Balkanlar

Balkanlar neresi?

Balkan Yarımadası ya da Balkanlar, çeşitli ve tartışmalı sınırları olan bir yarımada ve Doğu ile Güneydoğu Avrupa'da yer alan bir kültür bölgesidir. Bölge, adını Sırbistan-Bulgaristan sınırından Karadeniz'e uzanan Koca Balkan Dağlarından alır.

Balkanlar, kuzeybatıda Adriyatik Denizi, güneybatıda İyonya Denizi, güney ve güneydoğuda Akdeniz ve Ege Denizi, doğu ve kuzeydoğuda Karadeniz ile çevrilidir. Balkanlar'ın en yüksek noktası, Rila sıradağlarında yer alan 2.925 metre (9.596 fit) yüksekliğindeki Musala Dağı'dır.

Balkanlar isminin kökeni

Türkçe dilinde Balkan "ormanlık sıradağlar" anlamına gelir. Balkan kelimesiyle alakalı diğer bir etimolojik köken ise, Farsça ''çamur'' anlamına gelen ''bālk'' kelimesi ve Türkçe ''an'' son ekinden türeyip bataklık anlamına gelen terimdir. Orta Asya'da balkan kelimesi, Balkan Dağları ve Türkmenistan'ın Balkan vilayeti örneklerinde olduğu gibi, halen kullanılmaktadır. İsim ile alakalı daha küçük bir ihtimal taşıyan diğer bir varsayım ise, büyük, ulu ev anlamına gelen Farsça ''Balā-Khāna'' kelimesinden geldiği yönündedir.

Tarihi İsimler

Antik Çağ ve Orta Çağ

Antik Çağ'dan Orta Çağ'a kadar Balkan Dağları'nın, yerel Trakya dillerindeki adı Haemus idi. Yunan mitolojisine göre, Trakya Kralı Haemus, Zeus tarafından cezalandırılıp bir dağa çevrildi ve dağın adı Haemus olarak kaldı. D. Dechev'e göre, Yunanca Haemus (Αἷμος) kelimesi, Trakya dillerinde "dağ sırtı" anlamına gelen * saimon kelimesinin tersten yazılmasından türetilmiştir. Üçüncü bir ihtimal ise, "Haemus" (Αἵμος), Yunanca "kan" anlamına gelen "haema" (αἵμα)  kelimesinden türemiştir. Zeus ile Titan canavarı Tifon arasında geçen kavgayla ilgili efsanede, Zeus tarafından üzerine yıldırım fırlatılan Tifon yaralanır ve kanları dağa saçılır ve dağın adı da buradan gelir.

Geç Ortaçağ ve Osmanlı Dönemi

Balkanlar bölgesinin adı ilk olarak, Haemus dağlarının Balkan olarak adlandırıldığı 14. yüzyıl Arap haritasında geçer. Batıda "Balkan" ismi ilk olarak, 1490'da İtalyan bir hümanist, yazar ve diplomat olan Buonaccorsi Callimaco tarafından Papa VIII. İnnocentius'a gönderilen mektupta, Bulgaristan'daki sıradağlar için kullanılmıştır. Balkanlar ismi Osmanlılar'da ilk olarak 1565 tarihli bir belgede geçer. Diğer Türk boylarının daha önce yarımadadan geçmiş veya bölgede yerleşmiş olmalarına rağmen, daha önceki dönemlere ait belgelerde balkan adı geçmemektedir. Bulgar Türkçesinde Balkan adının daha önceki dönemlerde Bulgaristan'da yaygın olarak kullanılmış olduğu iddia edilse de, bu iddia herhangi bir ilmi zemine dayanmamaktadır. Sözcük Osmanlılar tarafından Rumeli'de, genel olarak dağ adı olarak kullanılmıştır ve Haemus Dağı için Kodja-Balkan, Čatal-Balkan ve Ungurus-Balkani gibi isimler kullanılmıştır. İngiliz gezgin John Morritt, bu terimi 18. yüzyılın sonlarında İngiliz edebiyatına kazandırmış ve diğer yazarlar adını Adriyatik ile Karadeniz arasındaki geniş alan için kullanmaya başlamıştır. "Balkanlar" kavramı, 1808'de Alman coğrafyacı August Zeune tarafından ortaya çıkarılmıştır. 1820'lerde, İngiliz gezginler arasında tercih edilen Balkan terimi, Haemus terimiyle beraber kullanılmaya başlandı. Eski yer adları arasında pek rastlanılmayan Balkan terimi, Rus gezginler arasında tercih edilen terim oldu.

