Hawaii Adaları

Hawaii adaları nerede?

Hawaii Adaları, Kuzey Pasifik Okyanusu'nda sekiz büyük adadan, çeşitli atollerden, çok sayıda küçük adacıklardan ve Kuzey Pasifik Okyanusu'ndaki deniz altı dağlarından oluşan; güneyde Hawaii Adası'ndan kuzey uçtaki Kure Mercan Adası'na kadar 2.400 km boyunca uzanan takımadalar grubudur. Önceleri bu takımadalar, Avrupalılar ve Amerikalılar tarafından "Sandviç Adaları" olarak biliniyordu. Bu isim, o zamanlarda Amirallik Birinci Lordu olan Sandwich 4. Kontu John Montagu onuruna James Cook tarafından verilmiştir. Takımadaların, günümüzde kullanılan adı grup içindeki en büyük ada olan Hawaii'den gelir.

Hawaii Krallığı 1893'te çökünce, takımadalar Birleşik Devletler hakimiyetine girdi. Günümüzde Midway Adası hariç olmak üzere, bütün takımadalar grubu, ABD'nin Hawaii eyaletine bağlıdır (insan yerleşimi olmayan Kuzeybatı Hawaii Adaları'da dahil olmak üzere). Midway Adası, takımadalar grubundan ayrı olarak, Amerika Birleşik Devletleri'nin küçük harici adalar bölgesine bağlıdır.

Hawaii Adaları, Hawaii İmparatoru (Hawaiian–Emperor) olarak bilinen ve volkanik lavların yüzeyi kaplamasıyla oluşan, deniz sıradağlarının su üzerinde kalan tepeleridir. Adalar, en yakın ana karadan yaklaşık 3.000 km uzaklıktadır.

Hawaii adaları ve resifleri

Kaptan James Cook, 18 Ocak 1778'de adalara gelmiş ve Amirallik Birinci Lordu olarak kendisine sponsor olan, Sandwich 4. kontu John Montagu onururuna, adalara "Sandviç Adaları" adını vermiştir. Bu isim 1840 yıllarına kadar kullanımda kalmış ve sonrasında adaların yerel adı olan ''Hawaii' kelimesi kullanılmaya başlanmıştır.

Hawaii Adaları'nın toplam yüz ölçümü 16.636,5 km'dir. Takımadalar grubundan ayrı olarak, Amerika Birleşik Devletleri'nin küçük harici adalar bölgesine bağlı olan Midway Adası dışındaki tüm adalar ve adacıklar; 50. eyalet olan Hawaii'ye bağlıdır.

Hawaii adaları isimleri

Hawaii'nin başlıca 8 adası (Hawaii Windward Adaları da denir) burada listelenmiştir. Kahoolawe Adası hariç hepsinde insan yerleşimleri vardır.

Ada	Takma Adı	Yüzölçümü	Nüfusu (2010 itibarıyla)	Nüfus yoğunluğu	En yüksek noktaSI	Yüksekliği	Ada yaşı (Milyon yıl)	Konumu
Hawaii	The Big Island	10.432,5 km²	185.079	17,7407 / km²	Mauna Kea	4.205 m	0,4	19 ° 34'K 155 ° 30'B
Maui	The Valley Isle	1.883,4 km²	144.444	76,692 / km²	Haleakala	3.055 m	1,3-0,8	20 ° 48'K 156 ° 20'B
Oahu	The Gathering Place	1.545,4 km²	953.207	616,78 / km²	Kaala Dağı	1.220 m	3,7-2,6	21 ° 28'K 157 ° 59'B
Kauai	The Garden Isle	1.430,5 km²	66.921	46,783 / km²	Kawaikini	1.598 m	5,1	22 ° 05'K 159 ° 30'B
Molokai	The Friendly Isle	673,4 km²	7.345	10,9074 / km²	Kamakou	1.512 m	1,9-1,8	21 ° 08'K 157 ° 02'B
Lanai	Ananas The Pinapple Isle	363,9 km²	3.135	8,615 / km²	Lanaihale	1.026 m	1,3	20 ° 50'K 156 ° 56'B
Niihau	The Forbidden Isle	180,0 km²	170	0,944 / km²	Paniau Dağı	381 m	4,9	21 ° 54'K 160 ° 10'B
Kahoolawe	The Target Isle	115,5 km²	0	0	Puu Moaulanui	452 m	1,0	20 ° 33'K 156 ° 36'B

Küçük Hawaii adaları, mercan adaları, resifleri

Küçük adalar, mercan adalar ve resifler, (Nilhau Adası'nın batısındaki adaların hiç birinde insan yerleşimi yoktur) Kuzeybatı Hawaii Adaları'nı ya da diğer adıyla Hawaii Leeward Adaları'nı oluşturmaktadır.

