James Cook
James Cook kimdir?
Kaptan James Cook (7 Kasım 1728 - 14 Şubat 1779), Kraliyet Donanmasında İngiliz kaşif, rotacı, kartograf ve kaptandı. Cook, Pasifik Okyanusu'na yapacağı üç seferden önce Newfoundland'ın detaylı haritalarını hazırladı. Bu seferlerde Cook, Avustralya ve Hawaii Adaları'nın doğu kıyılarına kaydedilen ilk Avrupa irtibatını sağladı ve ilk defa Yeni Zelanda'nın etrafını dolaşan kişi oldu.
Cook, İngiliz tüccar donanmasına gençken katıldı ve 1755'te de Kraliyet Donanması'na girdi. Yedi Yıl Savaşı'nda görev aldı ve daha sonra Quebec kuşatması sırasında, Saint Lawrence Nehri girişinin büyük bölümünü inceledi ve buraların haritasını çıkardı. Bu olay Cook'un, Amirallik'in ve Kraliyet Cemiyeti'nin dikkatini çekmesine yardımcı oldu. Cook'un dikkatleri çekmesi, hem kendi kariyeri hem de İngiliz denizaşırı keşfi açısından çok önemli bir zamanda gerçekleşti ve 1766'da HM Bark Endeavour gemisinin yapacağı üç Pasifik seferinin ilki için kumandan olarak görevlendirilmesine olanak sağladı.
Cook üç yolculuk boyunca, dünyanın binlerce kilometre ilerisindeki keşfedilmemiş bölgeleri gezdi. Pasifik Okyanusu'nda, Yeni Zelanda'dan Hawaii'ye kadar olan toprakları daha ayrıntılı ve daha önce ulaşılmamış bir ölçekte haritalandırdı. Keşif seferleri ilerledikçe, harita detaylarını inceledi ve adlandırdı ve ilk defa Avrupa haritalarına adaları ve kıyı şeritlerini kaydetti. Seferler sırasında Cook, denizcilik, üstün ölçme ve kartografik becerileri, fiziksel cesaret ve olumsuz koşullarda insanları yönetme becerileri gösterdi.
1779'da Pasifik'teki üçüncü keşif gezisi sırasında Cook, Hawaililerle yapılan bir çatışma sırasında saldırıya uğradı ve öldürüldü. Arkasında 20. yüzyılda takipçilerini etkileyecek olan bilimsel ve coğrafi bilgileri miras bıraktı ve dünya çapında sayısız anıt ona adandı.
James Cook'un hayatı
James Cook, 7 Kasım 1728'de Yorkshire'daki Marton köyünde dünyaya geldi ve 3 Kasım'da, isminin kayıt defterinde halen görülebileceği St Cuthbert kilisesinde vaftiz edildi. Cook kendisiyle aynı isme sahip olan, Roxburghshire ilinin Ednam köyünde İskoç çiftlik çalışanı James Cook ve Thornaby-on-Tees kasabasında doğan eşi Grace Pace çiftinin sekiz çocuğundan ikincisiydi. 1736'da ailesi, Great Ayton'daki Airey Holme çiftliğine taşındı. Çiftliğin sahibi Thomas Skottowe, Cook'a okula gitmesi için ödenek sağladı.1741 yılında beş yıl eğitimden sonra Cook, çiftlik yöneticiliğine terfi ettirilen babası için çalışmaya başladı. Cook kendi başına kalabilmek için boş vakitlerinde, yakındaki Roseberry Topping tepesine tırmanırdı. Şimdi Melbourne'de bulunan ve Cook'un ziyaret etmiş olma olasılığı olan, anne-babasının son evi Cooks' Cottage (Cook'ların Kır Evi), 1934 yılında parçalarına ayrılarak İngiltere'ye taşındı ve burada özenle yeniden bir araya getirildi.
1745'te 16 yaşındayken Cook, toptancı ve tuhafiyeci William Sanderson'un yanında çıraklık yapmak için Staithes balıkçı kasabasına taşındı. Tarihçiler, çalıştığı yerin penceresinden denize bakan Cook'un, ilk defa burada denizin cazibesine kapıldığını düşünmektedirler.
18 ay sonra, mağazada çalışmaya uygun olmadığını anlayan Cook, Sanderson'un arkadaşları John ve Henry Walker'la tanışmak üzere yakınlarındaki Whitby liman kentine gitti. Quakers mezhebine bağlı olan Walkerlar, kömür ticaretinde önde gelen yerli gemi sahipleriydi. Günümüzde evleri, Kaptan Cook Anıtı Müzesi olarak hizmet vermektedir. Cook, İngiliz kıyıları boyunca kömürle çalışan, küçük ticari filo gemilerinde çırak olarak işe alındı. İlk görevini, Freelove gemisinde yaptı. Daha sonra, Tyne ile Londra arasında seyir halindeki çeşitli gemilerde birkaç yıl geçirdi. Cook çıraklık eğitiminin bir parçası olarak, ilerde kendi gemisinin komutası için işine yarayacak olan tüm yetenekleri; cebri, geometriyi, trigonometriyi, dümenciliği ve astronomiyi öğrendi.
Cook üç yıllık çıraklık eğitimini tamamlandıktan sonra, Baltık Denizi'nde ticaret gemilerinde çalışmaya başladı. 1752 yılında sınavlarını tamamladıktan sonra, Friendship kömür gemisinde görev aldı ve tüccar donanmalarında kısa sürede gelişti. 1755 yılında, Friendship gemisinin komutasının önerildiği ay içinde Cook, Yedi Yıl Savaşı'na hazırlanan İngiltere'nin Kraliyet Donanması'nda çalışmak için gönüllü oldu. Donanma hiyerarşisine göre en alttan başlaması gerekmesine rağmen Cook, kariyerinin askeri hizmette daha hızlı gelişeceğini fark etti ve 17 Haziran 1755'te Wapping şehrinde Deniz Kuvvetleri'ne katıldı.
