Dante Alighieri
Durante degli Alighieri ya da bilinen adıyla Dante, 1265- 1321 yılları arasında yaşamış Geç Orta Çağ döneminin önemli bir İtalyan şairdir. Yazmış olduğu İlahi Komedya (Divine Comedy), orjinal adı ile Comedìa,(Modern İtalyanca: Commedia) olarak adlandırılan ve daha sonra Boccaccio tarafından yazılan Divina (İlahiler) ile kutsanan bu eser, İtalyan dili ve dünya edebiyatında bir başyapıt olarak kabul edilmektedir.
Ortaçağın sonlarında, yazmış olduğu şiirlerinde büyük oranda Latince'yi kullanmıştır. Kullandığı ağır ve ağdalı dil nedeni ile sadece seçkin bir okuyucu kitlesine (eğitimli ve zengin) hitap edebilmiştir. Bununla birlikte, Dante yazmış olduğu De vulgari eloquentia isimli eserinde (Halk dilinde Belagat), edebiyatta Latince yerine İtalyanca'nın kullanılmasını savunmuştur. İlginç olacak ki Dante bu eserini İtalyanca yerine Latince olarak kaleme almıştır. Kendisi, daha sonra yazdığı Yeni Hayat ( The New Life 1295) ve söz konusu eseri İlahi Komedyada Toskana Lehçesini kullanmıştır. Yapmış olduğu bu seçim alışılmışın oldukça dışında olamasına rağmen daha sonra gelecek olan Petrarca ve Boccaccio gibi sanatçılara tam anlamıyla bir örnek teşkil etmiştir. Sonuç olarak Dante, İtalya'nın ulusal dilinin kurulmasında etkili bir rol oynamıştır. Dante'nin sahip olduğu önem ülkesi boyunca yayılır; Yapmış olduğu Cehennem, Araf ve Cennet tasvirleri, Batı Sanatını büyük bir oranda etkilemiştir. John Milton, Geoffrey Chaucer ve Alfred Tennyson gibi daha birçok yazarın çalışmaları üzerinde derin izler bırakmıştır. Ayrıca ''terza rima'' olarak bilinen üç satırdan oluşan uyak düzenini ilk kullananın Dante olduğu düşünülmektedir.
Dante, "İtalyan dilinin babası" ve dünya edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilir. İtalya'da Dante'ye çoğunlukla il Sommo Poeta ("Yüce Şair") ve İl Poeta (Şair) adları verilir. Ayrıca kendisi Petrarca ve Boccaccio'ya "üç çeşmeler" ya da "üç kronlar" da denir.
Dante'nin hayatı
Dante'nin ilk yılları
Dante, İtalya'nın Floransa şehrinde doğdu. Doğum tarihi kesin olarak bilinmese de 1265 civarında doğduğu tahmin ediliyor. Bu, İlahi Komedya da yer alan otobiyografik özellikteki atıflarından çıkarılabilir. İlahi Komedyanın ilk bölümü olan Cehennem'de (İnferno) "Nel mezzo del cammin di nostra vita" ("Ortasındayız Ömür Yolculuğunun") diye başlıyor: Bu anlatım İncil'de yer alan (Psalm 89:10, Vulgate) ayetlere atıfta bulunarak insan ömrünün toplamda 70 yıl olduğunu ve kendisinin 35 yaşında olduğunu anlatıyor.; Böylece İlahi Komedya'da anlattığı hayali yolculuğunu 1300 yılında yaptığı ve 1265 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. İlahi Komedya'nın Cennet (Paradiso) isimli bölümünde İkizler Burcu olduğunu belirten bazı imalarda bulunmuştur: "Ebedi ikizlerle birlikte döndüğümde, Gördüm Ben tepelerden nehir ağızlarına, bizi çok acımasız etmişti harman yeri"(XXII 151-154). 1265'de güneş yaklaşık olarak 11 Mayıs ve 11 Haziran tarihleri arasında İkizler Burcu'ndaydı.
Dante, ailesinin antik Romalılardan (Cehennem, XV, 76) geldiğin iddia etmiştir; fakat net bir şekilde ismini verebildiği tek akrabası olan Cacciaguida degli Elisei'in (Cennet, XV, 135) 1100 yılından daha önce doğmadığı düşünülmektedir. Dante'nin babası Alaghiero veya Alighiero di Bellincionedir. Babasının Guelfolar taraftarı olduğu ve 13. yy'ın ortasında Ghibellinolar tarafından kazanılan Montaperti Savaşı'ndan sonra misilleme ve saldırılara maruz kalmadığı düşünülmektedir. Bu durum, Alighiero'nun ya da ailesinin kendilerine koruma sağlayan bazı unvan ve sosyal statülerden yararlanmış olduklarını düşündürüyor. Fakat bazı tarihçiler Alighiero'nun siyasi olarak aktif olmayan bir kişi olduğunu ve bu nedenle düşük seviyede görüldüğü için sürgün edilmesine gerek olmadığını savunurlar.