Nihoa (Mokumana)
Necker (Mokumanamana)
Fransız Firkateyn Sığlığı (Kānemiloha)
Gardner Zirvesi (Pinnacles) (Pūhāhonu)
Maro Resifi (Nalukākala)
Laysan (Kauō)
Lisianski Adası (Papaāpoho)
Pearl (İnci) ve Hermes Mercan Adası (Holoikauaua)
Midway Mercan Adası (Pihemanu)
Kure Mercan Adası (Mokupāpapa)

Hawaii adacıkları

Hawaii eyaletinde takımadalara bağlı 137 "ada" yer almaktadır. Bu sayıya, tüm küçük adalar ve adacıklar veya ana adaların (yukarıda listelenmiştir) açıklarındaki çok küçük adalar ve her bir mercan ada grubunda yer alan bağımsız adacıklar dahildir. Sadece birkaçı burada listelenmiştir:

Ford Adası (Mokuumeume)
Lehua
Kaula
Kaohikaipu
Mānana
Mōkōlea Kayalığı
Nā Mokulua
Molokini
Mokolii
Moku Manu
Moku Ola (Hindistan Cevizi Adası - Coconut Island Hawaii)
Moku o Loe (Hindistan Cevizi Adası - Coconut Island Oahu)
Kum adası
Çim Adası

Hawaii adaları özellikleri

Bu adalar grubu ya da takımadalar, yer kabuğundaki sıcak hareketler nedeniyle, Pasifik levhasının milyonlarca yılda yaklaşık 51 km hızla kuzeybatı yönüne doğru kaymasıyla meydana gelmiştir. Bu nedenle, güneydoğu adası halen aktif bir volkanik dağ üzerinde yer alırken, takımadaların kuzeybatı ucunda yer alan adalar daha uzun süre erozyona maruz kaldıkları için daha eski ve tipik olarak daha küçüktür. Takımadaların yaşı potasyum argon metodu kullanılarak tahmin edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmalar ve diğer bazı araştırmalara göre; en kuzeybatı uçta yer alan Kure Mercan Adası'nın yaklaşık 28 milyon yaşı ile en eski ada olduğu ve güneydoğu ucundaki Hawaaii adasının ise yaklaşık 400.000 yıl yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Son 200 sene içinde meydana gelen tek aktif volkanik patlama, takımadaların güneydoğu ucunda yer alan Hawaii adasında görülmüştür. Aynı zamanda güneydoğu açıklarındaki Lolhi Adası'nda sonradan ortaya çıkan ve giderek büyüyen bir volkan bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu, Hawaii Volkan Rasathanesi güncel volkanik etkinlikleri fotoğraf ve yorumlarla beraber belgelemektedir.

Volkanik bölgelerin neredeyse hepsinde magma tabakasında bazalt bileşeni görülür ve bu yüzden Hawaii takımadalarındaki volkanlar da neredeyse tamamen volkanik kayalardan oluşmaktadır. Az miktarda iri, gabro ve diyabaz kayaları da görülmektedir. Adalarda nadiren de olsa nefelin kayalara rastlanır. Hawaii'de meydana gelen volkanik patlamaların çoğu Hawaii tipi patlamadır. Çünkü bazalt bileşenine sahip olan magma; özellikle Pasifik havzasının kıyısında şiddetli ve tehlikeli patlamalara sebep olan, tahrip gücü daha yüksek olan andezit magma tabakasına göre nispeten daha akışkandır.

Hawaii Adası (Büyük Ada), takımadalar grubundaki en büyük ve en son ortaya çıkan adadır ve beş volkandan meydana gelir. Büyük adanın yarısından fazlasını kaplayan Mauna Loa volkanı, dünyadaki en büyük kalkan volkandır. Rakımı 4 km'den yüksektir. Deniz seviyesinden deniz tabanına olan derinliği ise yaklaşık olarak 5 km'dir.

Hawaii adalarında depremler

Hawai Adaları'nda, genellikle volkanik faaliyetlere bağlı olarak birçok deprem meydana gelir. Titus Coan, Sarah J. Lyman ve ailesi gibi bir takım misyonerler tarafından kaydedilen ilk depremlerin çoğu Hilo'da gerçekleşmiştir. 1833-1896 yılları arasında, yılda yaklaşık 4 veya 5 deprem bildirilmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde 1974 ile 2003 yılları arasında kaydedilen; 3.5 şiddetinde veya daha şiddetli toplam 1533 depremin %7,3'ü Hawaii'de meydana gelmiştir. Bu süreç içinde meydana gelen depremlerde Hawaaii, Alaska ve Kaliforniya eyaletlerinden sonra en çok deprem yaşanan 3. eyalet olmuştur.

15 Ekim 2006'da, Hawaii adasının kuzeybatı kıyılarında, Kona civarında 6.7 şiddetinde bir deprem meydana geldi. İlk depremden yaklaşık beş dakika 5.7 şiddetinde bir artçı sarsıntı meydana geldi. Büyük adanın çoğu kısmında küçük ve orta büyüklükte hasar kaydedildi. Birçok merkezi otoyol düşen kayalardan dolayı kapandı ve deprem merkez üssünden 240 km uzaklıktaki Honolulu ve Oahu şehirlerinde hissedildi.

Elektrik kesintileri bazı bölgelerde birkaç saat ve bazılarında ise günlerce sürdü. Birkaç su şebekesi parçalandı. Ölüm veya hayati önem taşıyan yaralanma rapor edilmedi.

