Batı Hristiyanlığı
Batı Hristiyanlığı hakkında bilgi
Batı Hristiyanlığı Katolik Kilisesi, Latin kilisesi ve çeşitli protestan mezheplerden oluşur. Bu kilise doğu hristiyanlığından ayrılmak için kurulmuştur.Batı Hristiyanlığı ilk asırlarda Avrupa'da ve Kuzeybatı Afrika'da gelişti ve daha sonra Güney Afrika, Avustralya ve Batı Yarım küreye hakim oldu. Bu nedenle 16.yüzyıldan bu yana tarihsel dönemlerde Katolik kilisesi ve Protestan mezhepleri çoğunlukla dinsel,öğretisel, ayinsel farkılıklardan ziyade bir ortaklığı ifade eder.
Bugün, Batı ve Doğu Hristiyanlığı arasındaki coğrafi ayrım, misyonerlik faaliyetlerinin, göçlerin ve genel küreselleşmenin yaygınlaşması sebebiyle belirsizliğini korumaktadır. Bu nedenle, "Batı Hristiyanlığı" ve "Doğu Hristiyanlığı" sıfatları, coğrafi konumlardan ziyade tarihi kökenlere dayanmaktadır.
Batı Hristiyanlığı'nın tarihçesi
Tarihinin büyük bölümünde, Avrupa'daki kiliseler merkezi Roma ve dili Latince olan batı ile, merkezi İstanbul dili Yunanca olan doğu arasında bölünmüştü. Kültürel farklılıklar ve siyasi rekabet, iki kilise arasında gerginlik çıkararak, doktrinler üzerinde anlaşmazlıklara ve sonunda bölünmeye yol açtı.
Doğu Hristiyanlığı gibi Batı Hristiyanlığı da köklerini doğrudan veya dolaylı olarak dinin havarilerine ve diğer daha önceleri vaaz veren papazlara göre takip ederler. Batı Hristiyanlığı'da ana dil Latince'dir. Latin dilinde eser veren Hristiyan yazarlar Yunanca, Süryanice ve diğer doğu dillerinde eser veren yazarlara oranla daha fazla nüfuz sahibi olmuşlardır. Batı'daki ilk Hristiyanlar Yunanca'yı kullanmış olsa da daha sonra 4.yy'da Latince Roma'nın gelişmiş şehirlerindeki yerini aldı. Güney Gaul'de ve Romanya'da 2.yy'da İncilin Latince tercümesine dair kanıtlar bulunmaktadır.
Roma İmparatorluğunun çöküşüyle birlikte ayrışmalar ortaya çıktı. Çünkü Batı'daki piskoposlar, İstanbul'daki İmparator'a bağımlı değildi ve Doğu Kilisesi'ndeki Caesaropapizm'in etkisi altına girmediler. İmparatorluğun toprakları boyunca İstanbul psikoposluğunun egemenliği artarken Batı, yalnızca Roma psikoposluğunu önemsemeye başladı.
Yüzyıllar boyu süren anlaşmazlıklar, Batı Hristiyanlığını Doğu Hristiyanlığının çeşitli biçimlerinden ayırdı: Önce Efes Konsili'nden sonra Doğu Suriye Hristiyanlığı'ndan (431), daha sonra Kalkedon Konsili (451) sonrasında Oryantal Ortodoksluktan ve daha sonra Doğu Ortodoksluğundan ayrıldı. En son Batı Hristiyanlığı adının tanınması ile İkinci Lyon Konsili'nde ve Floransa Konsili'nde yeniden birleşme anlaşmaları imzalandı ancak bunlar etkin değildi.
Protestanlığın yükselişi Batı Hristiyanlığı içerisinde büyük bölünmelere ve savaşlara yol açtı. Örneğin 1585-1604 Anglo-İspanyol Savaşı'nda dini ve ekonomik nedenler vardı.
Keşif Çağında ve sonrasında Avrupalılar Batı Hristiyanlığını Yeni Dünyaya ve başka yerlere yaymışlardır. Roma Katolikliği Amerika (özellikle Güney Amerika), Afrika, Asya, Avustralya ve Pasifik'e geldi. Anglikanlık da dahil olmak üzere Protestanlık, Kuzey Amerika, Avustralya-Pasifik ve Afrika'da bazı yerel alanlara geldi.
Bugün, Batı ve Doğu Hristiyanlığı arasındaki coğrafi ayrım farkedilemeyecek kadar azdır. Bunun sebebi Avrupalıların dünyanın dört bir yanındaki büyük göçlerinin yanı sıra son beş yüzyıl boyunca dünya genelindeki misyonerlik çalışmalarıdır.
Batı Hristiyanlığı özellikleri
İlk günah
İlk günah Hz. Adem'in işlediği günah anlamına gelse de genellikle "ilk günahın bir sonucu" olarak anlaşılır. Hz. Adem'in işlediği günah sebebiyle bütün insanlar doğarken kalıtsal bir leke ile doğar. Pelagianizm gibi eğilimler dışında batı Hristiyanlığının bu öğretiyi hala canlı tuttuğu düşünülmektedir. Bu öğretiyi özellikle Saint Augustine savundu ve şöyle dedi: "İlk insanın kasıtlı olarak işlediği günah ilk günahın nedenidir." (De nupt. et concup., II, xxvi, 43).
Filioque maddesi
Çoğu Batılı Hristiyan, Kutsal Ruh'un Baba ve Oğul'dan ilerlediğini belirten bir İznik konsülü versiyonunu kullanır. Bu versiyon İstanbul Birinci konsey tarafından kabul edilen orijinal metnin Kutsal Ruh'un yalnızca Babadan geldiği şeklinde uyarlanmış biçimidir. İznik 1.Konseyi tarafından kabul edilen ve daha sonra İstanbul 1.Konseyi tarafından bırakılan bu batı versiyonunda hakim olan "Tanrı'dan Tanrı" deyimidir.
Paskalya günü
Paskalya tarihleri Doğu ve Batı Hristiyanlığı arasında değişir, çünkü hesaplamalar sırasıyla Julian takvimine ve Gregoryen takvimine dayanmaktadır. Bununla birlikte, Paskalya'nın yerine getirilme tarihi, 1582'de Gregoryen takviminin ilan edilmesinden bu yana yalnızca Hristiyan dünyasında (günümüzde) farklılık göstermiştir. Batı Kilisesi bir zamanlar Gregoryen takvimini evrensel olarak kabul etmedi, bu nedenle Paskalya tarihleri Doğu Kilisesi ile Roma Katolik Kilisesi arasında farklılık gösterdi, ancak Doğu Kilisesi ile Batı Protestan kiliseleri arasında farklılık yoktu. Örneğin, İngiltere Kilisesi 1753 yılına kadar Doğu Kilisesi ile aynı tarihte Paskalyayı kutlamaya devam etti.
Diğer Hristiyan bayramlarının tarihleri bile Doğu ve Batı Hristiyanlığı arasında farklılık göstermektedir.
Batı mezhepleri
Batı Hristiyanlığı, Hristiyanların yaklaşık %90'ını oluşturmaktadır. Roma Katolik Kilisesinin yarısından fazlası ve çeşitli Protestan mezheplerin oranı ise %40'dan daha fazladır. 15.yüzyıl Bohemya'sının Hussite akımları 100 yıl sonra gerçekleşecek olan Protestan isyanının öncüsü oldu ve sonuç olarak küçük Protestan kiliseler oluştu; Moravian Kilisesi gibi. Waldensians'lar hayatta kaldılar ancak reform edilmiş düzene karşı gelemediler ve asimile oldular.