Dante'nin ailesi, Kutsal Roma İmparatoru tarafından desteklenen Ghibellinolar'a karşı muhalefette bulunan ve Papalık'ı destekleyen Guelfolar'a sadık kalmışlardır. Şairin annesi olan Bella muhtemelen Abati ailesinin bir üyesiydi. Dante henüz on yaşında bile değilken annesi öldü ve Alighiero kısa bir süre sonra Lapa di Chiarissimo Cialuffi ile evlendi. Fakat Alighiero'nun gerçekten onunla evlenip evlenmediği belli değildir çünkü dul kalan insanlar o zamanlar bazı konularda kısıtlamalara tabiydiler. Fakat kesin olan şey Alighiero'nun bu evlilikten iki çocuğu olduğudur. Bunlar Dante'nin üvey kardeşi olan Francesco ve üvey kız kardeşi olan Tana (Gaetana)'dır. Dante 12 yaşındayken, güçlü Donati ailesinin bir üyesi olan Manetto Donati'nin kızı Gemma di Manetto Donati ile evleneceği konusunda söz verildi. Bu yaşta yapılan evlilik sözleşmeleri oldukça yaygındı ve noterde sözleşmeler yapılmadan önce resmi bir tören ile kutlama yapılırdı. Fakat bu sırada Dante 9 yaşında iken tanıştığı Beatrice Portinari'ye (Bice olarak da bilinir) aşık olmuştu. Gemma ile evlenmesinden yıllar sonra bile Beatrice ile tekrar görüştüğünü iddia etmektedir; Beatrice için birkaç sone yazmıştır fakat şiirlerinden hiçbirinde eşi Gemma'dan bahsetmemiştir. Evliliğinin kesin tarihi bilinmemektedir: Tek bilinen bilgi ise, 1301'de sürgün edilmeden önce üç çocuğunun (Pietro, Jacopo ve Antonia) olduğudur.
Dante, Campaldino Savaşı'nda Guelfolar süvarileri ile birlikte Ghibellinolar'a karşı savaştı (11 Haziran 1289). Bu zafer, Floransa anayasasında bir reforma neden oldu. Bu değişiklik ile birey Kamu hayatında yer alabilmek için kentin birçok esnaf veya ticaret loncasından birine kaydolmak zorundaydı, bu yüzden Dante Hekimlik ve Avukatlık Loncasına katıldı. Sonraki yıllarda, adı bazen cumhuriyetin çeşitli konseylerinde konuşmacı ya da oylamalarda oy veren olarak kaydedildi. Ancak, 1298-1300 yıllarındaki bu tür toplantıların önemli bir kısmına ait kayıtlar kaybedilmiştir, bu nedenle Dante'nin şehir konseylerine katılımının gerçek boyutu bilinmemektedir.
Eşi Gemma, Dante'ye birkaç çocuk doğurmuştur. Daha sonra ortaya çıkan birkaç kişi onun soyundan geldiğini iddia ettiyse de, Jacopo, Pietro, Giovanni ve Antonia'nın Dante'nin gerçek çocukları olduğu sanılmaktadır. Antonia daha sonra ''Kardeş Beatrice'' ismini alarak rahibe oldu.
Dante'nin eğitimi ve şiiri
Dante'nin almış olduğu eğitim hakkında fazla bir bilgi yoktur; Muhtemelen evde veya Floransa'daki bir kilise veya manastıra bağlı bir okulda eğitim aldı. Tuscan şiiri üzerinde çalışmalar yaptığını ve eserlerinde Bologna'lı şair Guido Guinizelli'ye olan hayranlığını belirtmiştir (İlahi Komedyanın Araf XXVI bölümünde onu babası olarak tasvir eder). Yine bu dönemde Sicilya Okulu (Scuola poetica Siciliana) olarak bilinen Sicilya kökenli bir kültür grubu Tuskan'da tanınır bir hale gelmiştir. Zaman içinde Provençal şiirler yazan Arnaut Danie gibi ozanlara ve Klasik Antik çağda Latince eserler veren Cicero,Ovid ve özellikle Virgil gibi şairlere ilgi duymaya başlamıştır.