Depremler Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu, Hawaii Volkan Rasathanesi tarafından izlenmektedir.

Hawaii adalarında tsunami

Hawaii Adaları, tsunamilere, kıyıya vuran büyük dalgalara maruz kalır. Tsunamilere, çoğunlukla Pasifik'te meydana gelen depremler neden olur. Depremler nedeniyle oluşan dalgalar, saatte 600-800 km hızla yol kateder ve binlerce kilometre uzaktaki kıyı bölgelerini etkileyebilir.

Tsunamiler ayrıca Hawai Adaları'ndan da kaynaklanabilir. Volkanik patlamalar tsunamiye neden olabilir. Molokai Adası, bir milyon yıl önce gerçekleşen bir felakete veya moloz çığına maruz kalarak göçmüş ve deniz suları altındaki toprak kaymaları tsunamilere yol açmıştır. Hawaii Adası'ndaki Hilina Göçüğü, toprak kayması ve tsunami riski barındıran potansiyel bir bölgedir.

Büyük adadaki Hilo şehri, tsunamilerden en fazla etkilenen yerdir ve Hilo Körfezi bu tsunamiler ile şekillenmiştir. Kıyı şehirlerinde tsunami uyarı sirenleri yapılmaktadır.

Şili'de meydana gelen bir depremden kaynaklanan bir tsunami, 27 Şubat 2010'da adaları vurdu. Nispeten küçüktü ancak yerel acil durum yönetimi yetkilileri, en son teknolojik aygıtlarla olası bir felaket senaryosu için acil müdahale önlemleri aldı. Vali, bu önlem planlarını olası bir felaket öncesi "iyi bir tatbikat" olarak değerlendirdi.

Japonya'da meydana gelen bir depremden kaynaklanan bir tsunami, 11 Mart 2011'de adaları vurdu. Nispeten küçük bir tsunami idi, ancak yetkililer olası bir felakete hazırlık amacıyla acil eylem planını uygulamaya koydu. Tsunami yaklaşık 30,1 milyon dolar zarara yol açtı.

Hawaii adaları canlı türleri

Havai Adaları'nın endemik bitki ve hayvan türleri, yaklaşık 70 milyon yıllık bir süre boyunca neredeyse tamamen izole bir ortamda gelişme göstermiştir. İnsanların gelişinden önce, bölgeye özgü memeliler sadece Hawaii susam böceği ve Hawaii foku idi.

Bölgeye ilk gelen Polinezya yerlileri, beraberlerinde yeni ağaç, bitki ve hayvan türlerini getirdiler. Bu canlı türleri arasında yer alan sıçan ve domuz gibi hayvanları yok edecek yırtıcı hayvanların bulunmaması; bölgeye özgü kuş ve omurgasız hayvanların evrimi açısından büyük bir etken olmuştur. Artan nüfusla beraber ormanlar tahrip ve yok olmaya, ağaçlar azalmaya ve çevre tahrip olmaya başladı. Sonuç olarak, ormanlara bağlı doğal yaşam ve besin kaynaklarına gereksinim duyan birçok türün nesli tükendi. İnsanlar, ormanlık arazileri tarım arazilerine çevirince, çok çeşitli bitki örtüsünün yerini tek tip mahsul kültürü devraldı.

Avrupalıların gelişleri büyük ölçekli, ihracata bağlı tek tür tarım ve hayvancılığın teşviki, bölge üzerinde daha belirgin etkilere sebep oldu.

Ormanların tahrip edilmesi ve kentlerin kurulması, Hawai Adaları'nda nesli tükenmekte olan hayvanların listesine çok daha fazla türün eklenmesine yol açtı. 2009 yılı itibariyle geriye kalan endemik türlerden çoğunun, neslinin tükenme tehdidi altında olduğu düşünülmektedir.

Hawaii adaları ulusal anıtı

Başkan George W. Bush, 15 Haziran 2006'da bir halk bildirisi yayınlayarak, 1906 Gelenek ve Görenekler Yasası uyarınca; Papahānaumokuākea Ulusal Deniz Anıtını yaptırdı. Anıt, kuzeybatı Hawaii Adaları'nı ve etrafındaki deniz sularını kapsar ve dünyanın en büyük deniz yaban hayatı rezervini barındırır.

Hawaii adaları iklimi

Hawai Adaları'nda tropikal iklim hakimdir ancak yüksekliğe ve hava şartlarına bağlı olarak birçok farklı iklim yaşanır. Adalara, dağların konumuna bağlı olarak, kuzey ve doğu kanatlardan esen alize rüzgarlarıyla beraber bolca yağış düşer. Genel olarak kıyı bölgeleri ve özellikle rüzgarın ters estiği güney ve batı kanatları daha kuraktır.

Genel olarak, Hawaii Adaları'nın alçak bölgelerindeki yağışların büyük bir kısmı kış aylarında (Ekim - Nisan) meydana gelir. Kuraklıklar genellikle Mayıs'tan Eylül'e kadar sürer. Temmuz ile Kasım ayları arasında, tropikal fırtınalar ve nadiren de olsa kasırgalar görülür.