Okyanusya

Okyanusya neresi?

Okyanusya, tropikal Pasifik Okyanusu adalarının merkezinde yer alan bölgedir. Okyanusya bölgesinin tam olarak nereleri kapsadığı konusunda farklı fikirler mevcuttur. Bazı görüşlere göre Melanezya, Mikronezya ve Polinezya olarak üç alt bölgeyle sınırlıdır, bazı görüşlere göre de Avustralasya ve Malezya Takımadaları dahil olmak üzere, Güneydoğu Asya ve Amerika arasındaki tüm adalar bölgesini kapsamaktadır.

Bu terim, özellikle Avustralya ana karasını ve yakın çevresindeki adaları ya da biyocoğrafik açıdan anlamdaş olan Australasya ekolojik bölgesi (Wallacea ve Australasya) veya Pasifik ekolojik bölgesini (Melanezya, Polinezya ve Mikronezya; Yeni Zelanda ve Yeni Gine hariç) belirtmek için kullanılır.

Okyanusya teriminin kökeni

Bölgeyi tanımlamak için kullanılan ''Océanie'' terimi 1812 yıllarında, coğrafyacı Conrad Malte-Brun tarafından türetildi. ''Océanie'' kelimesi, Latince ''oceanus'' kelimesinden türeyen Fransızca bir terimdir ve kökeni de Yunanca okyanus anlamına gelen ''ὠκεανός''(ōkeanós) kelimesine dayanır. Bu bölgenin yerlileri ve sakinleri Okyanusyalılar (Oceanicans) olarak adlandırılır.

Okyanusya ülkeleri

Bir ekolojik bölge olarak Okyanusya, Yeni Zelanda dışında Mikronezya, Fiji ve Polinezya adalarının tümünü kapsar. Yeni Zelanda, Yeni Gine ve yakın çevredeki adalar, Filipinler'e bağlı adaların bir kısmı, Avustralya, Solomon Adaları, Vanuatu ve Yeni Kaledonya; Australasya ekolojik bölgesini oluşturur. Ancak jeopolitik açıdan Yeni Zelanda, Solomon Adaları, Vanuatu ve Yeni Kaledonya, Okyanusya'nın bir parçası olarak kabul edilir. Avustralya ve Papua Yeni Gine genellikle Maluku Adaları ve Endonezya'daki Papua ile birlikte Okyanusya'nın bir parçası olarak görülür. Papua'daki Puncak Jaya Dağı, Okyanusya'daki en yüksek zirve olarak kabul edilir.

Avustralasya

• Ashmore ve Cartier Adaları (Avustralya)
  
• Avustralya
• Mercan Denizi Adaları
• Yeni Zelanda
• Norfolk Adası

Melanezya

• Fiji
  
• Yeni Kaledonya (Fransa)
• Papua (Endonezya)
• Batı Papua (Endonezya)
• Papua Yeni Gine
• Solomon Adaları
• Vanuatu

Mikronezya

• Mikronezya Federal Devletleri
  
• Guam (ABD)
• Kiribati
• Marshall Adaları
• Nauru
• Kuzey Mariana Adaları (ABD)
• Palau
• Wake Adası (ABD)

Polinezya

• Amerikan Samoası (ABD)
  
• Cook Adaları (Yeni Zelanda)
• Paskalya Adası (Şili)
• Fransız Polinezyası (Fransa)
• Hawaii (ABD)
• Niue (Yeni Zelanda)
• Pitcairn Adaları (Birleşik Krallık)
• Samoa
• Tokelau (Yeni Zelanda)
• Tonga
• Tuvalu
  
• Wallis ve Futuna (Fransa)

Fizyografik anlamda Okyanusya

Okyanusya bölgesi ilk zamanlarda,  Malakka Boğazı'ndan, Amerika ana karasına kadar uzanan Pasifik Okyanusu üzerindeki adaları kapsayan bölge olarak değerlendirildi. Dört bölge içeriyordu: Polinezya, Mikronezya, Malezya (günümüzde Malezya Takımadaları olarak anılmaktadır) ve Melanezya. Günümüzde, üç jeolojik ana karanın bazı kısımları "Okyanusya" terimine dahildir: Avrasya, Avustralya ve Zelanda. Ayrıca Filipinler'in kara sularında bulunan volkanik adalar, Wallacea takım adaları ve Pasifik açıkları da Okyanusya bölgesi içinde anılır. Bölge, batıda Sumatra'ya, kuzeybatıda Bonin Adalarına, kuzeydoğuda Hawaii Adalarına, doğuda Rapa Nui ve Sala y Gómez Adasına ve güneyde Macquarie Adasına kadar uzanır. Tayvan'ın Pasifik'teki adaları, Ryukyu Adaları ve Japon takımadaları, Asya sınırındaki tüm adalar ve Kuzey Amerika'daki Aleut Adaları; Okyanusya bölgesine dahil değildir.

