Etiyopya İmparatorluğu
Etiyopya İmparatorluğu hakkında
Habeşistan (Arapça al-Habash kelimesinden türemiştir) olarak da bilinen Etiyopya İmparatorluğu, günümüz Etiyopya ülkesinin yarısını kapsayan kuzey topraklarında kurulan bir krallıktı. Yaklaşık 1137'den (Zagwe Hanedanı'nın başlangıcı) Süleyman Hanedanlığı'nın bir darbeyle devrildiği 1974 yılına kadar varlık gösterdi.
19. yüzyılın sonlarında, İngilizlerin 1882'de Mısır'ı işgaliyle başlayan, Avrupa imparatorluk güçlerinin Afrika Talanı sırasında Etiyopya ve Liberya bağımsızlığını koruyabilen iki Afrika ülkesiydi. Ülke 1945 yılında Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerinden biriydi.
1974'te Etiyopya, halen imparatorlukla yönetilen Japonya ve Pehlevi Hanedanı tarafından yönetilen İran ile birlikte, imparatorlukla yönetilen üç ülkeden biriydi. Afrika'da, imparator unvanını kullanan iki ülkenin ilkiydi. İkinci ülke ise, 1976 ve 1979 yılları arasında İmparator I.Bokassa tarafından kurulan Orta Afrika İmparatorluğu idi.
Etiyopya İmparatorluğu tarihi
D'mt ve Aksum Krallığı
Etiyopya'da insan yerleşimleri, bulguların kanıtladığı üzere erken başladı. Etiyopya İmparatorluğu'nda bulunan Kebra Nagast Menelik I adlı kutsal metinlere göre, eski Mısırlıların altın ülke olarak adlandırdıkları Punt ülkesinin, MÖ 980 yılında Etiyopya'da olduğuna inanılmaktadır. MÖ 7. yüzyılda kurulan Aksum imparatorluğu, MÖ 1. yüzyılda bölgeye yerleşti. 4. yüzyılda, Etiyopya Ortodoks Tewahedo Kilisesine bağlı bir krallığın kurulmasıyla, ilk Hristiyan devletlerden biri oldu.
Ortaçağ Etiyopyası
Aksum, Kraliçe Gudit (ya da Yodit) tarafından fethedildikten sonra, bazı bilim adamlarına göre, Etiyopya'nın Karanlık Çağı olarak anılacak bir dönem başlamıştı. Etiyopya'da rivayet edildiği üzere, Aksum İmparatorluğu'nu 40 yıl yönettikten sonra tahtı varislerine bıraktı. Kraliçe ya da devlet hakkında çok az şey biliniyor ve devlet kurup kurmadığı da kesin olarak bilinmiyor. Bununla birlikte, belirgin olan tek şey, hükümdarlığının Etiyopya'daki Aksum hakimiyetini sona erdirmiş olduğudur.
Zagwe Hanedanlığı
Kraliçe Yodit'in son halefi, Mara Takla Haymanot tarafından devrildi. 1137'de, Zagwe hanedanını kuran Mara Takla, son Aksum Krallığı soyundan bir kadınla evlenerek, yok olmuş imparatorluğun meşru mirasçı olduğunu iddia etti. Krallığın başkenti Adafa, günümüzde Lasta dağlarında yer alan Lalibela bölgesine yakındı. Zagwe, Aksum'un Hristiyan geleneğini devam ettirdi ve Lalibela'da örnekleri görüleceği üzere çok sayıda kaya kiliseleri yaptırdı. Hanedanlık, eski Aksum krallarının varisi olduğunu savunan yeni bir rejim tarafından devrilene kadar sürdü.
Süleyman Hanedanlığı
1270'de Zagwe Hanedanı, Aksum krallarının ve dolayısı ile Kral Süleyman'ın soyundan geldiğini iddia eden bir kral tarafından devrildi. Böylece, Süleyman Hanedanlığı kurulmuş oldu ve Habeşistan'a adını veren Habeş (Habesha) tarafından yönetildi. Habeşistan, 1270 yılından itibaren, 20. yüzyılın sonlarına kadar sadece birkaç kesinti ile hüküm sürdü. Etiyopya'nın modern tarihinin büyük kısmı, bu hanedanlık döneminde oluştu. Bu süre zarfında, imparatorluk modern Etiyopya'nın neredeyse tüm topraklarını fethedip birleştirdi. İtalyan, Arap ve Türk ordularına karşı başarıyla savaştılar ve bazı Avrupa güçleriyle verimli ilişkiler kurdular.
Adal Sultanlığı İstilası
1529'da, Ahmad Gran (Ahmed b. İbrahim el-Ghazi) liderliğindeki Adal birlikleri, Etiyopya İmparatorluğu'nu, Habeş-Adal Savaşı olarak bilinen savaşta istila etti. Adal işgali 14 yıl sürdü. Çatışma sırasında Adal, Osmanlı İmparatorluğu tarafından verilen topları kullandı. Savaşın ardından, Adal Etiyopya'yı ilhak etti ve günümüzde Somali olarak bilinen topraklarıyla birleştirdi. 1543'te Portekiz İmparatorluğu'nun yardımıyla Süleyman hanedanı tekrar yönetime geçti.
