Kabile
Kabile ne demek?
Kabile, gelişimsel olarak ya da tarihsel açıdan, devletlerin gelişmesinden önceki ya da devletlerin dışında kalan bir toplumsal grup olarak görülür. Bir aşiret, geçimleri için topraklarına bağımlı, büyük oranda kendi kendine yeterli olan ve ulusal topluma entegre edilmeyen farklı insanlardan oluşan bir gruptur. Belki de en kolay anlaşılan ve halk tarafından kullanılan terimdir. Yerel haklara adanmış bir organizasyon olan Survival International'ın direktörü Stephen Corry, kabile halkını "... çoğunlukla kendi kendine yeterli olan ve ana akım ve egemen toplumdan açık bir şekilde farklı olan birçok nesil boyu yaşam yollarını izleyenler" olarak tanımlıyor. Bununla birlikte bu tanım, Irak gibi Orta Doğu'daki ülkelerde, yani tüm nüfusun bir kabilenin veya diğerinin üyesi olduğu ve kabileciliğin kendisinin temel ve egemen olduğu ülkelerde geçerli olmayacaktır.
Dünya üzerinde yaklaşık olarak yüz elli milyon kabile bireyi bulunmaktadır ve bu da yerli halkın yaklaşık yüzde 40'ını oluşturmaktadır. Neredeyse tüm kabile insanları yerli olsalar da bazıları şu anda yaşadıkları bölgelerin yerlisi değillerdir.
Kabile mensubu ve yerli arasındaki ayrım önemlidir. Çünkü kabile halkları uluslararası hukukta kabul görmüş özel bir statüye sahiptirler. Genellikle daha geniş bir yerli halk kategorisinin karşılaştığı sorunlarla karşı karşıyadırlar.
Birçok kişi çoğunlukla toplumsal, özellikle ailesel, köken grupları temelinde organize olmuş topluluklara atıfta bulunmak için "kabile toplumu" terimini kullandı. Bu terimlerdeki geleneksel bir kabile, nispeten akrabalık ilişkileri, karşılıklı değiş tokuş ve güçlü bağlarla birbirine bağlı bir yüz yüze topluluktur.
"Kabile", kökleri sömürgecilik döneminde yabancılar (kabile yerlisi olmayanlar) tarafından tanımlanmasına dayandığı için tartışmalı bir terimdir. Politik biçimde olsun, akrabalık ilişkileri ya da paylaşılan kültür biçiminde olsun, kelimenin paylaşılan bir referansı bulunmamaktadır. Bazıları, zamanı belirsiz değişmeyen bir geçmişten olumsuz bir çağrışım taşıdığını savunmaktadırlar. Bu imalardan kaçınmak için bazıları "etnik grup" ya da ulus terimlerini kullanmayı seçmişlerdir.
Hindistan ve Kuzey Amerika gibi bazı yerlerdeki kabileler, ulusal devletlerin yasal olarak tanıdığı ve sınırlı özerkliğe sahip devletlerdir.
Kabile (tribe) kelimesinin kökeni
İngilizce tribe (kabile) kelimesi, İsrail'in on iki kabilesinden birine atıfta bulunarak, 12. yüzyıl Orta İngilizce edebiyatında ortaya çıkar. Latince tribus kelimesinin Eski Fransızcaya tribu olarak geçmesiyle gelen kelime, Antik Roma devletinin orijinal üç taraflı etnik bölünmesine atıfta bulunur: Marcus Terentius Varro'ya göre sırasıyla Latinler, Sabinler ve Etrüsklere karşılık gelen, Ramnes (Ramnenses), Tities (Titienses) ve Luceres. Ramnes, adını Latinlerin lideri Romulus'tan, Tities, adını Sabinlerin lideri Titus Tatius'tan ve Luceres, adını Latinlere yardım eden bir Etrüsk ordusu lideri Lucumo'dan aldı. Livy'ye göre, bu üç "kabile", etnik gruptan ziyade şövalyelerin zırhlı birlikleriydiler. Terimin nihai etimolojisi belirsizdir. Belki de tri- ("üç") ve bhew ("olmak") olmak üzere İlkel Hint-Avrupa dili kökünden gelmektedir. Yunan Mitolojisi ve Şiiri üzerine çalışan Gregory Nagy, dilbilimci Émile Benveniste'nin Origo de la formation des noms en indo-européen kitabından bahsederek, Umbria dilinde "trifu" (tribus) nun görünüşe göre tri- ve bhu'nun birleşiminden türetildiğini, Bhu-'nun, Yunancası phule olan'phu''uyla aynı kökten geldiğini ve bunun, Yunan polisini (şehir devletini) üç phulai'ye böldüğünü söyledi.