Balkanlar teriminin evrimleşmesi

Zaman geçtikçe, ilk başlarda coğrafi amaçlı kullanılan bu terim, 19. yüzyılın sonlarına doğru, I. Dünya Savaşı sonrasında kurulan Yugoslavya (daha önceki Sırp, Hırvatlar ve Sloven Krallığı) ile birlikte, giderek politik anlamda kullanılmaya başlandı. Zeune'nin tek amacı İtalyan ve İber Yarımadası'na eşdeğer olarak kullanılacak coğrafi bir terim ortaya çıkarmaktı. Kademeli olarak kullanılan daha güncel siyasi çağrışımlar çoğunlukla çalkantılı siyasi koşullardan kaynaklanmaktadır.

Haziran 1991'de başlayan Yugoslavya'nın dağılma sürecinden sonra, "Balkanlar" terimi, özellikle Hırvatistan ve Slovenya'da gündelik hayatta bile olumsuz bir anlam kazandı.

Güneydoğu Avrupa

Kısmen de olsa, özellikle 1990'lı yıllarda yaşanan askeri çatışmalardan beri "Balkanlar" teriminin yol açtığı tarihsel ve siyasi çağrışımlarından ötürü, aslında çok daha büyük bir alana karşılık geldiği için tam olarak bölgeye karşılık gelmese de, "Güneydoğu Avrupa" teriminin kullanılışı giderek yaygınlaşmıştır. 1999 yılında Avrupa Birliği tarafından başlatılan, Güneydoğu Avrupa İstikrar Paktı girişimi ile bölge adına atıfta bulunulmuştur ve aynı zamanda çevirim içi bir gazete olan ''Balkan Times'' (Balkan Çağı) 2003 yılında adını Güneydoğu Avrupa Çağı olarak değiştirmiştir.

Balkanlar'ın diğer dillerde söylenişi

Bölgedeki dillerde yarımada şu isimlerle bilinir:

Slav dilleri:

• Bulgarca: Балкански полуостров, Latin harfleriyle yazılışı: Balkanski poluostrov
  
• Makedonca: Балкански Полуостров, Latin harfleriyle yazılışı: Balkanski Poluostrov 
  
• Sırpça: Balkansko poluostrvo / Балканско полуострво 
  
• Hırvatça: Balkanski poluotok 
  
• Slovence: Balkanski polotok 
  
• Boşnakça: Balkansko poluostrvo 
  

Romen dilleri:

• İtalyanca: Penisola balcanica
  
• Romence: Peninsula Balcanică
  

Diğer diller:

• Arnavutça: Gadishulli Ballkanik ve Siujdhesa e Ballkanit
  
• Yunanca: Βαλκανική χερσόνησος, Latin harfleriyle yazılışı: Valkaniki chersonisos 
  
• Türkçe: Balkan Yarımadası (veya alternatif olarak: Balkanlar) 

Balkanlar'ın sınırları

Balkan Yarımadası

Balkan Yarımadası, batıda Adriyatik Denizi, güneyde Akdeniz (İyonya ve Ege denizleri dahil) ve Marmara Denizi, doğuda Karadeniz ile çevrilidir. Kuzey sınırı Tuna, Sava ve Kupa Nehirleri olarak kabul edilir. Balkan Yarımadası, yaklaşık 470.000 km2 (181.000 mil kare) (İspanya'dan biraz daha küçük) yüz ölçümüne sahiptir. Aşağı yukarı, Güneydoğu Avrupa olarak bilinen bölge ile aynı alana karşılık gelir.

1920 yılından II. Dünya Savaşı'nın sonlarına kadar, İtalya, İstriya ve Dalmaçya'nın bazı bölgeleri (Zadar olarak bilinen Zara gibi) Balkan yarımadası tanımının içine dahil ediliyordu. Günümüzde İtalya'nın sadece Trieste şehri civarındaki küçük bir kısmı Balkan yarımadasında yer almaktadır. Balkan yarımadasının batı sınırının Kupa Nehri olarak kabul edildiği tanım nedeniyle, Trieste ve İtstriya bölgeleri, İtalyan coğrafyacılar tarafından Balkanlar'a dahil edilmemektedir.

