Jütler

Jütler kimlerdir?

Jütler veya diğer bilinen adları ile luti veya Iutæ'ler İskandinavya'da yaşamış antik bir Germen halkıdır. Bede'ye göre, Jütler, İskandinavya'da Saksonlar ve Angıllar ile beraber yaşamış Demir Çağındaki en güçlü üç Germen kavminden biriydi.

Jütlerin Jutland Yarımadası'ndan (Latince Iutum olarak adlandırılır) ve Kuzey Frisya kıyılarının bir kısmından geldiklerine inanılmaktadır. Jutland Yarımadası, günümüzde Danimarka ana karasından ve Almanya'daki Güney Schleswig Bölgesinden oluşmaktadır. Kuzey Frisya aynı zamanda Almanya'nın da bir parçasıdır.

Jütler Kavimler Göçü sırasında, MS 4. yy'ın sonları, Britanya'ya yönelik olarak gerçekleşen istila hareketlerinde diğer Germen kavimleri arasında yer almışlardır.

Jütler halkının ana vatanı tarihi

Bede, Jütlerin vatanını, Jutland Yarımadası'nın kuzey kesiminde olacak şekilde Saksonlara göre Angıllar'ın topraklarının diğer tarafı olarak tarif eder. Tacitus ise, Jutland'ın kuzeyinde yaşayan Eudoses adlı bir kavimden bahsetmekdedir ve bu kavim daha sonraları ''Iutae'' kavmine dönüşmüş olabilir. Jütler ayrıca Beowulf efsanesinin Finnesburg bölümünde (1068 - 1159 numaralı mısralar) Dan'lar ile Frisya'da savaşan Eotenas isimli kavimle de özdeşleştirilmişlerdir. Bazı tarihçiler ēotenalar isminin (İngilizce ''ettins'' - devler anlamında), İskandinav mitolojisindeki devlere verilen Jöton isminden geldiğini iddia ederken, bazıları ise isimlerinin ''düşmanlarını tanıyan'' anlamına geldiğini iddia etmektedirler.

Bede'nin görüşlerine karşı çıkan bazı tarihçiler Jütleri, 536 yılında Saksonlar ve Franklar ile ilişkiler içerisinde olan Eusii (veya Saxones Eucii) isimli kavim ile ilişkilendirirler. Euciiler, muhtemelen Euthiones (Ευθίωνες Antik Yunanca'da) olarak adlandırılan ve Saksonlarla ilişkili olan, kimliği belirsiz bir kabile ile aynı kişiler olabilirler. Euthiones kavminin, şair Venantius Fortunatus (583) tarafından yazılan bir şiirde, Frankların kralı I. Chilperic'in egemenliği altındaki kavimlerden biri olduğundan bahsedilir. Bu tanımlama, daha sonraki zaman içerisinde Avrupa anakarasındaki Frank ülkesinin karşısındaki Kent Bölgesinde (günümüzde Flaman) yaşayan Jütlerin tarifi ile uyumludur. Jütlerin, Saksonların güneyindeki Rhineland veya Frisya bölgesinde yaşamış olmaları ihtimali daha sonraki zaman içerisinde bölgeden göç ettikleri gerçeğini değiştirmemektedir.

Oxford İnglizce Sözlüğü tarafından kabul edilen "Jutish hipotezi" olarak bilinen bir diğer teoriye göre ise, Jütler'in Güney İsveçte yaşayan komşuları Geatlar veya Gutlar ile ilişkili olduklarını iddia eder. Bu teoriyi destekleyen kanıtlar ise şunlardır:

Kaynaklarda, Iùtan, Iótas ve Eotas gibi alternatif isimlerle Geatlar'a (Geátas) atıfta bulunulmaktadır.