21 Aralık 1762'de Cook, Essex kontluğu Barking şehrinde bulunan St. Margaret Kilisesi'nde, Wapping Bell Inn'in muhafızı Samuel Batts'ın kızı Elizabeth Batts'le (1742-1835) evlendi. Çiftin altı çocuğu oldu: James (1763-94), Nathaniel (1764-80, Batı Hint Adalarındaki bir kasırgada HMS Thunderer gemisinin tüm mürettebatıyla birlikte kayboldu), Elizabeth (1767-71), Joseph (1768-68), George (1772-72) ve Hugh (1776-93). Çiftin son çocuğu olan Hugh, Cambridge Christ's College'de öğrenciyken kızıl hastalığından öldü. Cook görevde olmadığı zamanlarda, Londra'nın Doğu Yakasında yaşadı. Oğlu James'in vaftiz edildiği St Paul Kilisesi'ne katıldı. Cook'un doğrudan kendi soyundan gelen akrabaları bilinmiyor. Bilinen tüm çocukları ya ondan önce öldüler ya da bilinmeyen nedenlerle öldüler.
Kraliyet Donanması kariyerinin başlangıcı
Cook'un ilk görevi, Kaptan Joseph Hamar komutasındaki HMS Eagle gemisinde nitelikli denizci ve kaptan yardımcılığıydı. Daha sonra Kaptan Hugh Palliser'la devam etti. Ekim ve Kasım 1755'te, Eagle'ın bir Fransız savaş gemisini ele geçirmesinde ve diğerini batırmasında görev aldı. Ardından diğer görevlerine ek olarak lostromoluğa terfi etti. Cook ilk geçici komutanlığını, Mart 1756'da Eagle'a bağlı küçük bir gemi olan Cruizer'da yaptı.
Cook Haziran 1757'de, Deptford şehri Trinity House'da ustalık sınavlarını geçti. Bu gelişme Cook'a, Kral'ın filosundan bir gemiyi yönetebilme ve rotacılık yapabilme olanakları sağladı. Daha sonra, Kaptan Robert Craig yönetiminde HMS Solebay savaş gemisine usta olarak katıldı.
Kanada'nın fethi (1758-63)
1757'de Yedi Yıl Savaşları sırasında Cook, Kuzey Amerika'da Pembroke gemisinin kaptanı olarak görev aldı. 1758 yılında Louisbourg Kalesi'nin Fransızlardan alınmasını sağlayan büyük amfibi saldırısına katıldı. Daha sonra Quebec Şehrinin kuşatılmasında ve ardından 1759'da Plains of Abraham Savaşında yer aldı. Cook inceleme ve harita hazırlamada yetenekliydi ve kuşatma sırasında, Saint Lawrence Nehrinin girişinin çoğunu haritalamakla görevliydi. Cook'un hazırladığı haritalar, General Wolfe'un ünlü Plains of Abraham saldırısını yapmasına olanak sağladı.
Cook'un inceleme kabiliyeti, 1760'lı yıllarda HMS Grenville gemisinde görevliyken Newfoundland'daki pürüzlü sahilleri haritalamakta çok önemli bir rol oynadı. 1763 ve 1764 yıllarında kuzey-batı alanını, 1765 ve 1766 yıllarında Burin Yarımadası ile Cape Ray arasındaki güney kıyılarını ve 1767'de batı kıyılarını inceledi. Cook incelemeleri sırasında, güney ve batı kıyılarındaki "kayaları ve gizli tehlikeleri" belirlemeleri için yerel kılavuzları işe aldı. 1765 yılında her biri günlük 4 şilinlik bir ücretle 4 kılavuz çalıştı. Bunlar: "Büyük St Lawrence" in batı sahili için John Beck, Fortune Körfezi için Morgan Snook, Connaigre ve Hermitage Körfezi için John Dawson ve "Bay of Despair (Çaresizlik Körfezi)" için John Peck'di.
Newfoundland'da geçirdiği beş mevsim sonunda Cook, ada kıyılarının ilk büyük ölçekli ve hatasız haritalarını ve arazi taslaklarını oluşturmak için hassas üçlü ağı kullanma konusunda ilk bilimsel, büyük ölçekli, hidrografik araştırmaları yaptı. Yaptığı bu çalışmalar, Cook'un sıklıkla olumsuz koşullar altında elde ettiği pratik yüzey araştırmalarını geliştirdi ve hem kendi kariyeri hem de İngiliz denizaşırı keşfi yönünden çok önemli olan bir aşamada Amirallik ve Kraliyet Cemiyeti tarafından fark edilmesini sağladı. Cook'un haritası 20. yüzyılda kullanıldı ve haritasının kopyaları 200 yıl boyunca, Newfoundland'ın sularında gezenler için bir referans noktası oldu.
Newfoundland'daki çabalarından sonra Cook, "yalnızca benden önce hiç kimsenin gitmediği kadar ilerisini değil, aynı zamanda bir insanın gitmesinin mümkün olduğu en ileri noktaya gitmeyi amaçlıyorum" sözlerini yazdı.