Dante, dokuz yaşındayken Folco Portinari'nin kızı olan Beatrice Portinari'ye hiç konuşmadan ''ilk görüşte'' aşık olduğunu söylemiştir. Dante 18 yaşından sonra Beatrice ile sık sık sokakta karşılaşır ve onunla selamlaşırdı fakat onu yeteri kadar tanımazdı. Bu durum, Fransız ve Provençal şiirden önceki yüzyıllarda gelişen bir olgu olan ve "saray aşkı" olarak adlandırılan olguya bir örnek oluşturdu. Dante'nin böylesine güçlü bir sevgi duyması normaldi, fakat duyduğu bu sevgiyi ifade ediş biçimi benzersizdi. Bu sevgi ile Dante dolce stil novo (tatlı yeni stil, Dante'nin kendisinin icat ettiği bir tarz) akımının üzerine damgasını vurdu ve Dante çağdaş şairlerin ve yazarların daha önce hiç yapmadığı kadar aşkın (Amor) gizli yönleri ortaya çıkarmak için eserleri üzerinde çalışmalar yaptı. Beatrice için duyduğu sevgi (Petrarca'nın Laura için biraz farklı bir şekilde göstereceği gibi) siyasi tutkularının yanında yaşamak ve şiirlerini yazmak için gerekli olan tek sebebiydi. Şiirlerinin birçoğunda Beatrice'yi yarı ilahi olarak tasvir etmiştir, Beatrice onu sürekli izlemekte ve bazen sert biçimde manevi talimatlar vermektedir. Beatrice 1290'da öldüğünde Dante yaşadığı keder karşısında Latin edebiyatına sığınmaya çalıştı. Convivio, Dante'nin Boethius'un Teselli felsefesini ve Cicero'nun De Amicitia'sını okuduğunu yazıyor. Daha sonra kendini Santa Maria Novella'daki gibi Dominikan dini okullarda felsefi araştırmalara adamıştır. Floransa'da, halka dolaylı ya da doğrudan iki temel talimat verdiği (Franciscan ve Dominikan) idda edilen kilise emirlerine, Aziz Bonaventure'in mistik ve eski doktorinleri açıklayan tartışmalarına ve Aziz Thomas Aquinas'in verdiği son talimatlar üzerine yapılan tartışmalara katıldı.
18 yaşında Dante, Brunetto Latini'den kısa bir süre sonra Guido Cavalcanti, Lapo Gianni, Cino da Pistoia ile tanıştı; Birlikte dolce stil novo'nun liderleri oldu. Brunetto, daha sonra Dante'ye öğrettiği şeyler için İlahi Komedi de ( Cehennem, XV, 28) özel bir konuşma hak etmiştir: Ayrıca bu konuda daha az konuşmakla birlikte Ser Brunetto ile gidiyorum ve onun en tanınmış ve en seçkin arkadaşının kim olduğunu soruyorum. Dante'nin dolce stil novo'da elli kadar farklı şiir yorumu vardır (sözde Rime, tekerlemeler) diğer şiirleri ise daha sonraki Vita Nuova ve Convivio'da yer almaktadır. Diğer çalışmalar Vita Nuova ya da Komedi'den resim ya da müzik ile ilgili olarak ya da onun tarafından dile getirilir.
Floransa ve siyaset
Dante, zamanında Floransalılar'ın yaptığı gibi Guelfolar ve Ghibellinolar arasındaki çatışmalara katılmıştı. Dante Campaldino Muharebesi'nde (11 Haziran 1289), Arezzo Ghibellinolar'ına karşı Floransa Guelfoları ile birlikte savaştı; Sonra 1294'te Floransa'dayken Anjulu Charles Martel'in (Napolili I. Carlo'nun torunu, daha genel olarak Anjulu Carlo olarak bilinir) refakatçileri arasında yer aldı. Politik kariyerini ilerletmek için bir eczacı oldu. Fakat bu mesleği seçmesinin nedeni eczacılık yapmak değil 1295 yılında insanların kamu hayatına karışabilmek için bir loncaya üye olmalarını gerektiren kanunnamenin (Corporazioni delle Arti e dei Mestieri) ardından Eczacılık Loncasına kaydolmuştur. Bu meslek ona uygun değildi, fakat o zamanlar kitaplar eczanelerde satılıyorlardı. Dante bir siyasetçi olarak çok az şey başarabilmişti, ancak politik huzursuzluklarla dolu bir şehirde birkaç yıl boyunca çeşitli bürolarda ve yönetim kademelerinde görevler aldı.