Balkan Yarımadasındaki yüz ölçümlerinin Tuna-Sava tanımına göre ülkeler arası dağılımı:

Tamamen Balkanlar'da yer alan ülkeler:

• Arnavutluk: 27.390 km2 (toplam yüz ölçümünün %99'dan fazlası)
  
• Bulgaristan: 108.400 km2 (>%99) 
  
• Bosna Hersek: 51.180 km2 (>%99) 
  
• Yunanistan (ana kara): 104.470 km2 (%80) 
  
• Kosova: 10.908 km2 (>%99) 
  
• Makedonya: 25.430 km2 (>%99) 
  
• Karadağ: 13.440 km2 (>%99) 
  

Çoğunlukla ya da kısmen Balkanlar'da yer alan ülkeler:

• Hırvatistan (ana karanın güneyi): 30.000 km2 (%54)
  
• İtalya (Trieste ve Monfalcone): 300 km2 (%0.1) 
  
• Romanya (Dobruca ana karası): 12.000 km2 (%5) 
  
• Sırbistan (Voyvodina ve Kuzey Belgrad hariç güney bölgesi): 55.000 km2 (%69) 
  
• Slovenya (güneybatı bölgesi): 10.000 km2 (%50) 
  
• Türkiye (Avrupa kısmı): 23.000 km2 (%3) 
  

Balkanlar

"Balkanlar" soyut terimi, yarımadanın coğrafi sınırlarının aksine, onu oluşturan devletlerin siyasal sınırlarıyla tanımlanmaktadır. Bu terim, Balkan Yarımadasının dışındaki alanları veya tam tersine, İtalya'nın Balkanlar'da yer alan bir kısmının bölgeden hariç tutularak, tümüyle dahil edildiği Batı Avrupa ve Apenin Dağlarının olduğu bölgeyi tanımlarken kullanılır.

Britannica Ansiklopedisi'ne göre, Balkanlar genellikle Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kosova, Makedonya Cumhuriyeti, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Slovenya'yı kapsar ve Yunanistan ile Türkiye de genelikle bölgeye dahil edilir (tanıma bağlı olarak). Toplam yüz ölçümü genellikle 666.700 km2 (257.400 mil kare) ve nüfusu 59.297.000 (tahmini 2002) olarak değerlendirilmektedir.

Britannica'nın önceki bir sürümüne göre, Balkanlar bölgesi, Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Yunanistan, Kosova, Makedonya Cumhuriyeti, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Slovenya ve Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarından oluşur; Türkiye, Balkan ülkelerinin haricinde tutulur ve Slovenya ile Romanya'nın Erdel bölgesinin (Transilvanya), Balkanlar'da yer alıp almadığı belirsizdir.

Balkan devletlerinin diğer bölgelere dahil edilmesi:

• Arnavutluk (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir)
  
• Bosna-Hersek (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Bulgaristan (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa ya da Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Hırvatistan (alternatif olarak Orta Avrupa, Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Yunanistan (alternatif olarak Güney Avrupa ve Güneydoğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Kosova (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Makedonya (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Karadağ (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa, Güney Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Romanya (alternatif olarak Doğu Avrupa, Güneydoğu Avrupa ve Orta Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Sırbistan (alternatif olarak Güneydoğu Avrupa ve Güney Avrupa, Orta Avrupa ya da Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Slovenya (alternatif olarak Orta Avrupa'da Güney Avrupa, Güneydoğu Avrupa veya Doğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  
• Türkiye (alternatif olarak Güneybatı Asya ve Güneydoğu Avrupa'ya dahil edilir) 
  

Batı Balkanlar

Avrupa Birliği kurumları, "Batı Balkanlar" bölgesini, Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkeleri içeren güneydoğu Avrupa bölgesi olarak tanımlarken diğer kurumlar bölgeyi coğrafi açıdan belirtmektedir. Batı Balkanlar, eski Yugoslavya (Slovenya hariç) ve Arnavutluk ülkelerini tanımlamak için türetilen bir terimdir. Bu terime göre bölgede yer alan ülkeler: Hırvatistan (günümüzde AB üyesi), Sırbistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Kosova, Makedonya ve Arnavutluk'tur. Bu ülkelerin her biri, ileride Avrupa Birliği genişleme süreciyle beraber birliğe dahil olup ileri demokrasiye ulaşmayı hedeflemektedir, ancak katılımlarına kadar, AB öncesi Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması bekleme programında yer almaktadırlar.