James Cook'un keşif gezileri
İlk seferi (1768-71)
1766 yılında Amirallik, Cook'u Pasifik Okyanusu'na bilimsel bir yolculuğa çıkması için görevlendirdi. Yolculuğun amacı, Kraliyet Cemiyeti'nin boylam araştırmaları için, Venüs'ün Güneş etrafındaki hareketini gözlemlemek ve kaydetmekti. Cook 39 yaşındayken, yönetimde yeterli statüye sahip olabilmesi için Teğmenliğe terfi ettirildi. Kraliyet Cemiyeti bu yetki için Cook'a, denizcilik ödemesine ek olarak yüz İngiliz altını ödedi.
Gemi 26 Ağustos 1768'de İngiltere'den yola çıktı. Horn Burnu'nun etrafından dolaştı ve 13 Nisan 1769'da Venüs'ün Geçişinin gözlemleneceği yer olan Tahiti'ye varmak için Pasifik boyunca batı yönünde devam etti. Ancak, gözlemlerin sonucu ümit edildiği kadar kesin veya tam olmadı. Gözlemler tamamlandıktan sonra Cook, seferinin ikinci yarısı için Amirallik tarafından verilen ek talimatların bulunduğu mühürlenmiş emirleri açtı. Cook'un sonraki görevi, Güney Pasifik'te var olduğu kabul edilen zengin Terra Australis Kıta'sının araştırmaktı. Ardından Cook, Yeni Zelanda'ya doğru yelken açtı ve yalnızca küçük hatalar yaparak tüm sahil şeridinin haritasını çizdi. Daha sonra batıya doğru yolculuk etti ve 19 Nisan 1770'de Avustralya'nın güney doğusuna ulaştı. Böylece Cook, doğu kıyı şeridine ulaşan kaydedilmiş ilk Avrupalı oldu.
Cook 23 Nisan'da Bawley Point yakınlarındaki Brush Adasında yerli Avustralyalılar hakkında ilk gözlemini yaptı ve günlüğüne şunları yazdı: "... ve kıyı şeridine çok yakınlardı sanki sahildeki birkaç insanı uzaklaştırmak istiyorlardı. Derileri çok koyu veya siyahtı, ya bu onların gerçek deri rengiydi ya da giydikleri kıyafetlerden dolayı öyle görünüyorlardı, bilmiyorum." 29 Nisan'da Cook ve mürettebatı, günümüzde Kurnell Yarımadası olarak bilinen yere, kıtanın ana karasına indiler. Cook başlangıçta bölgeyi "Stingray Körfezi" olarak isimlendirdi, ancak daha sonra botanikçi Joseph Banks ve Daniel Solander tarafından bulunan eşsiz örneklerin ardından bölgeye, "Botany Körfezi" adını verdi. Burası, James Cook'un, Gweagal olarak bilinen bir ilkel kabileyle ilk kez irtibat kurduğu yerdir.
Botany Körfezi'nden ayrıldıktan sonra kuzeye doğru ilerledi. 11 Haziran'da bir kaza oldu, HMS Endeavour gemisi Büyük Set Resifi'nin sığlık bir alanında zemine saplandı ve ardından 18 Haziran 1770'de bir nehir ağzına götürüldü. Gemi ağır hasar aldı ve sahilde (Endonezya Nehri'nin ağzındaki modern Cooktown, Queensland limanlarının yakınında) onarıldı. Onarımdan dolayı Cook'un seferi, yaklaşık yedi hafta ertelendi. Ardından Cook sefere, Torres Boğazı'ndan geçerek devam etti ve 22 Ağustos'ta, Possession Island'a indi. Keşfettiği bu sahil şeridinin tamamını İngiliz toprağı ilan etti. Batavia (mürettebatının çoğunun sıtmadan öldüğü yer. Günümüz Jakarta, Endonezya), Umut Burnu ve 12 Temmuz 1771'de Saint Helena adasına ulaşarak İngiltere'ye döndü.
Rekabet
Geri döndüğünde Cook'un günlükleri yayınlandı ve Cook, bilim camiasında bir kahraman haline geldi. Ancak, halk arasında aristokrat botanikçi Joseph Banks daha büyük bir kahramandı. Banks, Cook'un ikinci seferinin komutasını bile almaya çalıştı. Ancak sefere çıkmaktan vazgeçti ve yerine Johann Reinhold Forster ve oğlu Georg Forster, bilim adamları olarak alındı. Cook'un oğlu George, ikinci seferine çıkmadan beş gün önce doğdu.
İkinci seferi (1772-75)
İlk yolculuktan döndükten kısa bir süre sonra Cook, Ağustos 1771'de komutan rütbesine terfi ettirildi. 1772'de, Kraliyet Cemiyeti adına başka bir bilimsel sefer başlatarak, varsayımsal Terra Australis'i aramakla görevlendirildi. Cook ilk seferinde, Yeni Zelanda'nın etrafını dolaştı ve Yeni Zelanda'nın güneyde daha büyük bir kara kütlesine bağlı olmadığını gösterdi. Cook her ne kadar Avustralya'nın doğu kıyı şeridinin hemen hemen tamamını çizmişse de Terra Australis'in daha güneyde olduğuna inanılıyordu. Aksini gösteren bu kanıtlara rağmen, Alexander Dalrymple ve Kraliyet Cemiyeti'nden diğerleri hala büyük bir güney kıtasının var olduğuna inanıyorlardı.
