Birleşmiş Milletler San Francisco Konferansı

BM San Francisco Konferansı nedir?

Birleşmiş Milletler Uluslararası Örgütler Konferansı (UNCIO), 25 Nisan 1945 ve 26 Haziran 1945 tarihleri ​​arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin San Francisco kentinde gerçekleşen 50 Müttefik ülkenin katıldığı bir kongreydi. Bu kongrede delegeler Dumbarton Oaks anlaşmalarını gözden geçirip yeniden yazdılar. Sözleşme, 26 Haziran tarihinde  imzaya açılan Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'nin oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır. Konferans, başta Savaş Anıtı Opera Binası olmak üzere değişik yerlerde yapılmış, sözleşme ise 26 Haziran'da Civic Center'daki Herbst Tiyatrosu'nda imzalanmıştı. Konferansa ABD'li diplomat Alger Hiss başkanlık etmiştir.

San Francisco merkezinde bir meydan, konferansın hatırasına "UN Plaza" olarak adlandırılmıştır ve kamu kuruluşlarının toplandığı bir nokta olmuştur.

San Francisco Konferansı özeti

Birleşmiş Milletler için önerilen temel çerçeve, ABD Başkanı Franklin Delano Roosevelt'in vizyonunda yatmakta olan, ABD'nin, Sovyetler Birliği'nin, İngiltere'nin ve Çin'in savaş sonrası uluslararası düzene liderlik edebilmesiydi. Bu ülkelere, Güvenlik konseyinde daimi temsilciliği olacak Fransa'nın eklenmesi de düşünülüyordu. Malta'daki konferansta daimi üyelerin veto hakkına sahip olması önerildi. Bu öneri Yalta konferansında kabul edildi. Aynı konferansta, konferansa katılım davetiyesi gönderildi. 46 ülke, San Francisco'ya davet edildi. Birleşmiş Milletler Beyannamesi imzalandıktan sonra Almanya ve Japonya'ya savaş ilan ettiler.

Konferans, dört ek ülkeyi doğrudan davet etti: Danimarka (Nazi işgalinden yeni kurtulmuştu), Arjantin, Sovyet Cumhuriyetlerinden Belarus ve Ukrayna. Bu ülkelerin kabul edilmeleri konusu, tartışmasız geçmemişti. Arjantin'in katılımı konusu, savaş sırasında Arjantin'in itilaf güçlerini desteklediğini savunan Sovyetler'den ötürü sıkıntılı geçmiştir. Birçok Latin Amerika ülkesi de Arjantin alınmaz ise Belarus ve Ukrayna'nın da alınmaması konusunda muhalefet yapmıştı. Sonunda Arjantin, konferansa Birleşik Devletler'inin desteğiyle kabul edildi ve Sovyetler Birliği'nin konferansta kalması sağlandı.

Beyaz Rusya ve Ukrayna'nın konferansa katılımı, Churchill ve Roosevelt'in imtiyazıyla Stalin'e takdim edildi. Stalin başlangıçta Sovyetler Birliği'nin tüm Sovyet Cumhuriyetlerinin Birleşmiş Milletler'e üye olmasını talep etmişti ancak ABD hükümeti, tüm ABD devletlerinin Birleşmiş Milletler'e üye olmasını sağlayacak bir karşı öneride bulundu. Bu karşı önerge, Stalin'i Yalta konferansına teşvik etti ve Ukrayna ile Belarus'un Birleşmiş Milletler'e alınmasını kabul etti. Bu muamele, Sovyetler'e göre, Batı ülkelerinin lehine işleyen genel kurulda, denge unsurunun sağlanması için yapılmıştı. Bu amaçla, söz konusu iki cumhuriyetin anayasalarında değişiklikler yapıldı, böylece Belarus ve Ukrayna'nın uluslararası yasal hakları henüz Sovyetler Birliği'nin bir parçası iken sınırlı kalmıştı.

Polonya, Birleşmiş Milletler Bildirgesi'ni imzalamış olmasına rağmen konferansta bulunmadı, çünkü savaş sonrası Polonya hükümetinin kurulması konusunda fikir birliğine varılamadı. Bu nedenle, Polonya'nın imzası için boşluk bırakıldı. Yeni Polonya hükümeti 28 Haziran'da düzenlenen konferanstan sonra kuruldu ve Polonya'yı Birleşmiş Milletler'in kurucu ülkelerinden biri haline getiren Birleşmiş Milletler Sözleşmesini 15 Ekim tarihinde imzaladı.

850 delege, danışmanlar, çalışanlar ve sekretarya kadrosu ile toplam 3.500 katılımcıya ulaştı. Buna ek olarak, konferansa 2.500 medya temsilcisi ve çeşitli kuruluşlardan ve topluluklardan gelen gözlemciler katıldı.

Konferansa ev sahipliği yapması beklenen Franklin Delano Roosevelt'in 12 Nisan 1945'te ölmesiyle, Delegeler 19 Mayıs tarihinde Muir Woods Ulusal Anıt Katedrali korusunda onuruna düzenlenmiş bir hatıra Plakası bulunan yerde, seremoni düzenlediler.