Balkanlar doğası ve doğal kaynaklar

Bölgenin büyük bir bölümü kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanan dağlık alanlarla kaplıdır. Başlıca sıradağlar, Bulgaristan'daki Karadeniz kıyılarından Sırbistan sınırına kadar uzanan Balkan Dağları, Bulgaristan'ın güneyi ve Yunanistan'ın kuzeyindeki Rodop dağları, Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Karadağ'daki Dinar Alpleri, Arnavutluk'tan Makedonya'ya doğru uzanan Şar Dağları, Güney Arnavutluk'tan orta Yunanistan'a uzanan Pindus Dağları ve Arnavutluk Alpleri'dir. Bölgenin en yüksek dağı Bulgaristan'daki Rila Dağlarında yer alan, 2925 metre yüksekliğindeki Musala dağıdır. İkinci en yüksek dağ ise Yunanistan'daki Olimpos Dağında yer alan, 2917 m. yüksekliğindeki Zeus tahtıdır ve üçüncü en yüksek dağ, Bulgaristan'da yer alan 2914 m. yüksekliğindeki Vihren dağıdır. Bölgedeki arazi büyük ölçüde kireç taşı ovaları ve düzlüklerden meydana gelir.

Adriyatik ve Ege kıyılarında Akdeniz iklimi, Karadeniz kıyılarında astropikal ve nemli okyanus iklimi, orta bölgelerde ise nemli karasal iklim hakimdir. Yarımadanın kuzey kesiminde dağlarda kışlar ılık ve karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer ve güney kısmında kışlar hafiftir. Bosna-Hersek, Hırvatistan'ın kuzeyi, Bulgaristan, Kosova, Makedonya, Karadağ'ın kuzeyi, Arnavutluk ve Sırbistan'da nemli karasal iklim baskın durumda iken, Bulgaristan ve Türkiye'nin Karadeniz kesiminde nemli, astropikal okyanus iklimi; Arnavutluk ve Hırvatistan'ın sahil şeridinde, Yunanistan, Karadağ ve Ege kıyılarında ise Akdeniz iklimi görülür.

Yüzyıllar boyunca pek çok orman yok edilmiş ve yerleri çalılık araziyle kaplanmıştır. Güney kesimde ve sahil şeridinde yaprak dökmeyen bitki örtüsü hakimdir. İç bölgelerde, Orta Avrupa'ya özgü ormanlar (meşe ve kayın - dağlarda ise ladin, köknar ve çam) yer alır. Dağlardaki ağaçlık alanlar 1800-2300 m yüksekliklerde yer alır. Arazi, çeşitli kuş türleri ve ender rastlanan akbaba türlerine besin kaynağı olan, birçok böcek ve sürüngenler de dahil olmak üzere çok sayıda endemik tür için yaşam alanı sağlar.

Topraklar, doğal çim, verimli topraklar ve sıcak yaz mevsimleriyle ziraat için elverişli ovalar haricinde genellikle verimsizdir. Diğer bölgelerde dağlar, sıcak yazlar ve verimsiz topraklar nedeniyle ziraat için elverişsiz olmasına rağmen zeytin ve üzüm gibi bazı ürünler yetişir.

Kömür, kurşun, çinko, krom ve gümüş madenlerinin bulunduğu Kosova toprakları hariç, enerji kaynakları kıttır. Özellikle Bulgaristan, Sırbistan ve Bosna'da da kömür yatakları bulunur. Linyit yatakları Yunanistan'da yaygındır. Az miktarda Petrol rezervleri Yunanistan, Sırbistan ve Arnavutluk'ta bulunmaktadır. Doğal gaz kaynakları kıttır. 1000'den fazla barajda hidroelektrik enerji elde edilmektedir. Şiddetli bora rüzgarı enerji üretimi için de kullanılmaktadır.

Metal cevherlerine diğer ham maddelerden daha fazla rastlanır. Demir cevheri nadirdir, ancak bazı ülkelerde önemli miktarda bakır, çinko, kalay, krom, manganez, manyezit ve boksit bulunur. Bazı metaller ihraç edilmektedir.