Ghibellinolar'ı mağlup ettikten sonra, Guelfolar iki farklı gruba ayrıldı: Vieri dei Cerchi liderliğindeki Beyaz Guelfolar (Guelfi Bianchi) -Dante'nin de üye olduğu parti- ve Corso Donati tarafından yönetilen Siyah Guelfolar (Guelfi Neri). Her ne kadar yaşanılan bölünmeler ilk kez ailenin sahip olduğu kırmızı çizgiler boyunca gerçekleşmiş olsa da, ideolojik farklılıklar olarak ise, Papa'yı destekleyen Siyahlar ile Roma'dan daha fazla bağımsızlık isteyen Beyazlar arsındaki görüş ayrılıklarına dayanarak ortaya çıkmıştır. Beyazlar önce gücü ele geçirdiler ve Siyahları şehirden kovdular. Bu harekete karşılık olarak, Papa VIII. Boniface Floransa üzerine askeri bir sefer planladı. 1301'de Fransa Kral IV. Philip'in kardeşi olan Valois Kontu Charles'ın Floransa'yı ziyaret etmesi bekleniyordu, çünkü Papa kendisini Toskana bölgesindeki barış gücü görevlisi olarak atadı. Fakat kenti yöneten hükumet Papa'dan bağımsızlık istemeden birkaç hafta önce kontu çok ağır bir şekilde tehdit etti. Hükumet, Charles'ın resmi olmayan talimatlar aldığına inanıyordu, bu nedenle konsey Papa'nın gerçek niyetini öğrenmek için Roma'ya bir heyet gönderdi. Dante gönderilen heyette ki delegelerden biriydi.
Dante'nin sürgünü ve ölümü
Papa Boniface diğer delegeleri çabucak geri göderdi fakat Dante'den Roma'da kalmasını istedi. Aynı zamanda (1 Kasım 1301), Valois'li Charles, gelecek altı gün içinde şehrin büyük kısmını yok eden ve düşmanlarının çoğunu öldüren Siyah Guelfolar ile Floransa'ya girdi. Yeni bir Siyah Guelfo hükümeti kuruldu ve Cante dei Gabriellio, şehrin podestası (yürütme ve yargı güçlerini elinde bulunduran en yüksek görevli) seçildi. 1302 yılının Mart ayında, Bağımlı bir Beyaz Guelfo olan Ghetardini ailesiyle birlikte olan Dante, iki yıl süre ile sürgüne mahkum edildi ve büyük bir para cezası ödemesine karar verildi. Daha sonra Dante 1300 yılında şehri yönettiği 2 aylık süre içinde mali yolsuzluklar yaptığı iddiası ile Siyah Guelfolar tarafından suçlandı. Dante ise 1302'de halen Roma'da idi. Burada iken Siyah Guelfoları destekleyen Papa, Dante'nin kalmasını "öneriyordu". Dolayısıyla bu nedenle Siyah Guelfoların yönetimi altındaki Floransa'da Dante bir kaçak olarak görülüyordu. Dante, kısmen suçsuz olduğuna inandığı için kısmen de Floransa'daki tüm mal varlıklarının Siyah Guelfolar tarafından ele geçirildiği için para cezası ödemedi ve sürgünde yaşamaya mahkum edildi. Eğer para cezasını ödemeden Floransa'ya geri dönerse, kazığa bağlanarak yakılacaktı. (Haziran 2008'de, ölümünden yaklaşık yedi asır sonra, Floransa şehir meclisi, Dante'nin cezasını iptal etme kararı aldı.)
Beyaz Guelfolar iktidarı geri almaya yönelik çeşitli girişimlerinde bulundu ancak bu girişimler yaşanılan ihanetler yüzünden başarısızlıkla sonuçlandı. Düşmanlarından gördüğü acı muamele ve aynı zamanda eski müttefiklerinin siyasi alanda yaşadıkları çalkantılı ve etkisiz davranışlar yüzünden içindeki tiksinti giderek büyüdü ve bir daha herhangi bir partiye girmeme sözü verdi. Bartolomeo della Scala'nın konuğu olarak Verona'ya gitti, sonra Liguria'daki Sarzana'ya taşındı. Daha sonra, Lucca'da Gentucca adında bir kadının yanında kalmıştır (ve daha sonra Araf, XXIV, 37'de kadından minnetle bahsetti). Bazı tartışmalı kaynaklar 1308 ila 1310 yılları arasında Paris'i ziyaret ettiğini ve diğer daha az güvenilir kaynaklar ise bir süre Oxford'da bulunduğunu iddia eder. Bu iddiaların nedeni ise Boccaccio tarafından Dante'nin ölümünden yıllar sonra yazılan hayat hikayesinde okuyucuyu Dante'nin sahip olduğu bilgi ve öğrenme isteği ile etkilemek için yazılmış olabilir. Açıkçası, Dante'nin yapmış olduğu felsefe ve edebiyat alanlarındaki çalışmaları sürgünde daha da yoğunlaştı. Floransa'nın iç siyaseti ve günlük işleri ile artık meşgul olmadığı bu dönemde yazmış olduğu nesir yazılarıyla kanıtladı, ancak Dante'nin İtalya'dan ayrıldığına dair hiçbir güvenilir kaynak bulunamadı. Dante'nin Lüksemburg'daki VII.Henry 'ye ait olan 1311 Mart tarihli Dante's Immensa Dei dilectione testante, isimli eserinde "Toskana yakınlarındaki Arno kaplıcalarında" ikamet ettiğini doğruladı.
