Orta Avrupa
Orta Avrupa neresidir?
Orta Avrupa, Doğu Avrupa ile Batı Avrupa arasında uzanmaktadır. Orta Avrupa kavramı ortak bir tarihsel, sosyal ve kültürel kimlik üzerine gelişmiştir. Orta Avrupa, CEI (Rekabete Dayalı Girişim Enstitüsü), Centrope (Orta Avrupa Birliği) veya V4 (Vişegrad Grubu) gibi girişimlerle "stratejik uyanış" aşamasından geçmektedir. Bölgenin ekonomisi gelir açısından yüksek oranda farklılık gösterirken, tüm Orta Avrupa ülkeleri İnsani Gelişim Endeksi tarafından çok gelişmiş olarak listelenmektedir.
Orta Avrupa tarihi
Ortaçağ ve erken modern dönem Avrupası
Batı ve Orta Avrupa'yı birleştiren unsurlar Roma Katolik Kilisesi ve Latince idi. Doğu Ortodoks Hristiyan kilisesine tabi kalmış olan Doğu Avrupa, Bizans kültürünün etkisi altındaydı; Mezhep ayrımlarından sonra (1054), Slav dili ve Kiril alfabesi ile kültürel birlik sağlandı ve Batı dünyasına (Katolik ve Protestan) karşı direniş başladı.
Macar tarihçi Jenő Szűcs, Orta Avrupa tarihinin ilk bin yıldaki temellerinin Batı Avrupa ile sıkı bağlar ve izler taşıdığını söyler. 11. ve 15. yüzyıllar arasında sadece Hristiyanlık ve getirdiği kültürel aşılanma değil aynı zamanda Batının karakteristik özelliklerini yansıtan, müspet sosyal kazanımların da Orta Avrupa'da ortaya çıkışından bahseder. Milenyum sonrası Avrupa'nın sosyal gelişimindeki kilit noktaları özgürlük ve özerkliklerin yaygınlaşması olmuştur. Bu olgu 13.yüzyıl ortalarında, Orta Avrupa ülkelerinde ortaya çıkmıştır. Kasaba, ilçe ve meclislerin öz yönetim hakkı olarak adlandırılmıştır.
Macar Krallığı'nın Visegrád (Vişegrad) kalesi, Macar Kralı I. Charles'ın döneminde 1335 yılında Polonya, Bohemya ve Macaristan Krallarının kraliyet zirvesine ev sahipliği yapıyordu. Politik ve ticari konularda yakın işbirliği üzerine uzlaşıp, kendilerinden sonra gelecek nesillere, başarılı Bir Orta Avrupa İnisiyatifi için, esin kaynağı olmayı hedeflemişlerdi.
Orta Çağda, Orta Avrupa'daki ülkeler Magdeburg Yasaları'nı kabul ettiler.
I. Dünya Savaşı'ndan önce Orta Avrupa
1870'den önce, Batı ve Orta Avrupa'da ve Amerika Birleşik Devletleri'nde gelişen sanayileşme, dünyanın geri kalan kısmında kayda değer bir varlık gösterememiştir. Doğu Avrupa'da bile sanayileşme çok geride kalmıştır. Örneğin Rusya, kırsal ve tarımsal bölge olarak kalmış ve feodal derebeyleri köylüleri bir nevi köle olarak kullanmıştır. Orta Avrupa kavramı 19. yüzyılın başlarında zaten dile getiriliyordu, ancak pratikte 20. yüzyılda başladı ve yoğun ilgi gördü. Bununla birlikte, bilim, politika ve ekonomik bağlamlarında kargaşaya sebep olan ilk olgu 'Mitteleuropa' (Orta Avrupa) olarak adlandırdıkları bölgeyi kontrol altına almak isteyen ve hızla gelişmekte olan Almanya'nın tavrı oldu. Almanların Orta Avrupa'ya atfen kullandığı terim o kadar popüler oldu ki; diğer dillerde tanıma göre tarif edilen coğrafi bölge Ren Nehri'nden Vistül Nehri'ne hatta Dinyeper'e kadar, Baltık Denizi'nden Balkanlar'a kadar uzanıyordu (Orta Asya'nın o zamanlardaki vizyonuna örnek olarak Partsch'ın 1903 tarihli kitabı gösterilebilir).
21 Ocak 1904'te, Berlin'de Almanya ile Avusturya-Macaristan'ın ekonomik entegrasyonunu hedefleyen Orta Avrupa Ekonomik Birliği (Mitteleuropäischer Wirtschaftsverein) kurulmuştur (sonradan İsviçre, Belçika ve Hollanda dahil edildi). Bir kez daha Orta Avrupa kavramı, Almanya'nın siyasi, ekonomik ve kültürel hakimiyet planı ile bağdaştırıldı. Kavramın 'kutsalı' Friedrich Naumann'ın savaştan sonra kurulacak bir ekonomik federasyon çağrısı yapan Mitteleuropa adlı kitabıydı. Naumann'ın ideolojisi, federasyonun Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu merkezli kurulup, aynı zamanda İngiliz-Fransız ittifakının ve Rusya'nın dışındaki tüm Avrupa ülkelerini kapsaması yönündeydi. İdeoloji, Birinci Dünya Savaşı'ndaki Alman yenilgisi ve Avusturya-Macaristan'ın dağılmasından sonra başarısız oldu. Hitler döneminde fikrin canlandırılmaya çalışıldığı gözlemlenebilir.
Savaş dönemi Orta Avrupa
Emmanuel de Martonne'ye göre, 1927'de Orta Avrupa ülkeleri arasında: Avusturya, Çekoslovakya, Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve İsviçre yer alır. İtalya ve Yugoslavya konum olarak büyük oranda Orta Avrupa'nın dışında kaldığı gerekçesi ile yazarın Orta Avrupa tanımı içinde yer almıyor. Yazar, Orta Avrupa'yı tanımlamak için İnsani ve Fiziksel Coğrafya koşulları değerlendiriyor .
İki savaş arası dönem (1918-1939) yeni jeopolitik sistem, ekonomik ve politik sorunlar doğurmuş ve Orta Avrupa kavramı farklı bir niteliğe bürünmüştür. İlgi odağı doğu kısmına, yani Avrupa haritasında yeniden tanımlanan ülkelere: Çekoslovakya, Macaristan ve Polonya'ya yönelmiştir.
Orta Avrupa, Almanya'nın egemenlik etme arzusunda olduğu bir bölge olmaktan çıkmış ve yeni kurulan devletlerin, siyasi, ekonomik, ve ulusal problemlerine çeşitli birleşme adımlarıyla çözüm arayıp, Alman ve Sovyet baskılarından kurtulmaya çalışan bir bölge olmuştur. Bununla birlikte çıkar çatışmaları yüzünden ne Küçük itilaf (Little Entente) ne de Denizler Arası (Intermarium, Międzymorze) ideolojileri başarılı olamamıştır.