Saat dilimleri aşağıdaki gibidir:

Eş Güdümlü Evrensel Zaman (UTC) + 01: 00 saat dilimindeki bölgeler: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan

Eş Güdümlü Evrensel Zaman (UTC) + 02: 00 saat dilimindeki bölgeler: Bulgaristan, Yunanistan ve Türkiye

Balkanlar tarihi

Antik Çağ'da Balkanlar

Balkan bölgesi Avrupa'da, Cilalı Taş Devrinde tarımın ortaya çıktığı ilk bölge olmuştur. Balkanlar'da yerleşim, Yontma Taş Devrinden beri süregelmiştir ve  Cilalı Taş Devrinde (MÖ 7. bin yıl) bölge, tarımın Orta Doğu'dan Avrupa'ya yayıldığı güzergah olmuştur. Bereketli Hilal'de başlayan tahıl yetiştiriciliği ve hayvancılık, Anadolu üzerinden Balkanlar'a ulaşmış ve Panunya bölgesinin batı ile kuzeyinden Orta Avrupa'ya yayılmıştır. Bölgede Starčevo kültürü ve Vinča (Turdaş) kültürü olmak üzere, iki erken dönem arkeolojik kültür alanı gelişmiştir. Balkanlar, aynı zamanda ilk gelişmiş uygarlıkların doğduğu yerdir. Vinča kültürü, Sümerler ve Girit uygarlığından önce, Eski Avrupa betiği olarak bilinen bir ön-yazım biçimi geliştirmiştir; sembollerin büyük kısmı MÖ 4500-4000 yılları arasındaki döneme dayanır; Tărtăria kil tabletleri daha da erken dönemlere, MÖ 5300 yıllarına dayanmaktadır.

Coğrafi konumunun, Balkanların kimliği üzerinde büyük etkisi oldu ve bölge tarih boyunca kültürlerin kesiştiği yer olarak bilindi. Roma İmparatorluğu'nun Latin ve Yunan grupları arasında birleşme noktası olan bölge, Bulgar ve Slav paganizmi, Ortodoks ve Katolik Hristiyanlığı ve aynı zamanda İslam ile Hristiyanlığın bir arada barındığı yer olmuştur.

Klasik dönem öncesi ve klasik antik dönemde, Yunanlılar, İliryalılar, Paeonyalılar, Trakyalılar, Daçyalılar ve diğer eski uygarlıklara ev sahipliği yaptı. Ahameniş İmparatorluğu, MÖ 6. yüzyılın son yarısı ile MÖ 5. yüzyılın ilk yarısı arasında Makedonya, Trakya, Bulgaristan ve Romanya'nın Karadeniz kıyı bölgesinden oluşan Balkanlar'ın bir bölümünü topraklarına dahil etti. Daha sonra Roma İmparatorluğu bölgenin çoğunu fethederek Roma kültürünü ve Latince dili yaygınlaştırdı, ancak bölgenin önemli bir kısmı halen klasik Yunanca etkisi altında kaldı. Romalılar, Rodop Dağlarını, yarımadanın kuzey sınırı olarak görüyorlardı ve aynı sınır, yaklaşık olarak bölgedeki Yunan ve Latin sınırına (daha sonraları Jireček Hattı olarak anılmıştır) da karşılık geliyordu. Bulgarlar ve Slavlar 6. yüzyıla bölgeye geldiler ve kuzey ile orta Balkan bölgelerinde Romanlaştırılmış ve Helenleştirilmiş halkları tekrar asimilasyon ve yer değiştirme süreçlerinden geçirerek Bulgar İmparatorluğu'nu kurdular. Balkanlar, Orta Çağ'da, Bizans Roma ve Bulgar İmparatorlukları arasında bir dizi savaşa sahne oldu.

Erken Modern Çağ'da Balkanlar

16. yüzyılın sonuna doğru Osmanlı İmparatorluğu, Anadolu'dan çıkıp Trakya üzerinden Balkanlara doğru genişledikten sonra bölgedeki hakim güç haline geldi. Balkanlar'daki birçok halk, en büyük halk kahramanlarını, Osmanlı İmparatorluğu'nun saldırdığı ya da çekildiği dönemlere dayandırır. Örneğin, Yunanlılar için XI. Konstantin ve Kolokotronis; Sırplar için, Miloş Obiliç ve Stefan Lazar Hrebeljanoviç; Karadağlılar için, Đurađ I Balšić ve Ivan Crnojević; Arnavutlar için George Kastrioti Skanderbeg; Etnik Makedonlar için Nikola Karev ve Goce Delčev; Bulgarlar için Vasil Levski, Georgi Sava Rakovski ve Hristo Botev ve Hırvatlar için, Nikola Šubić Zrinjski halk kahramanlarıdır.