1310'da, Lüksemburg'lu Kutsal Roma İmparatoru VII. Henry, 5.000 asker önderliğinde İtalya üzerine yürüdü. Dante'de onu Kutsal Roma İmparatorluğunu tekrar eski ihtişamlı günlerine döndürecek olan yeni bir Şarlman olarak gördü. Henry, Floransa'yı Siyah Guelfolar'dan tekrar geri almaya başladı. Henry'ye ve birkaç İtalyan prense Siyah Guelfolar'ı yok etmesini talep eden mektuplar yazdı. Mektuplarında dinsel ve özel endişelerini yazarak, şehrin üzerine tanrının en büyük öfkesini çağırdı ve kişisel düşmanları olan bazı kişileri özel olarak hedef göstermişti. Bu süre zarfında Monarşi isimli (De Monarchia) eserini yazdı ve VII. Henry önderliğinde evrensel bir monarşi modeli önerdi.
Sürgün sırasında bilinmeyen bir tarihte İlahi Komedya'yı zihninde tasarladı. Yazacağı bu eser daha önce Floransa'da yazdıklarından çok daha büyük ölçekte ve çok daha geniş olacaktı. Büyük olasılıkla bu eserin ortaya çıkmasındaki en önemli etken sonsuza dek içinde var olacağını düşündüğü büyük ve şiddetli siyasi fırtınalardır. Beatrice Dante'nin hayal gücü içinde yenilenmiş Vita Nuova'dan daha geniş ve güçlü anlamıyla geri dönmüştür. Convivio'da (c.1304-07'de yazılmış) yaşamış olduğu bu gençlik aşkının ''geçmişinin bir parçası'' olduğunu yazmıştır.
İlahi Komedya isimli eseri ile ilgili ilk işaretler Francesco da Barberino'nun belirttiğine göre 1314 ya da 1315'te yazılmış olan Documenti d'Amore (Lessons of Love) isimli eserinde görülmüştür. Virgil'den bahseden Francesco, Dante'nin İtalyan Klasiği olan eseri Komedya'nın bazı bölümlerini önceden anlattığını söyler. Örnek cehennem. Kısa not, Francesco'nun eserin bir bölümü olan Cehennem'i gördüğü ve hatta okuduğu söylenir fakat bunu doğrulayan güvenilir bir kayıt yoktur. Bir diğer idida ise bu bölümün o dönemde yayınlandığını gösteriyor ancak anlatımın düzgün bir şekilde başlaması ve şiirin ana hatlarının verdiği ipuçları ile eserin tasarımının birkaç yıl önce başlamış olabileceği düşünülüyor. (Dante'nin çalışmalarının altında yatanları aydınlatan bir belge olan Francesco da Barberino'nun Officiolum'u (1305-1308) 2003 yılında gün yüzüne çıkarılmıştır.) Cehennem bölümünün 1317 yılında bilinmektedir. Bu yayımda ki bazı cümleler alıntılar şeklinde Bologna'da bulunan bazı eserlerin satır aralarında bulunmuştur. İlahi Komedya'nın bölümlerinin bir bütün halinde mi yoksa parça parça mı yayımlandığı hakkında bir bilgi bulunamamıştır. Cennet bölümünün Dante'nin ölümünden sonra yayımlandığı düşünülmektedir.
Floransa'da Baldo d'Aguglione, sürgünde olan Beyaz Guelfolar'ın çoğunu bağışladı ve geri dönmelerine izin verdi. Ancak Dante'nin, Arrigo'ya (VII. Henry) yazdığı şiddet çağrısı içeren mektubundan dolayı cezası kaldırılmadı.