Cook bu yolculukta HMS Resolution (Kararlılık) gemisine komuta ederken, Tobias Furneaux da HMS Adventure (Macera) gemisine komuta etti. Cook bu yolculuğunda, dünyanın en uç güney enleminde dolaştı ve Antarktika Çemberi'ni (17 Ocak 1773) ilk geçenlerden biri oldu. Antarktik siste, Resolution ve Adventure gemileri ayrıldı. Furneaux, Yeni Zelanda'ya gitti ve burada Māori ile bir karşılaşma sırasında adamlarının bir kısmını kaybetti ve sonunda İngiltere'ye döndü. Bu arada Cook, 31 Ocak 1774'de 71°10'S koordinatlarına ulaştı ve Antarktika'yı keşfetmeye devam etti.
Cook neredeyse Antarktika ana karasıyla karşılaşacaktı ancak gemisini tekrar ikmal etmek için Tahiti'ye döndü. Ardından, varsayılan kıtayı bulmak için ikinci başarısız girişimine devam etti ve güneye doğru ilerledi. Cook bu seferinde, Omai adında genç bir Tahitili'yi işe aldı; Omai, Pasifik hakkında Tupaia'nin ilk seferde sahip olduğundan daha az bilgiye sahipti. 1774'de Yeni Zelanda'ya dönüşünde Cook, Friendly Adaları, Paskalya Adası, Norfolk Adası, Yeni Kaledonya ve Vanuatu karalarına ayak bastı.
Cook İngiltere'ye dönmeden önce, Horn Burnu'ndan Güney Atlas Okyanusu'a son bir inceleme yaptı ve Anthony de la Roché tarafından 1675'te keşfedilen Güney Georgia Britanyasının haritasını yaptı. Ayrıca Cook, Clerke Kayaları'nı ve Güney Sandviç Adalarını (Sandwich Land) keşfetti ve adlandırdı. Daha sonra kuzeye Güney Afrika'ya döndü ve oradan İngiltere'ye geri döndü. Eve döndüğünde verdiği raporlar, popüler Terra Australis efsanesini ortadan kaldırdı.
Cook'un ikinci seferi, John Harrison'ın H4 deniz kronometresinin bir kopyası olan Larcum Kendall'ın K1'nin başarılı bir şekilde çalıştığını gösterdi. Cook K1 sayesinde, bulunduğu koordinatları çok daha doğru bir şekilde hesaplayabildi. Cook'un günlüğü, Güney Pasifik Okyanusu haritalarını yapmış olduğu bu zaman dilimi için övgüyle karşılandı ve kopyaları 20. yüzyılın ortalarında hala kullanılmaktaydı.
Cook döndüğünde, Kaptanlığa terfi ettirildi ve Greenwich Hastanesi görevlisi olarak görevlendirilerek Kraliyet Donanması tarafından onursal emekliliği sağlandı. Cook aktif bir görev için bir fırsat ortaya çıkarsa, görevden istifa edeceğini belirterek görevi isteksizce kabul etti. Ünü şimdi Amirallik'in de ötesine uzanıyordu; Cook, Kraliyet Cemiyeti'nin bir üyesi ilan edildi ve ikinci seferini hiçbir can kaybı olmadan tamamladığı için Copley Altın Madalyasıyla ödüllendirildi. Nathaniel Dance-Holland, Cook'un portresini yaptı; Cook, James Boswell ile akşam yemeği yedi; Lordlar Kamarası'nda "Avrupa'nın ilk seyir bilimcisi" olarak tanımlandı. Ancak Cook, denizden uzak tutulamadı. Üçüncü bir sefer planlandı ve Cook, Northwest Passage'i (Kuzey-batı Geçidi) bulmak için gönüllü oldu. Eş zamanlı yapılan bir sefer tam ters rotaya giderken Cook, Pasifik'e gitti ve doğuya Atlantik'e doğru yolculuk yapmayı umdu.
Üçüncü seferi (1776-79)
Kaptan Charles Clerke, HMS Discovery gemisini komuta ederken, son seferinde Cook yine HMS Resolution gemisini komuta etti. Sefer, görünüşte Pasifik Adalı Omai'yi, Tahiti'ye geri götürmek üzere planlandı, ya da halk bu şekilde inanmaya yönlendirildi. Yolculuğun asıl amacı, Amerika kıtasının çevresinde bir Kuzeybatı Geçidi bulmaktı. Omai'yi Tahiti'ye bıraktıktan sonra Cook, kuzeye gitti ve 1778'de Hawai Adaları'yla resmi temas kuran ilk Avrupalı oldu. Ocak 1778'de Kauai adasının Waimea limanına indikten sonra Cook, takım adalarına Amiralliğin Birinci Lordu olan dördüncü Earl of Sandwich'in ismine atıfta bulunarak, "Sandviç Adaları" ismini verdi.