Okyanusya'nın coğrafi sınırlarındaki adalar; siyasi olarak Japonya'ya bağlı Bonin adası, Birleşik Devletlerin Hawaii eyaleti ve Şili'ye bağlı Paskalya Adası'dır. Aynı zamanda, Sunda Levhası üzerindeki toprakları hariç tutan ancak Avustralya ana karasında yer alan Endonezya Yeni Ginesi (Batı Papua) bölgesini kapsayan, daha küçük bir coğrafi tanım vardır.

Biyocoğrafik anlamda Okyanusya

Biyocoğrafik olarak Okyanusya; Avustralya (Wallacea ve Avustralasya) veya Pasifik (Yeni Zelanda ya da Yeni Gine ana karasından ayrı olarak Melanezya, Polinezya ve Mikronezya) ekolojik bölgeleri için eş anlamlı olarak kullanılır.

Okyanusya ekolojisi

Okyanusya, gezegenimizin başlıca ekolojik bölgelerini oluşturan sekiz yeryüzü ekolojik bölgesinden biridir. Okyanusya ekolojik bölgesi, Yeni Zelanda hariç tüm Mikronezya, Fiji ve tüm Polinezya adalarını kapsar. Yeni Zelanda, Yeni Gine, Fiji dışındaki Melanezya ve Avustralya ayrı bir ekolojik bölgeyi; Australasya bölgesini oluşturmaktadır. Malay Takımadaları, Indomalaya (Hindistan-Malay) ekolojik bölgesinin bir parçasıdır. Melanezya adasının batısında kalan ve on binlerce yıldır yerleşik hayatın olduğu Yakın Okyanusya ile yakın bir geçmişte insan yerleşimi yapılan Uzak Okyanusya terimleri bu kavram ile yakından alakalıdır.

Okyanusya'nın jeopolitik önemi

Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından kullanılan ve birçok coğrafya atlasında yer alan jeopolitik kavrama göre; Okyanusya, Avustralya ve Papua Yeni Gine'nin doğusunda kalan Pasifik Okyanusundaki devletleri kapsar, fakat Malezya Takımadaları ile Endonezya Yeni Ginesi bölge dışında kalır.

Diğer Okyanusya tanımları

Bu terim genellikle Avustralya ve yakın adaları içeren ana karayı belirtmek için kullanılır.

Yeni Zelanda, Polinezya Üçgeninin güney-batı köşesini oluşturur. Māori yerlileri , Polinezya'nın en önemli kültürlerinden biridir. Bununla birlikte, Australasya'nın bir parçası olarak da değerlendirilir.

Okyanusya'nın en kapsamlı tanımı, Asya ile Amerika ana karaları arasındaki tüm bölgeyi kapsar ve böylece Japon adaları, Tayvan ve Aleut adaları gibi Pasifik Körfezindeki adaları da içerir.

Okyanusya tarihi

Orta Çağ döneminde Okyanusya tarihi, Australasya, Mikronezya, Melanezya, Polinezya yerlilerinin tarihiyle eş değerdi. Sonraki yüzyıllarda Avrupalı ​​yerleşimcilerin gelmeleri, Okyanusya'nın sosyal ve siyasi çehresinde belirgin bir değişikliğe neden oldu. Daha sonraki dönemlerde, ulusal bayraklar ve bazı Okyanusya halklarının, kendi öz varlıklarını ve kimliklerini ön plana çıkarma konusundaki istekleri giderek artan bir tartışma konusu olmuştur.

Okyanusya nüfusu

Arkeoloji, dil bilim ve mevcut genetik araştırmalar Okyanusya yerleşimlerinin iki büyük göç dalgası ile gerçekleştiğini gösteriyor. İlk göç, yaklaşık 40 bin yıl önce gerçekleşmiş ve bu göçmenler, yani Papua halkları, Yakın Okyanusya'nın çoğu bölgesinde koloni kurmuşlardır. Yaklaşık 3.500 yıl önce, ikinci bir göç dalgasıyla, Avustronezya dillerini konuşan halklar Yakın Okyanusya'ya gelmiş ve bu halkların torunları Pasifik'in uç kıyılarına doğru dağılarak Uzak Okyanusya'da koloniler kurmuştur.