1312'de Henry Floransa'ya saldırdı ve Siyah Guelfolar'ı yendi, ancak Dante'nin bu olaya karıştığına dair hiçbir kanıt bulunamadı. Bazıları Dante'nin şehrin yabancılar tarafından ele geçirilmesine karşı olduğunu bu nedenle saldırıya katılmayı reddettiğini iddia ederken; diğerleri de Beyaz Guelfolar arasındaki popüleritesini kaybettiğini bu nedenle Dante'yi aralarından uzaklaştırdıklarını söylerler. VII. Henry 1313'te (yüksek ateşten) öldü ve onunla birlikte Dante'nin Floransa'yı tekrar görmek için umutları da sona erdi. Verona'ya geri döndü. Burada Cangrande I della Scala, kendisine belirli bir güvenlikte ve muhtemelen adil bir refah seviyesi içerisinde yaşamasına izin verdi. Cangrande, Dante'nin İlahi Komedyasında yarattığı Cennet'ine kabul edildi (Cennet, XVII, 76).
Sürgünü sırasında Dante, Dominik ilahiyatçısı olan Fr. Nicholas Brunacci [1240-1322] ile sık sık haberleştiler . Brunacci Roma'daki Santa Sabina okulunda Thomas Aquinas'ın öğrencisiydi ve daha sonra Paris'te ve Albert the Great'in Köln'deki okulunda çalışmalarda bulundu. Brunacci, bir süre Santa Sabina okulunda okutmanlık yaptı daha sonra Aziz Thomas Aquinas'ın Pontifical Üniversitesine atandı. Ardından Papalık Mahkemesinde görev yapmaya başladı.
1315'de Floransa'da yönetimi eline alan Uguccione della Faggiuola (kasabayı kontrol eden askeri görevli) Dante'nin de aralarında bulunduğu bir çok kişinin sürgün cezalarına karşı af çıkarılması için şehir yönetimine baskılar yaptı. Fakat bunun yerine ağır para cezasına ilaveten kamuya açık bir ceza uygulanacağı bildirdi. Dante, sürgün edilmeyi tercih ederek yapılan teklifi reddetti. Uguccione, Dante'nin ölüm cezasını, şehir merkezine tekrar girmeyeceğine dair yemin etmesi karşılığında Floransa'da ev hapsine çevirdi. Dante'nin bu teklifi de reddetmesi üzerine ölüm cezası oğullarını da içerecek şekilde genişletildi. Hayatının sonuna kadar Floransa'ya onurlu şartlar altında davet edileceğini ummuştu. Dante için sürgün neredeyse bir ölüm gibiydi, onu kimliğinin ve mirasının çoğundan mahrum bırakacaktı. Büyük büyükbabası Cacciaguida'nın kendisini sürgünde nelerin beklediği konusunda uyardığı Cennet, XVII (55-60) bölümünde sürgün edilmesinin acısını şöyle anlattı:
Floransa'ya geri dönme ihtimalini, anlatıyor şimdiden imkasız bir olay gibi (Paradiso, XXV, 1-9):
Alighieri, Prens Guido Novello da Polenta'nın 1318'de yaptığı Ravenna davetini kabul etti. Cenneti bitirmesinin ardından 1321'de (56 yaşında) öldü, diplomatik bir görev için gittiği Venedik'den, muhtemelen sıtmaya yakalanmış bir şekilde Ravenna'ya geri döndü. San Pier Maggiore Kilisesi'nde (daha sonra San Francesco olarak anılacaktır) Ravenna'ya gömüldü. Venedik koruyucusu olan Bernardo Bembo, 1483 yılında kendisi için bir türbe inşa ettirdi.
Mezarın üzerinde, Dante'nin bir arkadaşı Bernardo Canaccio'nun Floransa'ya ithafen yazdığı bazı sözler vardır.
Dante'nin mirası
Dante'nin ilk resmi biyografisi 1348'den sonra Giovanni Boccaccio tarafından yazılan Vita di Dante (Trattatello in laude di Dante olarak da bilinir) idi. Biyografide yer alan birkaç ifade ve bölüm modern araştırmalara dayanarak güvenilmez ilan edilmiş olsa da, Dante'nin hayatının ve eserlerinin daha önceki bir açıklaması Floransa Yıllıkları olarak bilinen Nuova Cronica'ya, Giovanni Villani tarafından dahil edildi.