İki savaş arası dönem, Orta Avrupa kavramına yeni unsurlar getirdi. Birinci Dünya Savaşı'ndan önce başta Alman devletlerini (Almanya, Avusturya) kapsayan bir kavram ve Almanya'nın doğal olarak ekonomik gücünü kullanarak hakimiyet kurmayı arzuladığı kendi dışında kalan topraklar söz konusuydu. Savaştan sonra, Orta Avrupa'nın doğu kesimi ideolojinin merkezine yerleştirildi. Zamanın bilim adamları da bu fikri ilgiyle karşıladı. 1923'te Brüksel'deki Uluslararası Tarih Kongresi Orta Avrupa'yı konu aldı ve 1933 Kongresinde de tartışmalar devam etti.
Macar bilim insanı Magda Adam çalışmalarında Versay Sistemi ve Orta Avrupa (2006) eserinde şöyle yazmıştır; "Bugün, Orta Avrupa'da yaşanan yıkımdan anladığımız; Küçük İtilaf, Çekoslovakya, Romanya ve 1921'de kurulan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (sonraları Yugoslavya) olguları ne Orta Avrupa'nın işbirliği için ne de Almanya'nın yayılma politikasının önüne geçmek içindi. Güçsüz Macaristan'ın kalkınmasını önleme adına atılan yanlış bir adımdır ".
Orta Avrupa'nın öncülük hareketleri modernizasyon sürecini hızlandırıp 1920'lerde kıta genelinde zirve yapmıştır. Orta Avrupa Öncülerinin Kaynak Kitabı (Los Angeles Vilayet Müzesi), 1910-1930 yılları arasında Avusturya, Çekoslovakya, Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve Yugoslavya'daki öncülerinin ilk belgelerini içerir. Batı Avrupa radikal sanat çevrelerinin dergi ve bildirim yayınları Batı bilim adamları tarafından iyi bilinmekte ve batı dünyasında başlıca üniversitelerde ders olarak öğretilmektedir.
Mitteleuropa
Mitteleuropa (Orta Avrupa) terimi (alternatif olarak İngilizce'ye, 'Middle Europe' (Orta Avrupa) olarak geçen çevirisi) belirsiz bir Alman ideolojisidir. Bazen İngilizce olarak 'Orta Avrupa' kavramlarından biraz daha büyük bir alanı ifade etmek için kullanılır. Birinci Dünya Savaşına kadar Alman kültür ve hegemonyasının hakim olduğu (savaş öncesi haliyle Avusturya-Macaristan ve Almanya'yı kapsayan ancak genellikle Doğu Prusya'nın kuzeyinde bulunan Baltık ülkeler hariç tutan) topraklara atıfta bulunmaktadır. Fritz Fischer'a göre Mitteleuropa (Orta Avrupa), 1871-1918 yılları arasındaki eski emperyalist elitistlerin, kuzey denizlerinden Yakın Doğu'ya ve Rusya'nın bozkırlarından Kafkasya'ya kadar uzanan, Alman ekonomik, askeri ve siyasi egemenliği üzerine kurulacak bir sistem üzerine fikir birliğine vardıkları bir ideolojidir. Daha sonra profesör Fritz Epstein iddiasına göre; 1871 Almanyası'ndan beri Orta Avrupa ideolojisinin ortaya çıkmasının en büyük sebebi Slavların batıya yayılma tehlikesi "Drang Nach Westen" olmuştur.
Almanya'da benzer olarak kullanılan tanım, savaş öncesi Almanlara ait olan Oder-Neisse hattının doğusunda kalan toprakların, İkinci Dünya Savaşı sonucunda kaybedilerek, Yalta Konferansı ve Postdam Konferansı hükümlerince, Polonya Halk Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği'nin eline geçmesi ve Almanlara karşı komünist ve diğer güçler tarafından uygulanan etnik temizlik olgusuyla bağlantılıdır. Bu açıdan Bohemya ve Moravia, sahip olduğu Alman ve Slav mirası ve tarihi "Südet Krizi" faktörü ile, tüm Orta Avrupa'nın sorunlarını ve özelliklerini yansıtan bir bölgedir.
Almanlar bölgede aşırı bir negatif durum sergilemedikleri halde, Mitteleuropa (Orta Avrupa) terimi, yaşlı neslin kimisinde geçmişe yönelik olarak olumsuz tepkiye sebep olmuştur. Orta Avrupa'daki birçok Yahudi 19. yüzyılda aydınlanmış Alman hümanist kültürünü benimsemiştir. 20.yüzyıla girerken, Viyana, Budapeşte ve Prag'ta yaşayan Almanca konuşan Yahudiler, altın çağı Orta Avrupa kuşağının temsilcileri olarak görülüyorlardı. 'Mitteleuropa' (Orta Avrupa) ideolojisinin Nazi versiyonu bu kültürü yok etti. Bununla beraber Almanya eğitim sisteminde ve medyasında bu terim, özellikle komünizmin çöküşünden sonra, olumsuz bir bağlamı olmaksızın, sıklıkla tekrar kullanılmaya başladı. Aslında Almanya'nın yeni eyaletlerinde yaşayan birçok insan kendilerini batıya ait olarak görmemekte ve bu sebepten dolayı 'Mitteleuropa' (Orta Avrupa) terimini tercih etmektedir.
Demir perdenin ardındaki Orta Avrupa
İkinci Dünya Savaşından sonra, Avrupa'nın kültürel ve tarihsel açıdan batılı olan büyük bir kısmı Doğu blokunun bir parçası oldu. Çek yazar Milan Kundera (Fransa'ya göç etti) 1984'te 'New York Kitap Eleştirileri' dergisinde "Orta Avrupa'nın Trajedisi" üzerine bir makale yayımladı. Sonuç olarak, İngilizce terim olan 'Central Europe' (Orta Avrupa) kelimesi Varşova Paktı öncesi Doğu Almanya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan gibi ülkeleri, Batı Avrupa ile kültürel bağları olan komünist devletler olarak tanımlamak için kullanılmaya başlandı. Bu durum Varşova Paktı sona erdikten sonra, geçiş sürecinde de devam etti.
İkinci Dünya Savaşı sonrası dönem, Doğu Bloğu üzerinde kalan ülkelerde, Stalin doktrini ile hiç bağdaşmayan ve her açıdan farklılıklar gösteren Orta Avrupa üzerine araştırmalar yapılması yasaklandı. Diğer taraftan konu batı Avrupa ve Amerika kanadında büyük yankı oluşturdu; Orta Avrupa'dan göçenler tarafından birçok araştırma yapıldı. Komünizm çöktükten sonra, özellikle komünizm karşıtı olan Orta Avrupalı yazar ve tarihçiler görevlerine geri döndü.
Karl A. Sinnhuber'e göre (Orta Avrupa, Mitteleuropa: Coğrafi bir kavramın Analizi): Çoğu Orta Avrupa devleti siyasi bağımsızlıklarını koruyamadı ve Sovyet Uydusundaki Avrupalı oldu. Avusturya'nın yanı sıra yalnızca Finlandiya ve Yugoslavya gibi marjinal Orta Avrupa ülkeleri, siyasi egemenliğini belirli bir dereceye kadar korumuş ve Avrupa'daki herhangi bir askeri ittifakın dışında kalabilmiştir.