Geçtiğimiz birkaç yüzyılda, Avrupa'da Balkanlar ve çevresinde sıklıkla çıkan Osmanlı savaşları ve Osmanlı himayesinde bulunan bölgenin önemli ekonomik gelişmelerden mahrum kalmasıyla beraber (Avrupa'nın ticaret ve siyasi ağırlık merkezinin Atlas Okyanusuna doğru kaymasının bir sonucu olarak), Balkanlar Avrupa'nın en az gelişmiş kısmı olmuştur. Halil İnalcık'ın belirttiği üzere, "Bir tahmine göre Balkanların nüfusu 16. yüzyılın sonlarında 8 milyon iken, on sekizinci yüzyılın ortalarında 3 milyona düşmüştür. Bu tahmin, Osmanlı belgeleri ile örtüşmektedir."

Balkan ulus devletlerinin çoğu, Osmanlı İmparatorluğu ya da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan (1821'de Yunanistan, 1878'de Sırbistan, Karadağ, 1908'de Bulgaristan, 1912'de Arnavutluk) bağımsızlığını kazandıkça 19. ve 20. yüzyıllar boyunca ortaya çıkmıştır.

Yakın tarih'te Balkanlar

Dünya savaşları ve Balkanlar

1912-1913 yıllarında Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ ulus devletleri Osmanlı İmparatorluğuna karşı bir ittifak kurdular ve ilk Balkan Savaşı patlak verdi. Savaşın bir sonucu olarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun neredeyse Avrupa'da kalan tüm toprakları ele geçirildi ve müttefikler arasında bölüşüldü. Meydana gelen olaylar da bağımsız bir Arnavut devletinin kurulmasına yol açtı. Bulgaristan, Rus-Türk Savaşı (1877-78) ile Büyük Güçler tarafından bölünüp paylaşılan ve savaş öncesi Bulgaristan-Sırbistan anlaşması ile belirlenen sınırlar dahilindeki toprak bütünlüğü konusunda ısrarcı oldu. I. Balkan Savaşı'ndan sonra eski müttefikleri Sırplar ve Yunanlıların, savaş kazanımları ve paylaşımları konusunda perde arkasında anlaşmalarıyla hiddetlenen Bulgaristan, Trakya cephesinde savaşırken Sırplar ve Yunanlılara saldırarak II. Balkan Savaşı'nın başlamasına neden oldu. Sırplar ve Yunanlılar saldırıları püskürttüler ve Yunan ordusu arkasına aldığı Romanya'nın desteğiyle beraber Bulgaristan'ı işgal etti ve bir savaş yapılmaksızın Bulgaristan ele geçirildi. Osmanlı İmparatorluğu da, Doğu Trakya'yı tekrar ele geçirme ve günümüzde halen geçerli olan yeni batı sınırlarını elde etme fırsatı yakaladı.

Birinci Dünya Savaşı, Sırp ve Yugoslav milliyetçilerinden oluşan Genç Bosna örgütü üyelerinin Bosna-Hersek'in başkenti Saraybosna'da Avusturya-Macaristan hanedanı Arşidük Franz Ferdinand'ı öldürmesiyle beraber, 1914 yılında Balkanlar'da patlak verdi. Bu durum iki ülke ve müttefikleri arasında savaşa neden oldu ve Birinci Dünya Savaşı'na yol açtı. Kısa bir süre sonra İttifak Devletlerine katılan Osmanlı İmparatorluğu, bu ittifakta yer alan üçüncü imparatorluk oldu. Ertesi yıl, Bulgaristan İttifak Devletlerine katıldı ve kuzeyde bir senedir Avusturya-Macaristan' a karşı başarıyla mücadele eden Sırplar'a saldırdı. Bu durum Sırbistan'ın yenilgisine ve Üçlü İtilaf devletlerinin savaşa müdahil olup Balkanlar'a sefer düzenlemesine ve dolayısı ile savaşta üçüncü bir cephe açılmasına yol açtı. Üç yıl sonra, 1918'de Yunanistan'ın Üçlü İtilaf saflarında savaşa katılımıyla beraber, taraflar arasındaki denge bozuldu ve Alman-Bulgar cephesinin çökmesiyle, Bulgaristan savaştan çıktı; sonrasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu çökünce, Birinci Dünya Savaşı sona erdi.

İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte, Yunanistan dışındaki tüm Balkan ülkeleri, ikili askeri anlaşmalar veya Mihver Paktı uyarınca Nazi Almanyası'nın müttefikleriydi. Faşist İtalya, himayesindeki Arnavutluk üzerinden Yunanistan'ı istila ederek Balkanlar'daki savaşı genişletti. Saldırıyı püskürten Yunanlıların, İtalya'nın elindeki Arnavutluk'u istila etmesinden sonra, Nazi Almanyası müttefiklerine yardım etmek için Balkanlara müdahale etti. Alman istilasından günler önce Belgrad'da tarafsız askeri personel tarafından başarılı bir darbe gerçekleştirildi.

Yeni hükumet, Mihver Devletlerinin bir üyesi olan Sırbistan'ın sorumluluklarını yerine getirme niyetinde olduğunu bildirmiş olmasına rağmen, Bölgedeki müttefikleri Bulgaristan ve Macaristan ile beraber hareket eden Almanya hem Yunanistan'ı hem de Yugoslavya'yı istila etti. Sırp Kralı ve Hırvat birliklerine sadık kalanlar birleşince, Yugoslavya hemen parçalandı. Yunanistan direndi, ancak iki ay savaştıktan sonra çöktü ve işgal edildi. İki ülke, Mihver Devletleri Bulgaristan, Almanya ve İtalya ile Almanya'nın bir kukla devleti olan Bağımsız Hırvatistan Devleti arasında paylaşıldı.

İşgal sırasında baskı ve açlığa maruz kalarak ciddi zorluklarla karşılaşan halk kitlesel bir direniş hareketiyle tepki gösterdi. O sene erken gelen ve sert geçen kış ayıyla beraber (bu durum yetersiz beslenen halktan yüz binlerce kişinin ölümüne neden oldu) feci sonuçlara neden olan Alman işgali, planlanan Rusya işgalini erteledi ve savaşın gidişatında köklü değişikliklere yol açtı.

Sovyetler Birliği, 1944'ün sonunda Romanya ve Bulgaristan'a girerek Almanları Balkanlar'dan dışarı attı. Geriye savaş sebebiyle büyük bir oranda harap olmuş bir bölge bıraktılar.

Soğuk Savaş ve Balkanlar

Soğuk Savaş sırasında, Balkanlar'daki ülkelerden çoğu komünist hükumetler tarafından yönetildi. Ortaya çıkan Soğuk Savaşın ilk savaş alanı Yunanistan oldu. 1944'ten 1949'a kadar süren iç savaşa ABD'nin tepkisi Truman Doktrini oldu. Arnavutluk, Bulgaristan ve Yugoslavya gibi komşu ülkelerden komünistlerin desteklediği Yunanistan Komünist Partisi tarafından çıkarılan bu iç savaşta, Amerikalılar, komünist olmayan Yunan hükumetinin büyük destekçisi oldu. Bu destekle Yunanistan partizanları yenmeyi başardı ve nihayetinde bölgedeki tek komünist olmayan ülke oldu.

Bununla birlikte, komünist hükumetler tarafından yönetilmelerine rağmen, Yugoslavya (1948) ve Arnavutluk (1961) Sovyetler Birliği'nden ayrıldı. Marshal Josip Broz Tito (1892-1980) liderliğindeki Yugoslavya, önce Bulgaristan ile birleşme fikrini reddetti ve Batı ile daha yakın ilişkiler kurmaya çalıştı, daha sonra Hindistan ve Mısır ile beraber Bağlantısızlar Hareketi'ne öncülük etti. Arnavutluk ise Komünist Çin'e doğru çekildi ve daha sonra soyutlanma politikasını benimsedi.

Komünizm dışında kalan iki ülke Yunanistan ve Türkiye, (NATO) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütünün üyeleriydi (halen üyeler) ve ittifakın güneydoğu kanadını oluşturuyordu.

Soğuk Savaş Sonrası Savaş

1990'lı yıllarda, bölgenin eski Sovyet bloğu ülkelerinin demokratik serbest pazar toplumlarına geçişi, Yugoslavya dışında barışçıl yollarla ilerledi. Slovenya ve Hırvatistan'da yapılan seçimler ve bu ülkelerde yapılan halk oylamalarında çıkan bağımsızlık kararıyla beraber, Eski Yugoslav Cumhuriyetleri arasındaki savaşlar patlak verdi. Sırbistan anayasaya aykırı olarak birlikten ayrıldığını ilan etti ve sonrasında Yugoslav ordusunun statükoyu koruma çabası başarısızlıkla sonuçlandı. Slovenya ve Hırvatistan 25 Haziran 1991'de bağımsızlık ilan ettiler ve ardından Slovenya'da On Gün Savaşı başladı. Ekim 1991 tarihine kadar Ordu Slovenya'dan çekildi ve Hırvatistan'daki Kurtuluş Savaşı 1995 yılına kadar devam etti. Ardından gelen 10 yıllık silahlı çatışma sırasında kademeli olarak diğer tüm Cumhuriyetler bağımsızlıklarını ilan etti ve savaştan en fazla etkilenen ülke Bosna oldu. Uzun süren savaşlar Birleşmiş Milletlerin müdahalesine ve NATO kara ve hava kuvvetlerinin Bosna-Hersek ve Sırbistan'daki Sırp güçlerine karşı harekete geçmesine neden oldu.