Floransa sonunda Dante'nin sürgün edilmesi hakkında ki kararından pişman oldu ve Dante'nin kalıntılarının iade edilmesi için başvurularda bulundu. Ravenna'daki yönetim Dante'nin kalıntılarını iade etmeyi reddeti. Nedeni ise Dante'nin mezarının üzerinde bulunan manastır duvarına zarar vermek istememeleriydi. Yine de, 1829'da Floransa'da Santa Croce Bazilikası'nda Dante için bir mezar inşa edildi. Fakat o zamandan beri inşa edilen mezar boştur. Dante'nin bedeni çok sevdiği Floransa'dan uzakta Ravenna'da kaldı. Floransa'daki mezarın üzerinde "En yüce şairin şerefine" olarak tercüme edilebilecek ''Onorate l'altissimo poeta''yı yazmaktadır. Bu cümle Cehennem'in dördüncü kantosundan alınmış ve Virgil'in ayrılışını ve sonsuza dek arafta bekleyecek olan antik şairlerin arasına döndüğü anı tasvir ederek, yapılmış bir alıntıdır. Sonraki satırda ise L'ombra sua torna, ch'era dipartita ("bizi terk eden ruhu geri dönüyor"), denilerek boş mezarına atıfta bulunulmuştur.
Dante'nin ölümünün 600. yıl dönümünde, 30 Nisan 1921'de Papa XV. Benedict, In praeclara summorum adlı bir ansiklopedik belge yayınladı. Bu belge "İnsanlığın onuru ve gururu için çalışan ve Katolik inancında övülen dahilerin isimlerinin bulunduğu bir liste'' idi.
2007'de, Dante'nin yüzünün yeniden canlandırılması bir işbirliği projesi çerçevesinde gerçekleştirildi. Pisa Üniversitesi'nden sanatçılar ve Forlì'daki Bologna Üniversitesi mühendisleri, Dante'nin özelliklerini bir zamanlar düşünülenden farklı olarak tasvir ederek bu modeli oluşturdular.
2015 yılında doğumunun 750. yıldönümü için kutlamalar yapıldı.
Dante'nin eserleri
İlahi Komedya, Dante'nin Cehennem (Inferno), Araf (Purgatorio) ve Cennet (Paradiso)'e yaptığı yolculukları anlatır. Yolculuğunun başında ilk olarak Romalı şair Virgil tarafından karşılanır ve yönlendirilir.Ardından, sevgisinin konusu olan (ve eserlerinden bir diğeri olan La Vita Nuova'da), Beatrice tarafından yolculuğunun kalan kısmında karşılanır ve yönlendirilir. Cehennem'in tasviri, (Inferno), çoğu modern okur için canlıysa da, diğer kitaplarda sunulan teolojik (dini) nicelikleri anlayabilmek için bir miktar sabır ve bilgi gerekir. Araf'ın tasviri ise (Purgatorio), modern şair ve yazarlara göre Cehenneme göre yalın fakat çok daha liriktir; Cennet (Paradiso) ise birçok araştırmacıya göre teolojik öğelerin en yoğun olduğu ve en güzel mistik bölümlerin yer aldığı kısımdır. (Dante'nin Tanrı'nın yüzüne baktığında "all'alta fantasia qui mancò possa" - " Bu yüce anda işlevsiz kaldı, tasvir edebilme yeteneğim " demiştir. Paradiso, XXXIII, 142) .
İlahi Komedya sahip olduğu cesur, stil sahibi dili ve güçlü temaları ile İtalyan dili ve edebiyatının gelişiminde adeta bir mihenk taşı haline geldi. Dante, İtalyan lehçelerinin çeşitliliği ve o dönemde Latin edebiyatının sınırlarının ötesinde bir edebi ve birleştirilmiş bir İtalyan dil yaratılması konusunda İtalyan yazarların çoğuna göre bu ihtiyacın farkındaydı. Bu anlamda, daha önceki klasik yazarlar ile rekabet edebilme konusunda yerli bir edebiyat yaratılması için Rönesans'ın bir öncüsü oldu. Dante'nin Roma antik dönemine ait derinlemesine bilgisi ve Roma'nın bazı pagan yönleri hakkındaki açık hayranlığı da 15. yüzyılın ilerisini işaret ediyor. İronik bir şekilde, ölümünden yüzyıllarca sonra hak ettiği onuru kazanan İlahi Komedya, edebiyatçılar arasında çok büyük bir ilgi göremedi. Nedenleri ise çok orta çağa özgün, sert ve trajik olması ile yüksek ve geç dönem Rönesans stiline uygun şekilde düzenlenmiş olmamasıydı.