Asser, Alfred'in Hayatında (893) Jütleri Gotlarla özdeşleştirir (eserde Büyük Alfred'in, annesi Osburga aracılığıyla, Wight Adasında ki Wihtwara'da hüküm süren Jüt Krallığını yöneten hanedan ile ilişkisi olduğuna inandığını iddia eden bir bölüm vardır) ve;

Gotasaga isimli destanda (13. Yüzyıl), bazı Gotland sakinlerinin Avrupa anakarasına gittikleri belirtmektedir [Gothlara veya Gepids'lere atfedilen büyük mezarlar 19. yüzyılda Prusya'nın Willenberg yakınında (Polonya'da Wielbark'dan 1945'den sonra) bulunmuştur.]

Bununla birlikte, kabile isimleri, yukarıdaki kaynaklarda (örneğin, 7. Yüzyıl İsveçli kral Östen'in ölümünü anlatan kaynaklarda ortaya çıkan bir hata gibi) karıştırılmıştır. Beowulf'da (8. - 11. yüzyıllar) ve Widsith'de (10. yüzyılda) Eotenalar (Fin pasajında), Geatlara açık bir şekilde ayrılmıştır.

Güney İngiltere'de Jütler yerleşimi

Jütler, bazı Angıllar, Saksonlar ve Frisyalılar ile birlikte Kuzey Denizi'ni geçerek 4. yüzyılın sonlarından itibaren Büyük Britanya'yı istila edip yerle bir etmişler, oradaki yerli halkları yerinden oynatmışlar, bölgede kalan yerli halkı ya asimile etmişler ya da yok etmişlerdir.

Bede'ye göre, Jütlerin yerleştikleri yerler:

Kent bölgesinde, Cantaware'i (Latince Cantuarii) kurdukları yere;

Wight Adası'nda, Wihtwara krallığını kurdukları (Latince: Uictuarii) yere;

Daha sonra Hampshire olarak bilinen bölgede, bazı krallıklar kurdular:

Meonwara (Meon Vadisi bölgesinde) ve Ytene (Floransalı Worcester isimli keşiş tarafından bu alan Yeni Orman olarak adlandırılmıştır).

6. yüzyılda Sussex'in Hastings bölgesine yerleşen Haestingas halkının da Jüt kökenli olabileceğine dair kanıtlar vardır.

Kent bölgesideki Jütlerin bölgeye yaptıkları etkilerin tespit edilmesi (örneğin, gavelkind olarak bilinen bölünebilir miras uygulaması) kolay olmakla birlikte, Jütlerin Hampshire ve Wight Adasında ki izleri kayboldu, muhtemelen ardlarında bıraktıkları küçük izlerde bölgeyi çevreleyen Saksonlar tarafından asimile edildi. Yakın zamanda yeni araştırmalar yapan bir bilim adamı olan Robin Bush, Hampshire ve Wight Adasının da Jütlerin Batı Saksonlar tarafından gerçekleştirilen bir tür etnik temizliğin kurbanı olduğunu savunmaktadır. Bede bu olayın açıkça 686 yılında olduğunu ima etmektedir. Ancak, Bush'un teorisi akademisyenler arasında, sadece aristokratların yok edildiği bir karşı-hipotez de dahil olmak üzere birkaç tartışmaya konu olmuştur.

Kent bölgesindeki bulgulara göre, bölgede var olmuş olan Jüt kültürü üzerinde de Angıllara veya Saksonlara göre daha fazla Roma, Frank ve Hristiyan kültürlerinin etkisi vardır. Cenazelerde ölünün bedeninin yakılması gibi Pagan kökenli inançların terk edilmesi, mezarlarda yapılan kazılarda bulunan mücevherlerin kıta Avrupa'sında egemen olan Ren Stilleri'ne sahip olması Jütlerin Avrupa kültürlerinden etkilendiğini hatta komşuları olan Franklar ile ticaret yaptıklarını göstermektedir. Quoit Broş Stili 5. yüzyıldan itibaren Jütlere ait olan bir stil olarak kabul edilmiştir.