Mitokondriyal DNA (mtDNA) araştırmaları, Avustronezya yayılımının büyüklüğünü ölçmekte ve bu yayılmanın homojen etkisini ortaya çıkarmaktadır. Papua yerlilerinin bölge üzerindeki etkisiyle alakalı olarak, aynı atadan geldiklerini gösteren gen grupları, Yakın Okyanusya bölgesindeki köklü bir tarih hipotezini desteklemektedir. Bazı soyların kökeni 60 bin yıllık bir tarihi derinliğe dayanmaktadır. Uzak Okyanusya'da yaşayan Santa Cruz halklarının, Yakın Okyanusya soyları ile aşırı benzerlikler içeren gen grupları aykırı bir durumdur.

Okyanusya'da din

Okyanusya'da en yaygın din Hristiyanlıktır (%73,3). 2011 yılı araştırmasına göre, Avustralya ve Yeni Zelanda nüfusunun %65,6'sı, Melanezya'nın %92,1'i, Mikronezya'nın %93,1'i ve Polinezya'nın %96,1'i Hristiyan olduklarını beyan etmiştir.

Geleneksel dinler genellikle animizm bazlıdır ve kabileler arasında doğal güçleri temsil eden ruhlara inanış (Tok Pisin'de masalai inanışı) yaygındır. Avustralya ve Yeni Zelanda'da yapılan son nüfus sayımlarında, nüfusun büyük bir oranı herhangi bir dine mensup olmadıklarını beyan etmiştir (ateizm, agnostiklik, deizm, laik hümanizm ve rasyonalizm dahil). Tonga'da günlük yaşam, Polinezya geleneklerinden ve özellikle Hristiyan inancından büyük oranda etkilenmektedir. Marshall Adaları'ndaki Ahmadiyye Camii, Mikronezya'daki tek camidir. Tuvalu'da bulunan başka bir cami, aynı mezhebe aittir. Samoa, Tiapapata'da yer alan Bahâî ibadethanesi, Bahâ'í inancında kutsal kabul edilen yedi ibadethaneden biridir.

Okyanusya'da spor

Çoklu spor oyunları

Avustralya, iki kez Yaz Olimpiyatlarına ev sahipliği yaptı: Melbourne 1956 ve Sydney 2000. Ayrıca Avustralya, İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları'na dört kez ev sahipliği yaptı (Sydney 1938, Perth 1962, Brisbane 1982, Melbourne 2006) ve beşincisi 2018 yılında Gold Coast'ta yapılacak. Yeni Zelanda ise, İngiliz Milletler Topluluğu Oyunlarını üç kez ağırladı: Auckland 1950, Christchurch 1974 ve Auckland 1990.

Pasifik Oyunları (eskiden Güney Pasifik Oyunları olarak bilinirdi), Olimpiyatlara çok benzeyen, çok daha küçük çapta düzenlenen ve sadece Pasifik'teki ülkelerin katıldığı birçok spor dalında yapılan müsabakalardır. 1963 yılında başlamıştır ve her dört yılda bir düzenlenmektedir. Avustralya ve Yeni Zelanda, 2015 yılında ilk kez olimpiyat oyunlarına katılmıştır.

Okyanusya'da futbol

Okyanusya Futbol Konfederasyonu (OFC), sporun uluslararası yönetim organı olan FIFA bünyesinde yer alan altı futbol konfederasyonundan biridir. Okyanusya Futbol Konfederasyonu, Dünya Kupasına ön elemeden geçmeden direk katılamayan tek federasyondur. Okyanusya Futbol Konfederasyonu şampiyonu, Dünya Kupasına katılmak için Kuzey, Orta Amerika ve Karayipler konfederasyonu galibi ile eleme maçı yapar.

Okyanusya'da futbolu milli spor olarak adlandıran tek ülke Vanuatu'dur. Bununla birlikte, Kiribati, Solomon Adaları ve Tuvalu'da en popüler spordur ve Avustralya'da giderek artan bir popülaritesi vardır.

Okyanusya, 1974 ve 2006 yıllarında Avustralya ve 1982 ve 2010 yıllarında Yeni Zelanda'da düzenlenen dört Dünya Kupası final turnuvasında temsil edildi. 2006 yılında Avustralya, Asya Futbol Federasyonu'na katıldı ve 2010 ve 2014 Dünya Kupalarına Asya'dan katıldı. Turnuvaya Okyanusya Konfederasyonundan katılan Yeni Zelanda, eleme maçında Bahreyn'i yenerek Dünya Kupasına katıldı. Böylece, 2010 yılında, her ne kadar iki farklı konfederasyonda yer almış olsalar da, Okyanusya'dan (coğrafi olarak) iki takım birden Dünya Kupasına katılmış oldu.