Dante İlahi Komedya'yı, "İtalyanca" olarak adlandırdığı, çoğunlukla Toskana'nın bölgesel lehçesine dayanan, ancak bazı Latin ve diğer bölgesel lehçelerin unsurlarıyla birleştirilmiş bir dille yazdı. Kasıtlı olarak, sıradan halk da dahil olmak üzer rahipler ve diğer şairlerin de dahil olduğu İtalya genelinde bir okur kitlesine ulaşmayı hedefledi. Epik yapıda ve felsefi amaçlı bir şiir dili yaratarak bu dilin, İtalyan Diline en uygun dil şekli olduğuna karar verdi. Fransızca'da, İtalyanca bazen la Langue de Dante (Dante'nin Dili) olarak da adlandırılır. Dante eserini yöresel dilde bastırarak (Geoffrey Chaucer ve Giovanni Boccaccio gibi) Batı Avrupa'daki Roma Katolik bölgesi içinde sadece Latince eser verme geleneğini yıktı (ibadet dili (Latince) genel olarak tarihi ve akademik alanlarda kullanılmasına rağmen bazen de lirik şiirlerde kullanılırdı). Bu girişim diğer yazarlar için bir emsal teşkil etti ve daha geniş bir okuyucu kitlesine yönelik olarak daha fazla edebi eserin yayınlanmasına imkan tanıdı. Ayrıca gelecekte okuma yazma seviyesinin dahada artması için bir fırsat oluşturdu. Bununla birlikte, Boccaccio, Milton veya Ariosto'nun aksine, Dante, Romantik döneme kadar Avrupa'da her yerde okunan bir yazar olmadı. Dante, Romantikler içinde, Homeros ve Shakespeare gibi, kendi kurallarını belirleyen, insanların baskın özeliklerini ve ayrıntılarını anlatan daha önceki ustaların kalıplarını taklit etmenin ötesine geçerek kendi tarzını yaratan "orijinal dehanın" birincil örneğiydi ve bu özelliği gerçekten taklit edilemezdi. 19. yüzyılda Dante'nin ünü arttı ve yaygınlaştı. Doğumunun 600. yıl dönümü olan 1865'te Batı dünyasının en büyük edebi simgelerinden biri haline geldi.
Yeni okuyucular, böylesine ciddi bir çalışmanın neden "komedi" olarak adlandırılabileceğini merak ediyorlar. Klasik anlamda komedi sözcüğü, olayların yalnızca mutlu veya eğlenceli bir sona yaklaşmakla kalmayıp, her şeyin sonsuz bir iyiye eman edildiği bir Cennet'ten gelen irade tarafından etkilenen, düzenli bir evren inancını yansıtan eserlere atıfta bulunur. Sözcüğün bu anlamıyla, Dante'nin Cangrande I della Scala'ya yazdığı bir mektupta Cehennem'den Cennete yolculuğunun (Hac'cının) ilerleyişi, komedinin paradigmasıdır. Çünkü eser yolculuğun manevi karışıklığı ile başlar ve Tanrının vizyonu ile sona erer .
Dante'nin diğer eserleri arasında, en uzun şiirlerinin (tamamlanmamış) alegorik yorumu olan Convivio ("Ziyafet")'dur. Monarchia (Monarşi) ise, Latince siyasi felsefenin bir özet tezi olan ve bu yaşamda evrensel bir barış kurmak için evrensel veya küresel bir monarşinin gerekliliğini savunan bu eseri Papalıkda bir görevli diplomat olan Bertrando del Poggetto tarafından Dante'nin ölümünden sonra kınanmış ve yakılmıştır. Bu durum monarşinin Sonsuz barış için Roma Katolik Kilisesi ile olan ilişkisini yansıtmıştır. De vulgari eloquentia (Yerel Belagat Üzerine) isimli söz bilimi üzerine yazmış olduğu eseri Raimon Vidal de Bezaudun'un Razos isimli eserinden etkilenmiştir. La Vita Nuova (Yeni Hayat) isimli eseri ise en büyük aşkı ve İlahi Komedya'da kurtuluşu sembolize eden Beatrice Portinari ile yaşadığı aşk hikayesini anlatır. Vita Nuova Dante'nin Toskana'da yazmış olduğu ve daha önce görülmemiş bir çok aşk şiirini içerir. Yerel dilin kullanımı ise daha çok 13. yy'da önce lirik eserlerde görülmüştür. Bununla beraber Dante'nin eserlerinde kullandığı yerel dil yorumunu - hem Vita Nuova hem de Convivio'de - bütün dünyada kullanılan Latince'ye tercih etmiştir. İlahi Komedya'ya ise bir çok format da ulaşılabilir (Kitap,Kanto,Nazım). (Cehennem, XV, 76)