Cook, Alta California'daki İspanyol yerleşmelerinin kuzeyinde bulunan Kuzey Amerika'nın batı kıyısını keşfetmek için Sandviç Adaları'ndan sonra, önce kuzeye sonra kuzey doğuya doğru ilerledi. Daha sonra Cook, indiği noktaya Cape Foulweather ismini verdiği yaklaşık 44° 30' kuzey enlemindeki Oregon sahiline indi. Kötü hava, kuzey kıyılarında keşif yapmaya başlamadan önce, gemilerini yaklaşık 43° güneye gitmeye zorladı. Cook farkında olmadan Juan de Fuca Boğazı'ndan geçti ve kısa süre sonra Vancouver Adası'nda Nootka Sound'a girdi. Cook'un gemileri, Yuquot'un First Nations (İlk Uluslar) köyünün yakınlarında demir attı. Cook'un iki gemisi 29 Mart - 26 Nisan 1778 tarihleri arasında, Cook'un Ship Cove (Gemi Koyu) olarak isimlendirdiği ve günümüzde Resolution Cove (Kararlılık Koyu) olarak bilinen Nootka Sound'un 8 km doğusunda bulunan Nuu-chah-nulth köyünde kaldı. Köyün şefinin kimliği Cook tarafından belirtilmedi ancak Maquinna olabilir. Cook'un mürettebatıyla Yuquot halkı arasındaki ilişkiler bazen gergin olsa da genel olarak iyiydi. Yuquot halkı ticarette, Hawaii'de işe yaramış olan değersiz süs eşyalarından çok daha değerli şeyler talep etti. Halk tarafından ticaret malzemesi olarak metal nesneler, kurşun ve kalay nesnelere göre daha çok istendi. İngilizlerin ticarette aldığı en değerli eşya, su samuru derileriydi. Köyde kalınan dönemde, temelde Yuquotlu "ev sahipleri" İngiliz gemileri ile yapılan ticareti kontrol etti; Yerliler genellikle Friendly Koyu'ndaki Yuquot köyü yerine Resolution Koyu'ndaki İngiliz gemilerini ziyaret ettiler.
Nootka Sound'tan ayrıldıktan sonra Cook, Bering Boğazı'na kadar olan tüm kıyıları inceledi ve kıyıların haritasını çıkardı. Yolculuğu sırasında, günümüzde Cook Inlet (Körfez) olarak bilinen Alaska'da bir toprağı tanımladı. Cook, Kuzey Amerika'nın kuzey-batı kıyı şeridinin büyük bölümünü ilk kez dünya haritalarında gösterdi ve Alaska topraklarının kapsamını belirledi. Rus (Batı'dan) ve İspanyol (Güney'den) haritalarında olan eksikleri Kuzey Pasifik sınırlarını derinlemesine inceleyerek tamamladı.
1778 Ağustos'unun ikinci haftasında Cook, Bering Boğazı'ndan geçerek Chukchi Denizi'ne doğru yola çıktı. Cook yolu buzla kapatılana kadar, Alaska kıyı şeridi boyunca kuzeydoğuya doğru ilerledi. Gidebildiği en uzak kuzey koordinatları 70° 44' idi. Cook daha sonra batıdan Sibirya sahiline, oradan sonra güneydoğu Sibirya kıyılarından Bering Boğazı'na döndü. Eylül 1778'in başlarında, Sandviç (Hawaii) Adaları gezisine başlamak için Bering Denizi'ne geri döndü. Bu yolculukta amacına ulaşamadığı için giderek daha da umutsuzlaştı ve mide rahatsızlığı yaşamaya başladı. Bu mide rahatsızlığı ve umutsuzluğunun, mürettebatını gıda olarak tüketilmeye uygun olmayan fok balığı etini yemeye zorlaması gibi yaptığı irrasyonel davranışlara yol açtığı iddia edildi.
Hawaii'ye geri dönüş
Cook 1779'da Hawaii'ye geri döndü. Takımadalar etrafında sekiz hafta boyunca dolaştıktan sonra, Hawaii Takımadaları'ndaki en büyük ada olan 'Hawaii Adası'nın' Kealakekua Koyu'na çıktı. Cook'un gelişi, Hawaii'de Polinezya tanrısı Lono için yapılan bir hasat festivali olan Makahiki'yle aynı zamanda oldu. Tesadüf eseri Cook'un gemisi HMS Resolution'un şekli veya tam olarak direk formasyonu, yelken ve arma şekli, ibadet sezonunun bir bölümünü oluşturan bazı önemli eserlere benzemekteydi. Benzer şekilde, Cook'un karaya iniş yapmadan önce Hawaii adasının etrafındaki saat yönündeki rotası, Lono festivalleri sırasında yapılan, adanın etrafında saat yönünde dönme sürecini andırıyordu. Marshall Sahlins gibi araştırmacılar tarafından, Cook'un (ve mürettebatından bazılarının) bazı Hawaiililer tarafından Lono'nun vücut bulmuş hali olarak kutsallaştırılmasının sebeplerinin bu tür tesadüfler olduğu iddia edilmektedir. Bu görüş ilk olarak Cook'un mürettebatı tarafından ileri sürülmüş olsa da, herhangi bir Hawailinin Cook'u Lono olarak gördüğü fikri ve bunu destekleyen kanıtlar, 1992 yılında reddedildi.
James Cook'un ölümü
Cook adada bir ay kaldıktan sonra, Kuzey Pasifik'teki keşiflerine devam etmeye çalıştı. Bununla birlikte, Hawaii Adası'ndan ayrıldıktan kısa bir süre sonra, Resolution gemisinin ana direği kırıldı, bu nedenle gemiler onarım için Kealakekua Körfezi'ne tekrar döndü.
Kealakekua Körfezi'ndeki Avrupalılar ve Hawaililer arasında bir takım kavgalar çıktı. Bilinmeyen bir grup Hawaiili, Cook'un küçük teknelerinden birini aldı. Küçük teknenin alındığı akşam halk, ateş etmeye yönelik tehditlerle bile "kontrol edilemez" olmuştu. Cook, Hawaii'nin Kralı Kalaniōpulu'yu kaçırma ve fidye girişiminde bulundu.