MÖ 242-240'da, Roma Cumhuriyeti'ndeki Kabile Meclisi (kabine komitesi), 35 kabileden (dört "kent kabilesi" ve 31 "kırsal kabile") oluşuyordu. İncil'de kullanılan Latince sözcük, Yunancaya "ırk, kabile, klan" anlamlarındaki phyle olarak çevrilir ve sonunda İbrani ya da "asa" anlamına gelir. Tarihsel anlamda "kabile", "ırk" ve "klan" birbirinin yerine kullanılabilir.
Kabileler ve devletler
Kabileleri tanımlama ve karakterize etme çabalarına önemli bir tartışma eşlik etti. Akademisyenler, devlet öncesi kabilelerle çağdaş kabileler arasındaki farklılıkları görürler. Kültürel evrim ve sömürgecilik konusunda genel bir tartışma da vardır. Popüler tahayyüllerde kabileler, modern devletlerdeki kabilelerden daha eski ve daha doğal olan bir yaşam biçimini yansıtırlar. Kabileler, ilkel sosyal bağları da ayrıcalıklı kılarlar; açıkça sınırlanmış, homojen, dar görüşlü ve istikrarlıdırlar. Kabileler, bir "etnik grup" ya da ulusunkinden daha sınırlı olan bir dayanışma için toplumsal ve ideolojik bir temel oluşturan aileler (klanlar ve soylar dahil) arasında yer alan organizasyonlardır. Antropolojik ve etnohistorik (etnik tarih bakımından) araştırma, bu kavramların hepsini reddetti.
Antropolog Elman Service, toplumsal eşitsizliğin evrimine ve devletin rolüne dayalı olarak, tüm insanlık kültürlerindeki toplumlar için bir sınıflandırma sistemi sundu. Bu sınıflandırma sistemi dört kategoriden oluşur:
- Genellikle eşitlikçi olan avcı-toplayıcı gruplar
- Bazı sınırlı toplumsal sınıf ve nüfuz örnekleri olan kabile toplulukları
- Kabile reisi liderliğindeki tabakalı kabile toplulukları
- Karmaşık sosyal hiyerarşileri ve örgütlü kurumsal hükümetleriyle uygarlıklar
Antropolog Morton H. Fried, Kabile Kavramı adlı 1975 tarihli çalışmasında, farklı diller konuşan ve farklı ritüelleri uygulayan ya da diğer kabilelerle aynı dil ve ayinleri paylaşan üyeleri kapsayan çeşitli kabile örnekleri sundu. Benzer şekilde, halkın farklı siyasi liderleri takip ettiği ya da diğer kabilelerin üyeleriyle aynı liderleri takip eden halkların olduğu kabile örneklerini de verdi. Fried, kabilelerin değişken sınırlar ve heterojenlik ile karakterize edildiği, dar görüşlü olmadıkları ve dinamik oldukları sonucuna vardı.
Fried, çağdaş kabilelerin çoğunun köklerinin kendi devlet öncesi kabilelerine değil, daha çok devlet öncesi gruplara dayandığını ileri sürdü. Bu tür "ikincil" kabilelerin, devlet genişlemesinin modern ürünleri olarak geliştirildiğini söyledi. Gruplar, liderliği zayıf olan küçük, hareketli ve değişken topluluk oluşumlarını içerirler. Fazlalık üretmezler, hiçbir vergi ödemezler ve hiçbir daimi orduyu desteklemezler. Fried, ikincil kabilelerin iki yoldan biriyle geliştiğini savundu. İlk olarak devletler, doğrudan siyasi kontrol maliyetinin fazla olduğu kendi hinterlandlarında idari ve ekonomik nüfuzun genişletilmesi için araçlar olarak kurulabilirlerdi. Devletler, sınırlarında bulunan insanları daha açık ve merkezi yönetimler oluşturmaları için cesaretlendireceklerdi (ya da talep edeceklerdi). Çünkü bu tür yönetimler fazlalıklar ve vergiler üretmeye başlayabilirdi ve komşu devletlerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir liderliğe sahip olurdu (Birleşik Devletlerin ya da İngiliz Hindistan'ının sözde "planlı" kabileleri bunun iyi birer örneğidir). İkinci olarak, gruplar devlet genişlemesine karşı savunma aracı olarak "ikincil" kabileler oluşturabilirlerdi. Grupların üyeleri, daha açık bir şekilde sınırlandırılmış ve merkezileştirilmiş yönetimler oluşturacaklardı. Çünkü bu tür yönetimler devletlere karşı savaşabilecek bir orduyu destekleyebilecek artı değeri üretmeye başlayabilirdi ve ekonomik üretim ile askeri faaliyetleri koordine edebilecek bir liderliğe sahip olurlardı.
Arkeologlar, devlet öncesi kabilelerin gelişimini araştırmaya devam etmektedirler. Şu anki araştırmalar, kabile yapılarının bol miktarda öngörülemez kaynak sağlayan durumlara adaptasyon tipi olduğunu ortaya koymaktadır. Bu tür yapılar, bolluk zamanlarında insanları sınırlamadan veya kısıtlamadan, kıtlık döneminde de gıda üretimini ve dağıtımını koordine edecek kadar esnekti.