Meyers'e göre 'Enzyklopädisches Lexikon'(Ansiklopedik Sözlük) : Orta Avrupa; Avusturya, Belçika, Çekoslovakya, Almanya, Macaristan, Lüksemburg, Hollanda, Polonya, Romanya ve İsviçre ile İtalya ve Yugoslavya'nın marjinal kuzey bölgelerinden (Hırvatistan, Voyvodina ve Slovenya) ve kuzeydoğu Fransa'dan oluşan bir bölgedir.
Orta Avrupa hakkında bilgiler
Orta Avrupa, fiziki bir oluşumdan ziyade, etrafındaki bölgelerle farklılıklar içeren ortak bir tarih olgusudur. Orta Avrupa bölgesini isimlendirmenin ve tanımlamanın konusu tartışmalara açıktır. Çoğu zaman, tanım yazarının milliyetine ve tarihsel bakış açısına bağlıdır.
Jerzy Kłoczowski tarafından derlenen ana önermeler şunları içerir:
Batı merkezli ve Doğu merkezli Avrupa. 1950'de öne sürülen bu fikir, Orta Avrupa'daki iki bölgeyi birbirinden ayırır: Reich (Krallık Almanyası) Emperyal geleneğine bağlı Alman Batı Merkezi ve Büyük İskandinav İmparatorluğu, Almanya, İtalya ve Sovyetleri kapsayan, Finlandiya'dan Yunanistan'a kadar uzanan birçok ulusu barındıran Doğu merkezli Avrupa.
Polonya-Litvanya Birliğinin kültürel mirası alanı olan Orta Avrupa: Polonya tarihçileri ile 1990'dan beri işbirliği içinde olan Ukraynalı, Beyaz Rusya'lı ve Litvanya'lı tarihçiler bu kavram üzerinde ısrarla durmaktadır.
Orta Avrupa, Polonya Litvanya Birliği, Hırvatistan Krallığı, Kutsal Roma İmparatorluğu, daha sonra Alman İmparatorluğu ve Habsburg Monarşisi, Macaristan Krallığı ve Bohemya Kraliyet Örgütü gibi ülkeler de dahil olmak üzere Batı uygarlığına uzun zamandır bağlı bir bölgedir. Orta Avrupa bu bağlamda Rusya ve Güneydoğu Avrupa sınırlarına kadar uzanır, ancak bölgenin kesin sınırının belirlenmesi zordur.
Orta Avrupa, Habsburg İmparatorluğunun (daha sonra Avusturya-Macaristan) kültürel miras alanı olarak Tuna Nehri boyunca uzanan popüler bir bölgedir.
Beyaz Rusya ve Ukrayna'yı Rusya ile bağlayan ve Rusya İmparatorluğu'nu bütün Slav Ortodoks nüfusu ile birlikte tek bir yapı olarak ele alan bağlantıları vurgulayan bir görüş ise Rus tarihçiliği tarafından ele alınır.
Özellikle 19. yüzyıldan itibaren ve bağımsızlık hareketleri ve ulus devletlerin oluştuğu dönemlerin Batı dünyası ile özdeşleştirilen görüş Güney-Doğu devletlerinde benimsenmiştir; " Doğu Merkezi " ile Batı kültürü arasındaki ilişkiye vurgu yapar.
Ronald Tiersky'ye göre, Macaristan'ın Vişegrad kentinde Polonya, Macar ve Çekoslovak cumhurbaşkanların katılımı ile gerçekleşen 1991 zirvesi o dönemde Orta Avrupa işbirliğinde önemli bir gelişme olarak kayda geçmiş ve Orta Avrupa'nın, Avrupa Birliği yolunda ilerlemesini sağlayan bir araç olmuştur. Bölgede daha yakın bağların kurulması ise aksamıştır.
Peter J. Katzenstein, Orta Avrupa'yı tanımlarken; "Farklı yollardan da olsa, Vişegrad Grubu üyelerinin Avrupalılaşma sürecini hazırlarken vardıkları bir duraktır" diye belirtir. Ona göre, Almanya'nın çağdaş literatürüne göre "Orta Avrupa kimliği", Roma Katolikliği ve Doğu Ortodoksluğu arasındaki medeniyet ayrımına atıfta bulunmaktadır. Baltık devletlerinin, Sırbistan, Hırvatistan, Slovenya, Romanya ve Bulgaristan'ın Orta Avrupa'nın bir parçası olup olmadığına karar vermek için kesin bir argüman olmadığını dile getirir.
Lonnie R. Johnson, Orta Avrupa'yı Batı, Doğu ve Güneydoğu Avrupa'dan ayırmak için şu kriterlerden yola çıkar:
Orta Avrupa'yı tanımlamanın bir kriteri, Roma Katolik kilisesine bağlı Batı ve Ortodoks kilisesine bağlı Doğu arasındaki dini sınırlara büyük oranda karşılık gelen orta çağ imparatorluklarının ve krallıklarının sınırlarıdır. Orta Avrupa putperestleri Roma Katolikliği'ne devşirilirken, Güneydoğu ve Doğu Avrupa'da Doğu Ortodoks Kilisesi'nin saflarına çekilmiştir.
Çok uluslu imparatorluklar Orta Avrupa'nın karakteristik bir özelliği idi. Macaristan ve Polonya, bugünkü küçük ve orta büyüklükteki devletler, erken tarihlerinde imparatorluklardı. 1918 yılına kadar Macar Krallığı günümüz Macaristan'ından üç kat daha büyüktü, Polonya ise 16. yüzyıl Avrupa'sının en büyük devletiydi. Her iki krallık da çok çeşitli tebaaları vardı.
Ayrıca Orta Avrupa'yı, statik mekansal bir olgu değil, dinamik bir tarihsel kavram olarak görmektedir. Örneğin, Beyaz Rusya'nın büyük bir kısmı, Batı Ukrayna ve Litvanya günümüzde Doğu Avrupa'da bulunuyor, ancak 230 yıl önce Polonya-Litvanya Birliğinde idiler.
Johnson'un Orta Avrupa üzerine tezi, bilim camiasında kabul görerek olumlu yorumlar aldı. Ancak Rumen araştırmacı Maria Bucur'a göre bu çok iddialı proje, yaklaşık 1600 yıllık tarihsel olgu sürecine, taraflı bir bakış açısı sergilemenin acizliğine uğramış durumdadır.
Columbia Ansiklopedisi Orta Avrupa'yı şu şekilde tanımlıyor: Almanya, İsviçre, Lihtenştayn, Avusturya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan. Dünya Gerçekleri Kitabı (The World Fact Book) aynı tanımlamayı Slovenya'yı da dahil ederek kullanıyor. Encarta Ansiklopedisi ve Britannica Ansiklopedisi bölgeyi net bir biçimde tanımlamıyor ancak Encarta bağımsız olarak yayınladığı makalelerde, yukarıda adı geçen ülkeleri aynı liste ile Orta Avrupa'ya yerleştiriyor ve Slovenya'yı Güney Orta Avrupa'da gösteriyor.