Ertesi gün, 14 Şubat 1779'da Cook, kralı ele geçirmek için harekete geçti. Cook, Kral'ı (aliʻi nui) tek başına ele geçirdi ve isteyerek serbest bıraktı. Kalaniʻōpuʻu'nin en çok sevdiği eşlerinden Kanekapolei ve iki şef, gruba onlar teknelere giderken yaklaştılar. Kanekapolei ve iki şef Kral'dan, Cook bulunduğu yerde oturarak beklemediği sürece gitmemesini rica etti. Bir hindistan cevizi tutarak hızla ilahi söyleyen eski bir Kahuna (keşiş), kıyıda büyük bir kalabalık oluşturarak Cook ve adamlarının dikkatini dağıttı. Kral, Cook'u düşmanı olarak görmeye başladı. Cook gemilerin yüklenmesine yardım etmek için sırtını döndüğünde, köylüler tarafından kafasına darbe aldı ve yere düştü. Yerde, bıçaklanarak öldürüldü. Önce Kalaimanokahoʻowaha veya Kanaʻina (Charles Kana'ina'nın adaşı) adlı bir şef tarafından bir değnekle başına darbe aldı sonra kralın görevlilerinden Nuaa isimli biri tarafından bıçaklandı. Hawaiililer cesedi köyün arkasına taşıdı. Çatışmada dört denizci (Onbaşı James Thomas, Er Theophilus Hinks, Er Thomas Fatchett ve Er John Allen) daha öldürüldü ve iki denizci de yaralandı.
James Cook'un ölümü sonrası
Adalıların Cook'a olan saygıları, onları Cook'un cesedini korumaya itti. Geleneklerine göre kendi şefleri veya en büyük yaşlıları için yaptıkları cenaze töreniyle Cook'un cesedini hazırladılar. Vücut parçalara ayrıldı, etin alınmasını kolaylaştırmak için fırında pişirildi ve kemikler, Ortaçağ'da Avrupalı azizlerin tedavisini andıran bir şekilde dini simgeler olarak korunması için özenle temizlendi. Böylece korunan Cook'un kalıntılarından bazıları sonunda, denizde resmi bir gömme töreni yapılması için mürettebatına geri gönderildi.
Clerke, seferin liderliğini üstlendi ve Bering Boğazı'ndan geçmek için son bir girişimde bulundu. 22 Ağustos 1779'da tüberkülozdan öldü ve Cook'un ilk yolculuğundan tecrübeli olan John Gore, Resolution gemisinin ve seferin komutasını aldı. James King, Gore'u Discovery gemisinin komutasına geçirdi. Sefer, Ekim 1780'de İngiltere'ye ulaşarak son buldu. Mürettebatın İngiltere'ye gelişinden sonra Kral, Cook'un yolculuk raporunu tamamladı.
Resolution gemisinde Cook ile yola çıkan David Samwell Cook hakkında, "O mütevazı bir insandı, oldukça utangaçtı; mantıklı ve akıcı konuşan biriydi. Öfkelendiğinde biraz düşüncesiz davranırdı, ama genelde eğlenceli, yardımsever ve insancıldı. 182 cm boyundaydı ve iyi görünümlü bir adam olsa da, hem kıyafet hem de görünüşünde sadeydi. Onun yüzü, ifadelerle doluydu. Son derece iyi şekillenmiş burnu, canlı ve keskin olan küçük, kahverengi gözleri ve belirgin kaşları hep birlikte yüzüne bir ciddiyet havası katmaktaydı." sözlerini yazdı.
James Cook'un mirası
Etnografik koleksiyonlar
Avustralya Müzesi, 1894'te Yeni Güney Galler Hükumeti'nden Cook Koleksiyonunu satın aldı. Koleksiyon o dönemde, bu seferlerle ilgili olan belgeler ve hatıra eşyalarının yanı sıra 1768-80 yılları arasında Cook'un üç seferi boyunca Pasifik Okyanusu'nda toplanan 115 eserden oluşmaktaydı. Etnografik eserlerin çoğu, Pasifik İnsanları ve Avrupalılar arasında kurulan ilk temasta toplandı. 1935 yılında belgelerin ve hatıraların çoğu, Yeni Güney Galler Devlet Kütüphanesi'ndeki Mitchell Kütüphanesi'ne nakledildi. Koleksiyon eşyaları 1886 yılına kadar dul eş Elizabeth Cook ve onun torunlarında kaldı. 1886 yılında, Elizabeth Cook'un kuzeni ve Isaac Smith'in büyük yeğeni John Mackrell, NSW Hükumeti'nin talebi üzerine Londra'daki Sömürge ve Hint Sergisinde bu koleksiyonun sergilenmesini organize etti. 1887'de Londra merkezli Yeni Güney Galler Hükumeti Temsilcisi Saul Samuel, John Mackrell'in eşyalarını ve Rahip Canon Frederick Bennett, Bayan Thomas Langton, H. M. C. Alexander ve William Adams'a ait eşyaları satın aldı. Koleksiyon 1894 yılında Avustralya Müzesi'ne nakledilene kadar NSW Sömürge Sekreterliğinde kaldı.
Navigasyon ve bilim
Cook'un Pasifik Okyanusu çevresindeki 12 yıllık yolculuğu, Avrupa bölgesi hakkındaki bilgilere çok katkıda bulundu. Sandviç Adaları (Hawaii) gibi birçok ada Avrupalılar tarafından ilk kez karşılaşıldı ve Pasifik'in geniş alanlarındaki doğru seyir çizelgesi büyük bir başarıydı.
Doğru haritalar oluşturmak için, enlem ve boylam doğru olarak belirlenmelidir. Gezginler, oktant veya iletki gibi bir aletle güneşin veya ufuk üstündeki bir yıldızın açısını ölçerek yüzlerce yıldır enlemi tam olarak bulabiliyorlardı. Boylamın doğru ölçülmesi daha zordu, çünkü yeryüzündeki noktalar arasındaki zaman farkının kesin olarak bilinmesini gerektiriyordu. Dünya, her gün güneşe göre 360 derece döner. Böylece boylam, zaman yerine kullanılır: her saatte 15 derece veya her 4 dakikada bir 1 derece.