Heyet başkanlarından oluşan bir yönetim komitesi kuruldu. Bu komite, ilke ve kurallarla ilgili tüm önemli konuları karara bağladı.

Her ülkenin bir temsilcisi olsa bile, ayrıntılı çalışma için üyeler çok fazlaydı. Bu nedenle, yönetim komitesine öneriler sunmak üzere 14 delegenin başkanından oluşan bir yürütme komitesi görevlendirildi.

Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin taslağı, her biri bir komisyon tarafından incelenen 4 bölüme ayrıldı. Bunlardan ilki, örgütün organizasyon amaçlarını, ilkelerini, üyelikleri, sekretaryasını ve Tüzük değişikliklerini ele aldı. İkincisi, Genel Kurulun loas işlevlerini kabul etti. Üçüncüsü Güvenlik Konseyi ile ilgili konuları içeriyordu. Dördüncü madde, Uluslararası Adalet Divanı yasa taslağının değerlendirilmesiyle ilgiliydi. Bu tüzük,  Nisan 1945'te, Washington'daki toplantıda 44 ülkeden yasal uzmanlar tarafından hazırlanmıştı.

Konferansta delegeler, Dumbarton Oaks konferansında anlaşmaya varılan metni gözden geçirdiler ve yeri geldikçe yeniden yazdılar. Heyetler, Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında bölgesel örgütlenmeler için bir görev üzerinde anlaştılar. Genel Sekreter'in sorumluluklarının tanımlanmasının yanı sıra, Ekonomik ve Sosyal Konseyin ve Vesayet Meclisi'nin oluşturulması kabul edildi.

Güvenlik Konseyi daimi üyelerinin veto yetkisi, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi üzerinde anlaşmaya varmak için bir engel oluşturuyordu. Birçok ülke 5 büyük ülkeden herhangi birinin barışı tehdit etmesi durumunda, Güvenlik Konseyi'nin müdahale etmede güçsüz kalacağını ve çatışmalı iki ülkenin keyfi davranabileceğinden korkuyordu. Bu nedenle veto yetkisinin kapsamını azaltmak istediler. Ancak büyük güçler Birleşmiş Milletler'in dünya barışının korunmasında büyük sorumlulukları olduğu ve bu yetkinin hayati olduğu konusunda ısrar etmişlerdi. Sonunda diğer ülkeler onay verdi.

25 Haziran günü  delegeler, son kez San Fransisko Opera binasındaki genel kurulda toplandı. Oturumun başkanlığını Lord Halifax (İngiliz heyet başkanı) yapmıştır. Tüzüğün son metnini kaydettiğinde Meclise şöyle seslenmiştir: "Oylarımızla sonuçlandırmak  üzere olduğumuz konu, hayatımızda gerçekleşebilecek en önemli şeydir." O anda delegelere, el kaldırma yöntemiyle değilde ayağa kalkarak oy verilmesini önerdi. Oylamada delegelerin her biri ayağa kalktı ve büyük bir kalabalık oluşturdu. Lord Halifax  Sözleşmenin oy birliğiyle kabul edildiğini duyurdu ve ayakta alkışlandı.

Ertesi gün delegeler, Gaziler Hatıra Salonunda bulunan Konferans merkezinde, sözleşmeyi  imzaladılar. Çin, bir Eksen gücünün ilk kurbanı olarak, ilk imzalayan idi. Cumhurbaşkanı Truman kapanış konuşmasında şunları söyledi:

"Az önce imzaladığınız Birleşmiş Milletler sözleşmesi, daha iyi bir dünya inşa edebilmemizin sağlam bir alt yapısıdır. Tarih sizi bunun için onurlandıracaktır. Tüm savaşların en yıkıcısı olan Avrupa'daki zafer ile nihai zafer arasında, savaşa karşı bir zafer kazanmış bulunuyorsunuz. Bu sözleşme ile dünya, tüm değerli insanların, saygın ve özgürce yaşamasına izin verecek bir geleceğe artık bakabilir." 

Sonrasında Başkan Truman, sözleşmenin yalnızca  tüm dünya halklarının bunu işler hale getirmesindeki kararlılığıyla işe yarayacağını belirtmiştir:

"Eğer bunu başaramazsak, güven ve özgürlük içinde burada buluşup bunu oluşturmamızı sağlayan ölmüş insanlara ihanet ederiz. Eğer bunu herhangi bir küçük grup veya halkın çıkarı için kullanırsak ,ihanet ile aynı derecede suçlanacağız."

Birleşmiş Milletler, birçok ülkenin meclis onayından geçmesinden sonra  imzalanan sözleşme ile kurulmuştur. Sözleşmenin Sovyetler Birliği, İngiltere, Fransa, Birleşik Devletler, Çin ve diğer imza yetkisine sahip ülkelerin onayıyla ve Amerika'nın dış işleri bakanlığına bildirilmesiyle yürürlüğe gireceği kararlaştırılmıştır. Tarih 24 Ekim 1945 idi.