Alman Ansiklopedisi Meyers Grosses Taschenlexikon (Meyers Büyük Cep Ansiklopedisi), Orta Avrupa'yı Doğu'nun ve Batı'nın kesin sınırları olmaksızın Avrupa'nın merkezi bölgesi olarak tanımlıyor. Bu terim çoğunlukla Schelde Nehri'nden'den Vistül Nehri'ne, Tuna'dan Moravian Kapısı'na kadar olan bölgeyi belirtmek için kullanılmaktadır. Genellikle Orta Avrupa olarak kabul edilen ülkeler Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Macaristan, Polonya, Slovakya, Slovenya, İsviçre; daha geniş bir tanımla Romanya ve bazen de Belçika, Hollanda ve Lüksemburg da dahil edilir.
Orta Avrupa ülkeleri
Orta Avrupa kavramı, üzerinde tartışılan, çelişkili bir konu olmakla beraber; Vişegrad Grubu üyeleri tarafından her zaman Orta Avrupa ülkeleri olarak kabul edilmişlerdir. Bununla beraber Orta Avrupa'ya dahil olduğu düşünülen ülkeler üzerine farklı görüşler vardır. Birçok kaynak bölgenin aşağıdaki listeden ibaret olduğunu savunur.
Avusturya
Hırvatistan (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa'da yer alır)
Çek Cumhuriyeti
Almanya
Macaristan
Lihtenştayn
Polonya
Slovakya
Slovenya (bazen Güneydoğu Avrupa'da gösterilir)
İsviçre
Bu bağlamda, Orta Avrupa ülkeleri bazen, topluca veya tek tek, Doğu veya Batı Avrupa ülkeleri olarak gruplandırılır, ancak bazıları birden fazla bölgeye de dahil edilebilir (örneğin Avusturya, Doğu Avrupa veya Batı Avrupa'nın yanı sıra Orta Avrupa olarak da adlandırılabilir).
Diğer Orta Avrupa ülkeleri ve bölgeleri
Bazı kaynaklar coğrafi ve / veya kültürel ve tarihi nedenlerden yola çıkarak, komşu ülkeleri de (eski Avusturya-Macar ve Alman İmparatorlukları ve modern Baltık devletleri) listeye dahil eder:
Romanya (Transilvanya ve Bukovina)
Sırbistan
Coğrafi olarak Kuzey Avrupa'da bulunan Baltık devletleri, Alman geleneğindeki 'Mitteleuropa' (Orta Avrupa) teriminden yola çıklılarak Orta Avrupa'nın bir parçası olarak görülmüştür. Benelüks ülkeleri genellikle Orta Avrupa'dan ziyade Batı Avrupa'nın bir parçası olarak görülmektedir. Bununla birlikte, zaman zaman kültürel, tarihsel ve dilsel bağlardan dolayı Orta Avrupa'ya dahil edilmektedirler.
Aşağıdaki eyaletler veya bazı bölgeler, bazen Orta Avrupa'ya dahil edilmektedir:
İtalya (Güney Tirol, Trentino, Trieste ve Gorizia, Friuli, bazen Veneto veya Kuzey İtalya'nın tamamı)
Ukrayna (Transcarpathia, Galicia ve Kuzey Bukovina)
Orta Avrupa coğrafyası
Coğrafi tanıma göre Orta Avrupa'nın doğal sınırlarını; kuzeyde Baltık kıyısındaki Kuzey Avrupa (İskandinavya), güneyde Alp Dağları ve Apennine Yarımadası (İtalya) ve Soča-Krka-Sava-Danube (Tuna) hattında uzanan Balkan yarımadası oluşturmaktadır. Batı Avrupa ve Doğu Avrupa sınırları coğrafi olarak daha az tanımlandığı için kültürel ve tarihsel etkileşim Batı-Doğu Avrupa'da, Güney-Kuzey Avrupa'da olduğundan daha fazladır. Batı Almanya üzerinden Güney-Kuzey yönünde akan Ren nehri bir istisnadır.
Güneyde, Pannonian (Karpat) Ovası, Sava ve Tuna nehirleri ile bunların havzaları ile oluşmuştur. Pannonian Ovası şu ülkelere konumlanır: Avusturya, Hırvatistan, Macaristan, Romanya, Sırbistan, Slovakya ve Slovenya ve Bosna-Hersek (Sırp Cumhuriyeti) ve Ukrayna sınırlarına (Karpat devletleri).
Doğu Alpleri'nin güneydoğu bölümü olarak Dinar Alpleri, kuzeybatıdaki Julian Alpleri'nden kuzey-güneydeki Korab Dağı Platosu'na kadar Adriyatik Denizi kıyılarında (kuzeydoğu-güneydoğu) 650 kilometre boyunca uzanır. Berlin Özgür Üniversitesine göre, bu sıradağlar Güney Orta Avrupa olarak sınıflandırılmaktadır.
Orta Avrupa bitki örtüsü, Orta Fransa'dan (Platolar) Orta Romanya'ya (Karpatya) ve Güney İskandinavya'ya kadar uzanmaktadır.
Bir zamanlar "Orta Avrupa" terimi, kıtanın kalbinde akan Tuna nehri boyunca uzanan bölgedeki, kültür ve dil etkileşimi içindeki olan ülkeleri; Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya ve genel itibarı ile Avusturya ve Almanya'yı, kapsamakta idi. Fakat Ural Dağları boyunca uzanan Eski Sovyetler Birliği ülkeleri ve Rusya asla bu tanıma dahil edilmezdi.
Orta Avrupa istatistikleri
İstatistik verileri
Orta Avrupa yüzölçümü: 1.036.370 km2 (2012)
Orta Avrupa nüfusu: (kayıtlara göre) 163.518.571 (Temmuz 2012)
Orta Avrupa nüfus yoğunluğu: (kayıtlara göre) 157.78 / km2 (2012)
Orta Avrupa kişi başı GSYİH : 34.444 ABD Doları (2012)
Orta Avrupa'da ortalama ömür: (kayıtlara göre) 78.32 yıl (2012)
Orta Avrupa işsizlik oranı: % 8.2 (2012)
Orta Avrupa'da doğurganlık oranı: 1.41 doğum / kadın (2012)
Orta Avrupa İnsani Gelişme Endeksi: 0.874 (2012) (çok yüksek)
Orta Avrupa Küreselleşme Endeksi (bölgesel): 80.09 (2013)
Orta Avrupa demografisi
Orta Avrupa, kıtanın en kalabalık bölgelerinden biridir. Küçücük Lihtenştay'dan Almanya'ya (nüfusa göre en büyük Avrupa ülkesi, tamamı Avrupa sınırlarında olan) kadar çeşitli büyüklükteki ülkeleri kapsar. Merkezi Avrupa kavramı içinde ("çekirdek ülkeler") yer alan ülkelerde demografik verilere göre yaklaşık 165 milyonluk toplam nüfusun 82 milyonu Almanya'da yaşamaktadır. Diğer nüfus dağılımları: Polonya yaklaşık 38.5 milyon, Çek Cumhuriyeti 10.5 milyon, Macaristan 10 milyon, Avusturya 8.5 milyon, İsviçre 8 milyon, Slovakya 5.4 milyon, Hırvatistan 4.3 milyon, Slovenya 2 milyon (2014 yılı tahmini rakam) ve Lihtenştayn 40.000'in biraz altında.