Eskiler dönemi
1769-1855 yılları arasında Etiyopya İmparatorluğu'nda, "Prensler Devri" (Amharca: Zemene Mesafint) yaşandı. Bu dönemlerde, Etiyopya'da birçok kargaşa yaşandı. Ras unvanıyla anılan imparator sınırlı bir yetkiye sahipti ve sadece eski başkent Gondar ve çevresinde hakimiyeti vardı. Bu dönemde hem sosyal hem de kültürel gelişime durdu. Etiyopya Ortodoks Kilisesi ile Müslümanlar arasındaki dini çatışmalar, karşılıklı anlaşmazlıkların temelini oluşturuyordu. Etiyopya'daki Prens dönemi, II. Tewodros'un saltanatı ile sona erdi.
İmparator Tewodros II'nin hükümdarlığı ve Afrika için savaş
1868'de İngiliz hükumetinin temsilcileri ve birkaç misyonerin hapsedilmesinin ardından İngilizler Habeşistan'a cezai sefer düzenledi. Bu savaştan İngiltere galip çıktı ve Etiyopya İmparatoru intihar etti.
1880'lerde Afrika Talanı başladı. Afrika'da koloni kurma arayışında olan İtalya, Etiyopya'yı işgal etti ve kıyı şeridinin bir bölümünü fethederek, Wuchale Antlaşması'nı dayattı ve Shewa (Etiyopya İmparatorluğu içindeki özerk bir krallık) bölgesinde Eritre sömürgesini kurdu.
Wuchale Antlaşması'nın İtalyanca ve Amharca çevirileri arasındaki önemli farklılıklardan ötürü İtalya, Etiyopya'yı bir boyunduruk devleti olarak kabul ediyordu. Etiyopya 1893'te antlaşmayı feshetti. Hakarete uğrayan İtalya, 1895 yılında Etiyopya'ya savaş ilan etti. İlk İtalyan-Etiyopya Savaşı olan Adwa Savaşı, İtalya'nın kesin bir mağlubiyetiyle sonuçlandı. Sonuç olarak, Ekim ayında Eritre sınırlarını belirleyen ve Etiyopya'nın bağımsızlığının İtalya tarafından tanımasıyla sonuçlanan Addis Ababa Antlaşması imzalandı.
Kısa bir süre sonra, Birleşik Krallık ve Fransa (Etiyopya'nın bitişiğinde kolonileri olan Avrupa güçleri) bölgede kendini kanıtlamış olan bu yeni güç ile mukavele yapmak üzere Etiyopya'nın başkentine heyetler gönderdi.
İtalyan istilası ve II. Dünya Savaşı
1935 yılında Mareşal Emilio De Bono'nun komutasındaki İtalyan askerler, İkinci İtalyan-Etiyopya Savaşı olarak bilinen savaşta Etiyopya'yı istila etti. Yedi ay süren savaş, İtalya'nın galibiyetiyle sonuçlandı. İstila, Milletler Cemiyeti tarafından kınandı fakat düşmanlığı sona erdirmek için bir girişimde bulunulmadı.
Çatışma sırasında İtalya, yedi yıl önce imzaladığı Cenevre Protokolü'nü ihlal ederek kimyasal bir silah olan hardal gazını savaşta kullandı. İtalyan askerlerinin uçaktan bombalarla attığı hardal gazı, zemine düşünce patladı ve toz halinde etrafa yayıldı. Çoğunlukla hardal gazından kaynaklanan 150.000 kimyasal ölüm gerçekleşti. Savaş sonrasında İtalya, Etiyopya'yı ilhak ederek diğer kolonileriyle birleştirdi ve İtalya Doğu Afrikası adı altında yeni bir koloni oluşturdu. İtalyan kralı III. Vittorio Emanuele "Habeş İmparatoru" unvanını aldı.
10 Haziran 1940'da İtalya, o zamanlar Almanya'nın Fransa'yı fethettiği ve Benito Mussolini'nin, İtalya'nın sömürge varlıklarını genişletmek istediği için Birleşik Krallık ve Fransa'ya savaş ilan etti. Ağustos 1940'da Britanya Somalisinin, İtalya tarafından fethi başarıyla gerçekleşti, ancak sonrasında savaşın seyri İtalya aleyhine döndü. Haile Selassie, direnişe destek vermek için İngiltere'den Etiyopya'ya gitti. İngilizler Ocak 1941'de Etiyopyalı özgürlük savaşçılarının desteğiyle beraber istilaya başladılar ve İtalyan Doğu Afrikası'nda son örgütlü İtalyan direnişi Kasım 1941'de teslim oldu.
Monarşinin sonu
1974'te, Mengistu Haile Mariam liderliğindeki Sovyet yanlısı Marksist-Leninist askeri cunta, Haile Selassie'yi devirdi ve tek partili bir komünist devlet kurdu. Haile Selassie, hapsedildi ve belirlenemeyen bir sebepten dolayı öldü. En muhtemel rivayet, etere batırılmış bir yastık ile boğularak öldürüldüğüydü.