Avustralya futbolu

Avustralya futbolu, ​​Nauru'daki milli spordur ve katılım açısından Avustralya'daki en popüler futbol çeşididir. Papua Yeni Gine'de, Ragbi Ligi'nden sonra ikinci en popüler spor dalıdır ve büyük bir takipçi kitlesi vardır.

Kriket

Kriket, Avustralya ve Yeni Zelanda'da popüler bir yaz sporudur. Avustralya, Uluslararası kriket müsabakalarında on yıldan fazla bir süre boyunca en başarılı takım olmuş ve beş Kriket Dünya Kupası kazanarak, iki kez de ikinci olmuştur. Milli kriket takımı ve ayrıca ''Black Caps'' (Siyah Şapkalılar) takımı ile, Yeni Zelanda da kriket sporunda güçlü bir rakip olarak değerlendirilmektedir. Hem Avustralya hem de Yeni Zelanda, Uluslararası Kriket Konseyinin tam üyesidir.

Fiji, Vanuatu ve Papua Yeni Gine, Uluslararası Kriket Konseyi Doğu Asya Pasifik Birliği bünyesinde yer alır ve Uluslararası Kriket Konseyinin ortak üyeleridir. Kriket sporunun sadeleştirilmiş versiyonları olan, bahçe kriketi veya plaj kriketi, Avustralya'da popüler bir eğlence sporudur ve evlerin bahçelerinde veya plajlarda oynanır.  Trobriand kriketi ve Kilikiti sırasıyla Trobriand Adaları ve Samoa'daki yerel kültürlere uyarlanmış bölgesel kriket formlarıdır.

Kriket, kültürel olarak Okyanusya'da önemli bir yaz sporudur. Her yıl 26 Aralık'ta Melbourne Kriket Sahasında düzenlenen ''Boxing Day Test'' adlı kriket hazırlık maçları, Avustralya'da çok popülerdir.

Ragbi ligi

Ragbi Ligi Avustralya'dan sonra Okyanusya'da en kalabalık ikinci ülke olan Papua Yeni Gine'nin ulusal sporudur ve Avustralya'da çok popülerdir. Yeni Zelanda ve Pasifik Adalarında da oldukça cazip bir spordur.

Avustralya ve Yeni Zelanda, dünyanın en başarılı iki ülkesidir. Avustralya, Ragbi Ligi Dünya Kupasını on kez kazandı (en son 2013'de Yeni Zelanda'yı 34-2 yenerek) ve rekoru elinde tutuyor. Yeni Zelanda, ilk Dünya Kupasını 2008 yılında kazandı. Avustralya 1957'de ikinci turnuvaya ev sahipliği yaptı. Avustralya ve Yeni Zelanda, 1968 ve 1977 yıllarında, turnuvaya ortaklaşa ev sahipliği yaptılar. Yeni Zelanda ilk kez 1985-1988 turnuvasında finale ev sahipliği yaptı ve Avustralya 2008'de turnuvaya tekrar ev sahipliği yaptı.

Ragbi birliği

Ragbi birliği bölgedeki en önemli sporlardan biridir ve Yeni Zelanda, Samoa, Fiji ve Tonga'nın milli spordur. Fiji'nin ''Sevens'' (yediler) takımı, dünyadaki en başarılı takımlardan biridir. Yeni Zelanda da dünyadaki en başarılı ülkelerden biridir.

Yeni Zelanda Ragbi Dünya Kupasını üç kez kazanarak en çok kazanan ülke rekorunu elinde tutuyor ve aynı zamanda arka arkaya Dünya Kupası kazanan tek ülkedir. Yeni Zelanda, 1987'de Avustralya ve Yeni Zelanda'nın ortaklaşa ev sahipliği yaptığı ilk Ragbi Dünya Kupasını kazandı. Avustralya 2003'te ev sahipliği yaptı. Yeni Zelanda ev sahipliği yaptığı 2011 Dünya Kupasını kazandı. Yeni Zelanda, ayrıca 2015'te, finalde Avustralya'yı yenerek kupayı kazandı.

Süper Rugbi Liginde, Avustralya ve Yeni Zelanda'dan beşer takım yer alır.