Kısmen veya tamamen Orta Avrupa'ya dahil edilebilen ülkeler de hesaba katılırsa; Romanya (20 milyon), Litvanya (2.9 milyon), Letonya (2 milyon) ve Estonya (1.3 milyon) toplamda 25-35 milyonluk bir nüfus artışı söz konusu olmaktadır. Eğer daha küçük, tarihi batı ve doğu bölgeler de Orta Avrupa demografik yapısına dahil edilecek olunursa; farklı milletlerden 20 milyon civarı nüfus daha eklenince toplamda 200 milyonu aşan bir kalabalık söz konusu olmaktadır.
Orta Avrupa ekonomisi
Orta Avrupa para birimleri
Şu anda, Avro Bölgesi üyeleri arasında Avusturya, Almanya, Lüksemburg, Slovakya ve Slovenya bulunmaktadır. Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Romanya kendi para birimlerini kullanmaktadır (Hırvatistan-kuna; Çek cumhuriyeti-koruna, Macaristan-forint, Polonya-złoti, Romanya-ley), ancak Avro'yu kullanıma sokmaları beklenmektedir.
Orta Avrupa ülkeleri İnsani Gelişme Endeksi
İnsani Gelişme Endeksi (2014 verileri) azalan sıralama:
İsviçre: 0.917 (3. sırada)
Almanya: 0.911 (6. Sırada)
Lihtenştayn: 0.889 (18.sırada)
Avusturya: 0.881 (21. Sırada)
Slovenya: 0.874 (25. Sırada)
Çek Cumhuriyeti: 0.861 (28. sırada)
Polonya: 0.834 (35. sırada)
Slovakya: 0.830 (37. sırada)
Macaristan: 0.818 (43. sırada)
Hırvatistan: 0.812 (47.sırada)
Orta Avrupa ülkeleri Küreselleşme Endeksi
Orta Avrupa ülkelerinde küreselleşme endeksi (2015 verileri):
Avusturya: 89.83 (4. sırada)
İsviçre: 87.01 (5. sırada)
Macaristan: 85.78 (9. Sırada)
Slovakya: 83.62 (16. sırada)
Çek Cumhuriyeti: 83.60 (17. Sırada)
Slovakya: 83.55 (18.sırada )
Polonya: 79.90 (23. Sırada)
Almanya: 78.24 (27. sırada)
Slovenya: 76.24 (32. sırada)
Hırvatistan: 75.59 (35. sırada)
Lihtenştayn: Listede yok (2015'de 180,280 ve 29,23 sıralama aralığında yer aldı)
Orta Avrupa ülkeleri Refah Endeksi
Legatum Entitüsü Refah Endeksi (2015 verileri), Orta Avrupa'da ortalama ve yüksek refah düzeyini göstermektedir:
İsviçre (2. sırada)
Lüksemburg (13. Sırada)
Almanya (14.sırada)
Avusturya (16.sırada)
Slovenya (25. sırada)
Çek Cumhuriyeti (26. sırada)
Polonya (29. sırada)
Slovakya (35. sırada)
Macaristan (45. sırada)
Hırvatistan (53. sırada)
Orta Avrupa'da Yolsuzluk Endeksi
Orta Avrupa'daki çoğu ülke Yolsuzluk Algısı Endeksinde (2015 verileri) ortalamanın üzerinde bir puanlama eğilimi göstermektedir:
İsviçre (7. Sırada)
Almanya (10.sırada, bağlamsal)
Avusturya (16.sırada, bağlamsal)
Polonya (30 sırada, bağlamsal)
Slovenya (35. sırada)
Çek Cumhuriyeti (37. sırada, bağlamsal)
Hırvatistan (50. sırada, bağlamsal)
Macaristan (50. sırada, bağlamsal)
Slovakya (50. sırada, bağlamsal)
1995'ten beri yıllık rapor yayınlayan Berlin merkezli Sivil toplum kuruluşu Transparency International (Uluslararası Şeffaflık) araştırmasına göre, 2011 Rüşvet ve Yolsuzluk sıralamasında incelenen iki Orta Avrupa ülkesinden Almanya 2. ve İsviçre 4. sırada yer almıştır.
Orta Avrupa altyapısı
Sanayileşme Orta Avrupa'nın erken dönemlerinde gerçekleşmiştir. Bu, ray sistemleri ve diğer altyapının inşasını sağlamıştır.
Demir yolu
Orta Avrupa, 1860-1870'ler arasında Avusturya-Macaristan ve Almanya topraklarında yoğunlaşan, kıtanın en eski raylı sistemlerine sahiptir. Berlin, Viyana ve Budin/Peşte 19. yüzyılın ortalarında Saksonya, Silezya, Bohemya, Moravya ve Aşağı Avusturya'daki sanayi bölgelerini Baltık (Kiel, Szczecin) ve Adriyatik (Rijeka, Trieste) ile buluşturan şebeke hatlarının kesişme noktalarıydı. Orta Avrupa'daki demir yolu yapılanması dünyanın en yoğun raylı sistemi ağıdır. Avrupa'nın ve dünyanın birçok ülkesine kıyasla 1,000 kilometre karelik bir alanda faal olarak işleyen raylı sistem uzunluklarında başı çeken ülkeler; Çek Cumhuriyeti (198.6), Polonya (121.0), Slovenya (108.0), Almanya (105.5), Macaristan (98.7), Slovakya'da (73.9) ve Hırvatistan (72.5) kilometrelik raylı sistemlere sahiptir.
Nehir taşımacılığı ve kanalları
İlk demir yolları 1840'larda yapılmadan önce nehir taşımacılığı temel iletişim ve ticaret aracıydı. En erken kanallar, Tuna Nehri üzerinden Timişoara ve Novi Sad'ı Belgrad'a bağlayan Plauen Kanalı (1745), Finow Kanalı ve Bega Kanal'ı (1710) olmuştur. Bu bakımdan en önemli başarı, 19. yüzyılda Karadeniz'den Almanya'nın Ulm şehrine Tuna üzerinden yapılan seyahattir.
Dallar
Avrupa'nın çoğu ile karşılaştırıldığında, Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Macaristan, Polonya, Slovakya, Slovenya ve İsviçre ekonomileri dalgalı ekonomi eğilimindedir. Sanayileşmenin Orta Avrupa'ya gelişi nispeten erkendir: 1860'da Lüksemburg ve Almanya, 1870'de Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya, İsviçre, 1880'lerde Avusturya, Hırvatistan, Macaristan, Lihtenştayn, Romanya ve Slovenya.
Tarım
Orta Avrupa ülkeleri dünyanın en önemli gıda üreticileri arasında gelir. Almanya, 2010 yılında % 34,27'lik oranla dünyanın en çok üreten ülkesi olmuş, çavdar ve arpa üretiminde 3.sırada, kanola üretiminde 5. sırada, süt üretiminde 6. sırada, ve patates üretiminde 5.sırada yer almıştır. Polonya, dünya genelinde tritikale (melez buğday) üretiminde 1.sırada, ahududu ve frenk üzümü üretiminde 2.sırada, çavdar üretiminde 3.sırada, elma ve karabuğday üretiminde 5.sırada, ve patates üretiminde 7.sırada yer alır. Çek Cumhuriyeti, dünyanın dördüncü en büyük şerbetçi otu üreticisi ve 8. tritikale (melez buğday) üreticisidir. Macaristan, dünyanın beşinci şerbetçi otu ve yedinci tritikale (melez buğday) üreticisidir. Slovenya, dünyanın altıncı şerbetçi otu üreticisidir.
