların hangi terimi kullanacağı veya her birine hangi anlamın atfedileceği konusunda farklılıklar olabilir. Yeni Dünyada ise bu terimlerin hiçbiri kullanılmaz (geçici olarak Kuzey Kutup Bölgesi hariç).

Bazı yazarlar Epipaleotik terimini henüz tarıma geçiş yapmamış avcı-toplayıcı yaşam şekline sahip kültürler için kullanmakla beraber, Mezolitik terimini de avcı-toplayıcı özellikleri ile beraber tarımsal işlere de başlamış Natufian kültürü gibi kültürler için kullanmışlardır.

Diğer yazarlar, son buzul döneminin bitiminden sonra tarıma geçiş döneminde olsun ya da olmasın çeşitli Geç Paleolitik kültürler için Mezolitik terimini kullanmaktadır.

Bir İspanyol akademisyen Alfonso Moure, bu konuda şunları söylemekte:

Tarih öncesi arkeoloji terminolojisinde, en yaygın eğilim, buzul sonrası avcı-toplayıcı gruplarının endüstriyel kompleksleri için "Epipaleolitik" terimini kullanmaktır. Tersine, yapay gıda üretimine geçiş sürecinde olanlar "Mezolitik" guruba dahildir.

20. yüzyılın başlarında Clerence van Riet Lowe ve John Hilary Goodman tarafından sunulan terminolojiye göre, Sahra Altındaki Afrika arkeolojisinde Alt Paleolitik "Erken Taş Devri", Orta Paleolitik "Orta Taş Devri" ve Üst Paleolitik "Geç Taş Devri" ile yer değiştirmiştir. Bu nedenle, "Mezolitik" terimini "Orta Taş Devri" olarak tercüme etmeye özen gösterilmelidir; çünkü ikinci terim, Afrika arkeolojisi bağlamında ilgisiz bir teknik anlam taşımaktadır.

Orta Taş Çağı tarihçesi

Üç parçacıklar, klasik çağlardan beri geliştirilen ve Danimarkalı arkeolog Christian Jürgensen Thomsen tarafından 19. yüzyılın başlarında modern arkeolojik bir anlam verilmiş Taş Devri'nin üç çağ sisteminin alt bölümleridir. Thomsen ve özellikle de eski meslektaşı ve çalışanı Jens Jacob Asmussen Worsaae tarafından "öncesi" ve "sonrası" alt bölümleri Taş Devrine eklendi. John Lubbock, bu bölünmeleri 1865'te Pre-historic Times adlı eserinde yayınladı ve onlar için Paleolitik ("Eski Taş Devri") ve Neolitik ("Yeni Taş Devri") terimlerini sundu. Ara bir kategoriye ihtiyaç olmadığını gördü.

Hodder Westropp, Mezolitik Çağ'ı 1866 yılında Paleolitik Çağ ile Neolitik Çağ arasında bir teknoloji aracı olarak tanıttığında, hemen etrafında bir tartışma fırtınası meydana geldi. John Evans'ın liderliğindeki bir İngiliz okulunda, bir ara geçiş yapılması gerekmediğine karar verildi. "Yılları gökkuşağının renkleri gibi harmanladığını" söyledi. Louis Laurent Gabriel de Mortillet önderliğindeki bir Avrupa okulunda, öncesi ve sonrası arasında bir boşluk olduğu iddia edildi. Edouard Piette, boşluğu Azil Kültürü'nü keşfederek doldurduğunu iddia etti. Knut Stjerna, Paleolitik teknolojinin kullanımına devam eden Epipaleolitik'te bir alternatif sundu. Vere Gordon Childe'nin Mezolitik Çağ'ı onaylayan Avrupa Şafağı'nın (1947) çalışmalarına gelince, Mezolitik'in aslında gerekli olduğunu ve aslında Paleolitik ile Neolitik arasında bir geçiş ve aracı olduğunu belirlemek için yeterli veri toplandı.

Orta Taş Çağı özellikleri

Mezolitik dönemin başlangıç ve bitiş tarihleri coğrafi bölgeye göre değişir. Childe'ın görüşüne göre, bu terim genel olarak Pleistosen'in sonu ile Neolitik Çağ'ın başlangıcını kapsar. Bu olayların vakitleri çok değişir; üstelik, bu aralıktaki çeşitli Mezolitikler, koşullara bağlı olarak kabaca bin yıl kadar kısa veya 15.000 yıl kadar uzun olabilir. Mezolitik Çağ, Paleolitik Çağ'a çok benziyorsa, Epipaleolitik Çağ denir.

Neolitik dönemde bitki ve hayvanların evcilleştirilmesi gerçekleşirken, Paleolitik dönem tamamen av ve toplama çağıydı. Bazı Mezolitik insanlar avlanmaya yoğun bir şekilde devam ettiler. Diğerleri evcilleştirmenin ilk aşamalarını yapıyorlardı.

Alet tipi teşhis faktörü olmayı sürdürmektedir. Mezolitik aletler Mode V yontma taş aletlerle yapılmış kompozit aletleri yansıtmaktadır. Paleolitik, I-IV Modlarını kullanmış, ve Neolitik dönem çoğunlukla yontma mikrolitlerin yerini cilalanmış, yontulmamış taş aletlerin kullanımına bırakmıştır.

Levant

Mezolitik 1

Mezolitik 1 (Kebar kültürü, MÖ 20.000-18.000'den MÖ 12.150'ye kadar) olarak bilinen ilk dönem Levant boyunca Aurignacian ya da Levantine Upper Paleolithic dönemlerini izledi. Aurignacian'ın sonuna gelindiğinde, taş endüstrisinde kademeli değişiklikler meydana geldi. Mikrolitler ve düzeltilmiş kelepçeler olarak adlandırılan küçük taş aletler ilk kez karşımıza çıkar. Bu kültür periyodunun mikrolitleri Aurignacian eserlerinden çok farklıdır. Bu döneme Epipaleolitik demek daha doğrudur.