Cook ilk yolcuğu sırasında, kendi rota yetenekleri, gök bilimci Charles Green'in yardımı ve yeni yayınlanmış Nautical Almanac kitabındaki tablolardan yararlanarak doğru yol ölçümlerini bir araya getirdi. Cook, ay mesafesi metodu sayesinde gündüzleri aydan güneşe ya da geceleri aydan sekiz parlak yıldızdan birine olan açısal uzaklığı ölçüp Greenwich'teki Krallık Gözlem evi saatini belirliyordu ve onu güneşin, ayın ya da yıldızların yüksekliği yoluyla belirlenen yerel saatiyle karşılaştırıyordu. İkinci yolculuğunda Cook, Larcum Kendall tarafından yapılan ve çapı 13 cm olan büyük bir cep saati şeklindeki K1 kronometresini kullandı. Bu kronometre John Harrison tarafından yapılan H4 saatinin bir kopyasıydı. H4 saati yapılan ilk kronometredir ve 1761-62 yıllarında Deptford gemisinin Jamaika'ya yaptığı yolculukta, denizde doğru zamanı göstermesi için kullanıldı.
Cook ilk seferinde, mürettebatından hiç kimseyi kaybetmeden, dünyayı dolaşmayı başardı. Cook bunu sağlamak için birkaç koruyucu önlem aldı, ancak en önemlisi taze yiyeceklerin sık sık yenilenmesi oldu. Yolculuğunun bu yönünden dolayı Cook'a, Kraliyet Cemiyeti tarafından 1776'da Copley Madalyası verildi. Cook tüm gözlemciler arasından, Pasifik'teki çeşitli insanlarla geniş bir iletişim kuran ilk Avrupalı oldu. Okyanus uzantılarıyla ayrılmalarına rağmen, tüm Pasifik halkları arasında bir bağlantı olduğunu öne sürdü. Cook, bilim adamı Bryan Sykes'in daha sonra doğruladığı Polinezyalıların Asya kökenli olduğunu varsayımını ileri sürdü. Yeni Zelanda'da Cook'un gelişi, kolonizasyonun başlangıcını belirtmek için sıklıkla kullanılır.
Cook seferleri sırasında, birçok önemli gözlem ve keşif yapan birkaç bilim adamı taşıdı. İlk seferinde Cook'un mürettebatında, İki botanikçi Joseph Banks ve Swede Daniel Solander vardı. İkili 3.000'den fazla bitki türü topladı. Banks daha sonra, Avustralya'daki İngiliz yerleşiminin tanıtımını yaptı.
Ayrıca birkaç sanatçı da Cook'un ilk seferinde yer aldı. Sydney Parkinson, yolcuğun sonlarına doğru ölümünden önce 264 çizim tamamlayarak botanik bulgularını belgeledi. İngiliz botanikçileri, bilimsel açıdan büyük değer taşıyorlardı. Cook'un ikinci keşif gezisinde, Tahiti, Paskalya Adası ve diğer yerlerin önemli peyzaj resimlerini üreten William Hodges bulunuyordu.
Cook'un gemisinde görev yapan birkaç subay farklı başarılara imza attı. Cook'un yelken ustası olan William Bligh'e, Tahiti'ye gidip ekmek ağacı getirmesi için 1787'de HMS Bounty gemisinin komutası verildi. Bligh en çok, kendisinin gemiden atılmasıyla sonuçlanan, 1789 yılında mürettebatı tarafından yapılan isyanla tanınır. Daha sonra New South Wales valisi oldu ve burada başka bir isyana (Rum İsyanı) maruz kaldı. Rum İsyanı, Avustralya hükumetinin tek başarılı ele geçirilmesiydi. Cook'un deniz asteğmeni George Vancouver, 1791'den 1794 yılına kadar Kuzey Amerika Pasifik Kıyısı'na keşif yolculuğu düzenledi. Eski komutanının onuruna Vancouver'un gemisine, HMS Discovery (1789) ismi verildi. Üçüncü seferinde Cook'la birlikte yolculuğa çıkan George Dixon, daha sonra kendi komutasında bir sefer düzenledi. Cook'un bir teğmeni olan Henry Roberts, Cook'un ölümünden sonra 1784 civarında yayınlanan Atlas'taki ayrıntılı grafikleri hazırlamak için yaptığı yolculuklarla yıllarını geçirdi.
Cook'un bilime olan katkıları, yaşadığı dönemde uluslararası alanda fark edildi. 1779'da Amerikan kolonileri bağımsızlıkları için Britanya ile savaşırken, Benjamin Franklin denizdeki savaş gemilerinin kaptanlarına, eğer Cook'un gemisiyle karşılaşırlarsa "onu düşman olarak görmemelerini, herhangi bir yağmacılık yapmamalarını ya da gemiyi alıkoyarak veya Avrupa'nın başka bir yerine veya Amerika'ya göndererek, geminin İngiltere'ye olan dönüşünün engellenmemesini, ancak Kaptan Cook ve mürettebatına insanlığın dostları olarak nazik ve iyi davranılmasını bildiren" bir mektup yazdı. Cook'un ölümünden haberdar olmayan Franklin, bu pasaportu Cook öldükten bir ay sonra yazdı.