İş Dünyası
Orta Avrupa bölgesinin iş fırsatlarının geliştirilmesi ve Amerika'daki Orta Avrupa kökenli çalışanlarının gelişimini destekleme amacı ile, Orta Avrupa İş Birliği (CEBA) kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak, 1996 yılında New York'ta kurulmuştur.
Turizm
Orta Avrupa ülkeleri, özellikle Avusturya, Hırvatistan, Almanya ve İsviçre, en rekabetçi turizm merkezlerinden bazılarıdır. Polonya günümüzde döviz girdisi açısından önemli bir güzergahtır.
Dış kaynak hedefi
Şehir ve ülke eşleşmeleriyle: Kraków, Varşova ve Wroclaw, Polonya; Prag ve Brno, Çek Cumhuriyeti; Budapeşte, Macaristan; Bükreş, Romanya; Bratislava, Slovakya; Ljubljana, Slovenya ve Zagreb, Hırvatistan dünyanın en fazla döviz girdisi getiren 100 güzergahı arasındadır.
Orta Avrupa'da eğitim
Orta Avrupa ülkelerinde eğitim düzeyi yüksektir. Tüm ülkelerin okuma yazma oranı % 96 ve üzeridir (her iki cinsiyet için de)
| Ülke | Okur yazar oranı | Erkek | Kadın | Kriterler |
|---|---|---|---|---|
 Dünya | % 84,1 | % 88,6 | % 79,7 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2010 tahmini). |
| Lihtenştayn | %100 | %100 | 100 | 10 yaş ve üzeri okuma yazma |
| Polonya | % 99,7 | % 99,9 | % 99,6 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2011 tahmini). |
| Slovenya | % 99,7 | % 99,7 | % 99,7 | (2010 tahmini.) |
| Slovakya | % 99,6 | % 99,7 | % 99,6 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2004) |
| Çek Cumhuriyeti | % 99 | % 99 | % 99 | (2011 tahmini.) |
| Almanya | % 99 | % 99 | % 99 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2003 tahmini). |
| Macaristan | % 99 | % 99,2 | % 98,9 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2011 tahmini). |
| İsviçre | % 99 | % 99 | % 99 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2003 tahmini). |
| Hırvatistan | % 98,9 | % 99,5 | % 98,3 | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir (2011 tahmini). |
| Avusturya | % 98 | N / A | N / A | 15 yaş ve üzeri okuyup yazabilir |
Orta Avrupa dilleri
Orta Avrupa'da ilk dil olarak öğretilen diller: Hırvatça, Çekçe, Fransızca, Almanca, Macarca, İtalyanca, Lehçe, Romence, Slovakça ve Slovence. Orta Avrupa'daki okullarda yabancı dil olarak öğretilen en popüler diller: İngilizce, Fransızca ve Almanca.
Önce Eğitim (EF) İngilizce Yeterlik Endeksine göre, İngilizce yeterlik derecesi yüksek veya makul ölçüde olarak sınıflandırılmaktadır:
Slovenya (6.sıra)
Lüksemburg (8.sıra)
Polonya (9.sıra)
Avusturya (10.sıra)
Almanya (11.sıra)
Macaristan (21. sıra)
Çek Cumhuriyeti (18.sıra)
İsviçre (19.sıra)
Slovakya (25.sıra)
Hırvatistan (sıralamada yok)
Lihtenştayn (sıralamada yok)
Diğer popüler diller (ikinci dil olarak %5'in üzerinde konuşulanlar):
Slovenya'da Hırvatça (%61)
Slovakya'da Çekçe (%82)
Fransa:Romanya (%17), Almanya (%14) ve Avusturya (%11)
Almanca : Slovenya (%42), Hırvatistan (%34), Slovakya (%22), Polonya (%20), Macaristan (%18), Çek Cumhuriyeti (%15) ve Romanya (%5)
Macarca: Romanya'da (%9), Sırbistan'da (%5) Slovakya'da (%12)
İtalyanca: Hırvatistan (%14), Slovenya (%12), Avusturya (%9) ve Romanya (%7)
Rusça: Polonya'da (%28), Slovakya'da (%17), Çek Cumhuriyeti'nde (%13) ve Almanya'da (%6)
Lehçe: Slovakya'da (% 5)
Slovakça: Çek Cumhuriyeti'nde (% 16), Sırbistan'da (% 2)
İspanyolca: Romanya'da (% 5)
Skolastik performans
Uluslararası Öğrenci Değerlendirmesi Programı'na göre, Orta Avrupa'da öğrenci performansı çeşitlilik göstermektedir. Son çalışmada, ülkeler incelenen üç alandaki ortalamanın altında, vasat veya üzerinde puan almıştır.
Matematik kategorisinde:
Liechtenstein (8. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
İsviçre (9. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Polonya (14.sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Almanya (16. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Avusturya (18.sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Slovenya (21.sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Çek Cumhuriyeti (24.sıra) - OECD ortalamasında
Slovakya (35. sıra) - OECD ortalamasının altında
Macaristan (39. sıra) - OECD ortalamasının altında
Hırvatistan (40. sıra) - OECD ortalamasının altında
Sırbistan (43. sıra) - OECD ortalamasının altında
Bilimler kategorisinde:
Polonya (9. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Lihtenştayn (10. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Almanya (12. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
İsviçre (19. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Slovenya (20. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Çek Cumhuriyeti (22. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Avusturya (23.sıra) - OECD ortalamasında
Macaristan (33. sıra) - OECD ortalamasının altında
Hırvatistan (35. sıra) - OECD ortalamasının altında
Slovakya (40. sıra) - OECD ortalamasının altında
Okuma kategorisinde:
Polonya (10. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Lihtenştayn (11. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
İsviçre (17. sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Almanya (19.sıra) - OECD ortalamasının üstünde
Çek Cumhuriyeti (26. sıra) - OECD ortalamasında
Avusturya (27.sıra) - OECD ortalamasının altında
Macaristan (33. sıra) - OECD ortalamasının altında
Hırvatistan (35. sıra) - OECD ortalamasının altında
Slovenya (38. sıra) - OECD ortalamasının altında
Orta Avrupa'da yüksek öğretim
Orta Avrupa üniversiteleri
Fransa'nın doğusunda ve Alp'lerin kuzeyindeki ilk üniversite Prag'daki Charles Üniversitesi idi. 1347 ya da 1348'de Kutsal Roma İmparatoru IV. Charles tarafından, Paris Üniversitesi model alınarak tüm fakülteleri bünyesinde barındırmak üzere kurulmuştur (hukuk, tıp, felsefe ve teoloji). 1500'lü yıllardan beri faal olarak eğitim veren Orta Avrupa'nın en eski üniversitelerin listesi (kuruluş tarihlerine göre):
Charles Üniversitesi, Prag, Çek Cumhuriyeti (1348)
Jagiellonian Üniversitesi, Polonya, Krakov (1364)
Viyana Üniversitesi, Avusturya (1365)
Pécs, Macaristan'daki Pécs Üniversitesi (1367)
Heidelberg Üniversitesi, Heidelberg, Almanya (1386)
Köln Üniversitesi, Almanya (1388)
Zadar Üniversitesi, Hırvatistan (1396)
Leipzig Üniversitesi, Leipzig, Almanya (1409)
Rostock Üniversitesi, Almanya (1419)
Greifswald Üniversitesi, Greifswald, Almanya (1456)
Freiburg Üniversitesi, Freiburg, Almanya (1457)
Basel Üniversitesi, Basel, İsviçre (1460)
Ludwig Maximilian Münih Üniversitesi, Münih, Almanya (1472)
Tübingen Üniversitesi, Almanya, Tübingen (1477)
Orta Avrupa Üniversitesi
Orta Avrupa Üniversitesi (CEU), Orta Avrupa perspektifini yansıtan, İngilizce dilinde eğitim veren bir kurumdur. 1991'de Macar George Soros tarafından 880 milyon ABD doları bağışıyla kurulmuş ve Avrupa'nın en varlıklı üniversitelerinden biri olmuştur. 2013/2014 akademik yılında Orta Avrupa Üniversitesi'ne, 93 ülkeden 1.381 öğrenci eğitim görmüş ve 58 ülkeden 388 öğretim üyesi eğitim vermiştir.