MÖ 20.000-18.000 yıllarında iklim ve çevre değişti ve bir geçiş dönemi başladı. Levant daha kurak hale geldi ve orman bitki örtüsü azalarak yerini bozkıra bıraktı. Serin ve kuru dönem, Mezolitik 1'in başlangıcında sona ermektedir. Aurignacian'ın avcı-toplayıcıları, değişen koşullara uyum sağlamak için yaşam biçimlerini ve yerleşim biçimlerini değiştirmek zorunda kalacaklardı. Yeni yerleşim alanları ve yeni taş endüstrileri gelişti.

Levant'taki küçük bir Meolitik 1 yerleşim yeri sakinleri, arkalarında yontma taş aletlerden daha fazlasını bıraktılar. Endüstri, tek parçalı keskin küçük aletlerden oluşuyordu. Taş bıçakların yanı sıra, keskiler ve kazıyıcılar da bulundu. Birkaç kemik aleti ve bazı zemin taşları da bulundu. Asya'daki Mezolitik alanlar, Neolitik çağlardan çok daha az sayıdadır ve arkeolojik kalıntılar çok azdır.

Mezolitik 2

İkinci Çağ, Mezolitik 2, Natufian kültürü olarak da adlandırılır. Mezolitik 1'den Natuf kültürüne geçiş daha yakından tarihlenebilir. Levant'daki bir Mezolitik 1 sitesinin en son tarihi MÖ 12.150'dir. Bir Natufian sitesinin en erken tarihi MÖ 11.140'dır. Bu dönem, daha sonra Neolitik Çağ'a çıkacak olan tarımın erken yükselişiyle karakterize edilir. Radyokarbon tarihleme Natufian kültürünü, Pleistosen'in hemen öncesinde MÖ 12.500-9500 yılları arasında yerleştirir. Bu dönem tarımın başlamasıyla karakterize edilir. Bilinen en erken savaş, Mezolitik Çağ'da Mezarlık 117 olarak bilinen Sudan'daki bir bölgede meydana geldi.

Natuf kültürü genelde iki alt periyota ayrılır: İlk Natufian (MÖ 12.500-10.800) ve Geç Natufian (MÖ 10.800-9500) . Geç Natufian büyük ihtimalle Younger Dryas'la birlikte gerçekleşti.

Avrupa

Mezolitik, günümüzden 11.660 yıl önce Holosen sıcak dönemiyle başladı ve tarihleri her coğrafi bölgede değişen tarımın girişiyle sona erdi. Son buzul dönemi bittikten sonra daha büyük çevresel etkilere maruz kalmış bölgeler bin yıl süren çok daha belirgin Mezolitik çağa sahipler. Örneğin, Kuzey Avrupa'da, toplumlar sıcak iklimin yarattığı bataklıklarda zengin yiyecek kaynakları üzerinde iyi bir şekilde yaşıyorlardı. Bu koşullar, Maglemosian ve Azil kültürleri gibi, önemli kayıtlarla korunan farklı insan davranışları üretti. Bu koşullar, Kuzey Avrupa'da MÖ 5000-4000 yıllarına kadar Neolitik dönemin gelmesini de geciktirdi.

Avrupa'ya yayılmış "Neolitik paket" (tarım, çobanlık, cilalı taş baltalar, keresteden evler ve çanak çömlekler dahil) olarak, Mezolitik yaşam biçimi marjinalleştirildi ve nihayetinde kayboldu. Yerleşik düzen, nüfus büyüklüğü ve gıda amaçlı bitkilerin kullanımı gibi mezolitik uyarlamalar tarıma geçişin kanıtı olarak gösterilmektedir. Hagen'deki Blätterhöhle'den bir örnekte, Mezolitik insanların torunları, tarım toplumlarının bölgeye varışından 2000 yıl daha önce yiyecek arayan bir yaşam biçimini sürdürdüğü görülüyor. Kuzeydoğu Avrupa'da avcılık ve balıkçılık yaşam tarzı Ortaçağ döneminde tarıma daha az uygun bölgelerde devam etti.

Seramik Mezolitik

Kuzeydoğu Avrupa, Sibirya ve bazı Güney Avrupa ve Kuzey Afrika bölgelerinde, MÖ 7000-3850 yılları arasında bir "seramik Mezolitik" ayırt edilebilir. Rus arkeologları, tarım yokken bile böyle çanak çömlek yapımı kültürlerini Neolitik olarak tanımlamayı tercih ediyorlar. Bu çanak çömlek yapımlı Mezolitik kültür, yerleşik Neolitik kültürlerde çevresel olarak bulunabilir. Neolitik çiftçiler tarafından kullanılmayan yöntemlerle üretilen, noktalı veya topuzlu ve alevli jantlara sahip, kendine özgü bir seramik türü yarattı. Mezolitik seramiklerin her bir alanı tek bir stil geliştirmiş olmasına rağmen, ortak özellikler tek bir menşe noktası olduğunu göstermektedir. Bu tip çanak çömleklerin en erken tezahürü Sibirya'daki Baykal Gölü çevresinde olabilir. Elshan, Yelshanka ya da Samara medeniyeti Rusya'daki Volga'dan MÖ 7000'de Dinyeper-Donets medeniyetini kullanarak Doğu Baltık Narva medeniyetine yayıldı. Sahil boyunca batıya doğru yayılmış olan Danimarka'nın Ertebølle medeniyetinin ve Kuzey Almanya'nın Ellerbek'inde ve Düşük Ülkelerin ilgili Swifterbant medeniyetlerinde bulunur.