Cook'un seferlerinde, olağandışı bir başka ilk daha yaşandı. Dünya'nın etrafında dolaşan ilk hayvan, bu unutulmaz yolculuğu iki defa yapan Cook'un keçisiydi. İlk geziyi, Samuel Wallis komutasında HMS Dolphin gemisinde, ikincisini ise Endeavour gemisinde yaptı. İngiltere'ye döndüklerinde Cook keçiye, Samuel Johnson tarafından söylenen: "Perpetui, ambita bis terra, praemia lactis Haec habet altrici Capra secunda Jovis" sözlerin yazılı olduğu bir kolye taktı Keçi, Cook'un Londra dışındaki çiftliğinde otlatıldı ve söylentilere göre keçiye, Greenwich Kraliyet Donanması hastanesinde bazı ayrıcalıklar tanındı. Cook'un günlüğünde keçinin ölüm tarihi 28 Mart 1772 olarak yazmaktadır.
James Cook'un hatırası
1928 Hawaiian Sesquicentennial (150. yıl dönümü) ABD madeni yarım dolarında, Cook'un görüntüsü bulunur. Cook'un adaları keşfinin 150. yıl dönümü nedeniyle basılan paraların basım ücreti, Erken Dönem Amerika Birleşik Devletleri hatıra sikkeleri örneklerinin hem sınırlı hem de pahalı üretilmesine neden oldu. 1874'te Cook'u anmak için, Hawaii'de öldürüldüğü alana 23 metrekarelik beyaz bir dikilitaş yapıldı. Bu topraklar Hawaii'de olmasına rağmen Birleşik Krallık'a devredildi. Yakınlardaki bir kasaba, Captain Cook olarak isimlendirildi. Ayrıca birçok Hawaii şirketi, Cook adını taşır. Apollo 15 Komuta/Hizmet Modülü Endeavour Uzay Aracı, Uzay Mekiği Endeavour gibi Cook'un gemisi HMS Endeavour'dan adını aldı. Discovery uzay mekiği de, Cook'un HMS Discovery gemisinden ismini aldı.
Avustralya'nın North Queensland kentinde bulunan ilk yüksek eğitim kurumu olan ve 1970 yılında Townville'de açılan James Cook Üniversitesi, Cook'un adını aldı. Avustralya'nın kafiyeli atasözlerinde "Captain Cook" ifadesi "bakmak" anlamına gelir. Cook Adaları, Cook Boğazı, Cook Körfezi ve Ay'daki Cook krateri gibi pek çok kurum, yer işareti ve mekan ismi, Cook'un katkılarının önemini yansıtır. Yeni Zelanda'nın en yüksek zirvesi olan Aoraki/Mount Cook (Cook Dağı), onun adını aldı. Bir başka Mount Cook (Cook Dağı), ABD Alaska eyaleti ile Kanada Yukon Bölgesi arasındaki sınırda bulunur ve Hay-Herbert Antlaşması Resmi Sınır Noktalarından biri olan Boundary Peak 182 (182. Sınır Noktası) olarak kullanılır.
Birleşik Krallık'ta Cook için yapılan en eski anıtlardan biri, 1780'de Cook'un çağdaşı ve mülkün bir zamanlar sahibi olan Amiral Hugh Palliser tarafından kurulan The Vache'da bulunuyor. 1827 yılında Easby Moor'da, Cook'un eski kır evinde olan daha küçük bir anıtın yanı sıra Cook'u anmak için büyük bir dikilitaş inşa edildi. Yer, Cook'un çocukluğunun geçtiği Ayton köyünün karşısındadır. Ayrıca, oğlu Hugh'un gömüldüğü yer olan Cambridge, St Andrew Kilisesi'nde Cook'a adanmış bir anıt bulunur. Cook'un dul eşi Elizabeth de bu kiliseye gömüldü ve anıtın bakım masrafları için vasiyet olarak para bıraktı. Cook'un doğumunun 250. yıl dönümü, Stewart Park'ta (1978) bulunan Kaptan Cook'un Doğum Yeri Müzesi'nin açılışıyla, Marton'da doğduğu yerde kutlandı. Müzenin hemen güneyindeki bir granit vazo, Cook'un doğduğu yeri işaret ediyor. Middlesbrough'da endüstri sonrası eserler arasında bir ilkokul, bir alış veriş merkezi ve 1993'te Central Gardens'da Claes Oldenburg'un halka açık bir sanat eseri olan Bottle 'O Notes bulunur. Ayrıca 2003'te açılan ve önemli bir eğitim merkezi olan James Cook Üniversitesi Hastanesi, ismini Cook'tan aldı. Kraliyet Araştırma Gemisi RRS James Cook, 2006 yılında İngiltere'nin Kraliyet Araştırma Filosu'ndaki RRS Charles Darwin gemisinin yerine geçmek üzere inşa edildi ve Stepney Historical Trust, Cook'u anmak için, Londra'nın Doğusunda bulunan Shadwell bölgesi Free Trade Wharf in the Highway'e (Karayolu Serbest Ticaret İskelesi) plaket yerleştirdi. Cook 2002'de, BBC'nin En Büyük 100 Britanyalı anketinde 12. sıraya yerleştirildi.
Popüler kültürde James Cook
Cook'un ölümü, dönemin sanatçı ve yazarlarının ilgisini çekti çünkü ölüm şeklinin zalimliği, ilkel insanların doğal olarak iyi huylu olduğu düşüncesinin aksini gösteriyordu. Ölüm hakkında hiçbir görgü tanığı yoktu ve bu nedenle olay sanatsal yorumlara ve efsanelere açıktı.