Bölgesel değişim programı
Merkezi Avrupa Üniversiteler Arası Değişim Programı (CEEPUS) öğrenci ve öğretmenlere yönelik, katılımcılara eğitim ve öğretim imkanı tanıyan, uluslararası bir değişim programıdır. Mevcut üyeleri arasındaki ülkeler (katılım yılları parantez içinde belirtilmiştir):
Arnavutluk (2006)
Avusturya (2005)
Bosna-Hersek (2008)
Bulgaristan (2005)
Hırvatistan (2005)
Çek Cumhuriyeti (2005)
Macaristan (2005)
Kosova (2008)
Makedonya (2006)
Moldova (2011)
Karadağ (2006)
Polonya (2005)
Romanya (2005)
Sırbistan (2005)
Slovakya (2005)
Slovenya (2005)
Orta Avrupa kültürü ve toplumu
Orta Avrupa edebiyatı araştırma merkezleri arasında Harvard (Cambridge, MA) ve Purdue Üniversitesi bulunmaktadır.
Orta Avrupa mimarisi
Orta Avrupa mimarisi, temelde Avrupa'nın Tuğla Gotik, Rokoko, Ayrılıkçı ve Çağdaş mimari akımlarıyla şekillenmiş olsa da bunlarla sınırlı kalmamıştır. Dört Orta Avrupa ülkesi Dünya Mirası alanı barındıran ülkeler arasında üst sıralarda yer almaktadır:
Almanya (4.sırada, 38 alan)
Polonya (17. sırada, 15 alan)
Çek Cumhuriyeti (19.sıra, 12 alan)
İsviçre (20. Sırada, 11 alan)
Orta Avrupa'da dinler
Orta Avrupa ülkeleri çoğunlukla Roma Katolik kilisesine (Avusturya, Hırvatistan, Lihtenştayn, Lüksemburg, Polonya, Slovakya, Slovenya) veya Karma Katolik ve Protestan kiliselerine (Almanya, Macaristan ve İsviçre) tabiidir. Kalabalık Protestan grupları arasında Lutherciler ve Calvinistler yer alır. Doğu Katolikliği ve Eski Katolikliğin büyük yoğunluğu da Orta Avrupa'dadır. Orta Avrupa, geçmişte Protestanlık merkezi olmuştur; Ancak, çoğunlukla Karşı formasyon hareketi tarafından ortadan kaldırılmıştır. Çek Cumhuriyeti (Bohemya) tarihsel açıdan ilk Protestan ülke iken sonradan zorla Katolik kilisesine bağlanmıştır ve günümüzde nüfusun ezici bir oranı herhangi bir dinin mensubu olmamakla beraber mezhepler arasında Katolik inancı %10.3 lük bir oranla başı çeker. Romanya ve Sırbistan ağırlıkla Doğu Ortodoks mezhebinden olmakla beraber kayda değer bir Protestan ve Katolik azınlık da dikkati çeker.
Aşağıdaki ülkelerin bazılarında belirli bir yoğunlukta ateist, din tercihini belirtmemiş ve bir dinin mensubu olmayan topluluklar vardır:
Çek Cumhuriyeti (dindar olmayanlar % 34.2 ve din belirtmemiş olanlar % 45.2), Almanya (dindar olmayanlar % 38), Slovenya'da (ateist % 30.2), Lüksemburg (% 25 dinsiz), İsviçre (% 20.1), Macaristan (% 27.2 belirtmemiş, % 16.7 "dine mensup olmayan" ve % 1.5 ateist), Slovakya (ateistler ve dindar olmayanlar % 13.4, "belirtmeyenler" % 10.6), Avusturya (% 19.7 farklı bir din veya dinsiz), Lihtenştayn (dinsiz %10,6), Hırvatistan (% 4) ve Polonya %3 (inançsızlar ile agnostikler) ve bildirilmeyenler % 1)
Orta Avrupa mutfağı
Orta Avrupa mutfağı, sosyal ve siyasi değişim dolayısı ile yüzyıllar boyunca gelişmiştir. Bir çok yemek çoğu ülkenin ortak mutfağında yer almaktadır. Orta Avrupa'ya özgü en popüler yemekler arasına sosis ve peynir gelir. Arkeolojik bulgulara göre peynir üretimine ilişkin en erken kanıtlar MÖ 5.500 (Kujawy, Polonya) dönemine dayanmaktadır. Orta Avrupa'da yaygın olarak tüketilen diğer gıdalar gulaş ve biradır. Kişi başı bira tüketiminde liste başı ülkeler Çek Cumhuriyeti'nin ardından Almanya ve Avusturyadır. Polonya 5.sırada iken Hırvatistan 7. ve Slovenya 13. sırada yer alır.
Orta Avrupa'da insan hakları
Tarihçe
Orta Avrupa'da insan hakları uzun bir geçmişe sahiptir. 1222'de Macaristan, ilk kez "Altın Boğa" adı altında soylu sınıf haklarını tanımlamıştır. 1264 yılında Kalisz Kararnamesi ve Yahudi Özgürlükleri Genel Kararnamesi, Polonya'daki Yahudilere sayısız haklar tanımış ve onlara fiili bir özerklik hakkı tanımıştır. Polonya ilk olarak 1873'te, okullarda çocukların fiziksel olarak cezalandırılmasını yasaklamıştır. Aynı yıl Almanya Baden Eyaleti köleliği kaldırmıştır.
Öte yandan, 1505 yılında Polonya'da köylülerin feodal derebeyinden izin almadan topraklarının dışına çıkmasını yasaklayan, "Nihil novi" (Yeni olan bir şey yok) düzenlemesi gibi gerilimler yaşanmıştır.
Günümüz
Genel olarak bölgedeki ülkeler, insan hakları konusunda gelişmektedir: İdam cezası hepsinde yasaktır, işkence çoğunda kanun dışıdır ve seçimlerde erkek ve kadınlara oy hakkı tanınmıştır. Bununla birlikte, Orta Avrupa ülkeleri aynı cinslerin evliliği gibi yeni nesil insan hakları konusunda tartışıyorlar. Açık Toplum Enstitüsü'ne göre, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Almanya ve Polonya'nın, CIA infaz ve gözaltı hükümlerine göre parlak olmayan geçmişleri rapor edilmiştir.
Orta Avrupa'da edebiyat
Bölgesel yazarlık geleneği, zamana meydan okuyarak, bölgenin çalkantılı geçmişi ve kültürel çeşitliliği üzerine odaklanır.
Orta Avrupa edebiyatı üzerine Stanford Üniversitesi, Harvard Üniversitesi ve Jagiellonian Üniversitesi'nde dersler verilmekte ve yerel kültür dergileri de yayınlanmaktadır.
Angelus Orta Avrupa Edebiyatı Ödülü, bölgesel yazarlar arasında düzenlenen, 150.000.00 PLN (yaklaşık 50.000 $ veya 30.000 £) değerinde bir ödüldür.
Orta Avrupa medyası
Bölgede gazeteler, televizyon, internet kanalları, radyo kanalları, internet siteleri vs. olmak üzere geniş bir yelpazede medya ağı bulunmaktadır. Basın Özgürlüğü Endeksine göre Orta Avrupa medyası özgür olarak değerlendirilmektedir. Özgür basın sıralamasında en yüksek puanlı ülkelerin bazıları Orta Avrupa'da bulunmaktadır:
Avusturya (7. sırada)
Almanya (12. sırada)
Çek Cumhuriyeti (13.sırada)
Slovakya (14. sırada)
Polonya (18. sırada)
İsviçre (20. sırada)
Lihtenştayn (27. sırada)
Slovenya (35. Sırada)
Hırvatistan (58. sırada)
Macaristan (65. sırada)
Orta Avrupa'da spor
Bir takım Orta Avrupa Spor müsabakası ve ligleri arasında:
Orta Avrupa Bisiklet Turu (Miskolc GP, Macaristan)
Orta Avrupa Budapeşte Bisiklet Turu (Budapest GP, Macaristan)
Orta Avrupa Rallisi (Romanya ve Macaristan)
Orta Avrupa Futbol Ligi (Avusturya, Hırvatistan, Macaristan, Sırbistan, Slovakya, Slovenya ve Türkiye)
Uluslararası Orta Avrupa Kupası (Avusturya, Çekoslovakya, Macaristan, İtalya, Polonya, İsviçre ve Yugoslavya; 1927-1960)
Orta Avrupa Throwdown Turnuvası
Futbol, en popüler spor dallarından biridir. Orta Avrupa ülkeleri, tarih boyunca birçok başarılı milli takıma ve birkaç büyük müsabakalara ev sahipliği yapmıştır. Yugoslavya 1976'da, finalist takım sayısı 8'e çıkarılmadan önce, Avrupa UEFA'ya ve Almanya 1988'de (o zamanlar Batı Almanya) UEFA'ya ev sahipliği yapmışlardır. Son zamanlarda, 2008 ve 2012 UEFA Avrupa Şampiyonaları sırasıyla Avusturya ile İsviçre ve Polonya ile Ukrayna'da düzenlendi. 2014 şampiyonu olarak Almanya 2 kez FIFA Dünya Kupası'na (1974 ve 2006) ev sahipliği yapmıştır.
Orta Avrupa'da siyaset
Orta Avrupa kuruluşları
Orta Avrupa, bölgesel siyasi örgütlerin ortaya çıktığı yerdir:
Vişegrad grubu
Centrope
Orta Avrupa Girişimi
Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması
Orta Avrupa Girişimi
Orta Avrupa Demokrasi Endeksi
Orta Avrupa, dünyadaki en eski demokrasilerden bazılarının doğuş yeridir, Fakat bir çoğu Nazizm (Almanya, Avusturya ve işgal edilen ülkeler) ve komünizm olmak gibi totaliter rejimlerin etkisinde kalmıştır. Orta Avrupa'nın büyük kısmı işgal edildikten sonra, istemedikleri halde, dayatma referandum (örneğin 1946 Polonya halkı referandumu ) veya güç kullanılarak (Kuzeydoğu Almanya, Polonya, Macaristan ve diğerleri) Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne dahil edilmiştir . Bununla birlikte, bir çoğu bu dayatmaların üstesinden gelmiştir. Orta Avrupa ülkelerinin çoğu Demokrasi Endeksinde çok yüksek puanla üst sıradadır:
İsviçre (6. sırada)
Almanya (13. sırada)
Avusturya (14. sırada)
Çek Cumhuriyeti (25. Sırada)
Slovenya (37. sırada)
Polonya (40. sırada)
Slovakya (45. sırada)
Hırvatistan (50. sırada)
Macaristan (51. sırada)
Lihtenştayn (listelenmemiş)
Orta Avrupa Küresel Barış Endeksi
Çalkantılı tarihe rağmen Orta Avrupa şu anda dünyanın en güvenli bölgelerinden biri. Çoğu Orta Avrupa ülkesi güvenlik endeksinde en güvenli % 20 ülke arasındadır:
Avusturya (3.sırada)
İsviçre (5. sırada)
Çek Cumhuriyeti (11. sırada)
Slovenya (14. sırada)
Almanya (17. sırada)
Slovakya (19. sırada)
Polonya (23. sırada)
Macaristan (22. sıra)
Hırvatistan (26. sıra)
Lihtenştayn (listede değil)
Orta Avrupa saat dilimi
Avrupa Birliği'nin birçok yerinde kullanılan zaman dilimi Eş güdümlü Evrensel Zaman dilimine göre 1 saat ileridedir. Tarih itibarı ile ilk kez Orta Avrupa'da kabul edildiği için Orta Avrupa Zaman Dilimi olarak adlandırılır:
Macaristan
Slovakya
Çek Cumhuriyeti
Almanya
Avusturya
Polonya (1893)
Slovenya
İsviçre
Lihtenştayn
Popüler kültürde Orta Avrupa
1992'de çekilen Lovejoy (Aşk Sevinci) adlı dizinin 'Prag Güneşi' adlı 35. bölümün konusu Orta Avrupa'dır. Dizinin ana karakteri Lovejoy, ünlü Charles Köprüsü'nden geçerken ''Daha önce hiç Prag'a gelmemiştim. Orta Avrupa'nın bozulmamış şehirlerinden biri, Fark ettiyseniz Doğu değil Orta Avrupa dedim! Çekler'in bu konuda biraz tuhaf bir benzetmeleri vardır; Doğu Avrupalıların bostan korkuluğuna benzediğini söylerler'' demiştir.
Wes Anderson'un Oscar ödüllü filmi "The Grand Budapest Hotel", 1930'ların Orta Avrupa'sı ve bölgenin müzikal çeşitliliğine dair kurgulanan bir yapıttır.