Yugoslavya'nın dağılmasından sonra altı ülkenin bağımsızlığı uluslararası arenada tanındı, fakat Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan tarihsel açıdan Balkanlar'da yer alıyordu. 2008 yılında BM yönetimi altında Kosova bağımsızlığını ilan etti (resmi Sırp politikasına göre Kosova halen özerk bir iç bölgedir). Temmuz 2010'da, Uluslararası Adalet Divanı bağımsızlık ilanının yasal olduğunu karar verdi. Birleşmiş Milletlere üye olan çoğu ülke Kosova'yı tanıdı. Savaşların sona ermesinin ardından Sırbistan'da bir devrim gerçekleşti ve Sırp komünist lider (1989-2000 yılları arasında seçilen cumhurbaşkanı) Slobodan Milošević devrildi ve Yugoslav savaşları sırasında işlediği Uluslararası İnsancıl Hukuka aykırı suçlar nedeniyle Uluslararası Ceza Mahkemesine yargılanmaya başladı. Miloševiç, 2006 yılında henüz bir karar çıkmamışken kalp krizinden öldü. 2001 yılına gelindiğinde Makedonya'da meydana gelen bir Arnavut ayaklanması, etnik Arnavutların yoğun olarak yaşadıkları bölgelerde yerel özerklik tanınmasına yol açtı. 

Yugoslavya'nın dağılmasıyla, kurulan eski Federe Makedonya Cumhuriyeti ile Yunanistan arasında bir isim karmaşası ortaya çıktı. Yugoslavya'nın Makedon kısmı, Yugoslavya'dan ayrıldıktan sonra, 1991 yılında Makedonya Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan etti. Aynı adı taşıyan büyük bir bölgeye sahip olan Yunanistan, Bu adın bir devlet için kullanılmasına karşı çıktı. Birleşmiş Milletler konuyu tartışmak üzere görüşmeleri başlattı.

Batı Avrupa ile Güney Batı Asya (Küçük Asya ve Orta Doğu) arasındaki kara yollarının kontrolü tamamen Balkan ülkelerindedir. 2000'den beri tüm Balkan ülkeleri AB ve ABD ile sıcak ilişkiler içindedir.

Yunanistan 1981, Slovenya 2004, Bulgaristan ve Romanya 2007 ve Hırvatistan 2013 yıllarından beri Avrupa Birliği üyesidir. Avrupa Birliği, 2005 yılında, aday ülkelerle üyelik müzakerelerine başlamaya karar verdi; Türkiye ve Makedonya AB üyeliği için aday olarak kabul edildi. 2012'de Karadağ, AB ile üyelik müzakerelerine başladı. 2014'te Arnavutluk AB'ye üyelik için resmi bir aday oldu. Sırbistan 2015'te AB ile üyelik müzakerelerine başladı.

Yunanistan, 1952'den beri NATO üyesidir. Bulgaristan ve Slovenya, Mart 2004'te, Arnavutluk ve Hırvatistan ise Nisan 2009'da NATO üyesi oldular. Diğer tüm ülkeler gelecekte AB ve NATO'ya katılmak istediklerini belirttiler.

Balkanlar'da siyaset ve ekonomi

Günümüzde tüm devletlerin yönetim şekli cumhuriyettir, ancak İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Türkiye hariç tüm ülkeler monarşi ile yönetiliyordu. Bu ülkelerin çoğunda meclise bağlı bir cumhuriyet rejimi mevcut iken, Romanya ve Bosna yarı başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Tüm ülkelerde açık piyasa ekonomisi hakimdir ve çoğu üst-orta gelir aralığındadır (kişi başı 4.000 - 12.000 ABD doları). Ancak Yunanistan yüksek gelirli ekonomiye sahiptir (kişi başı 12.000 ABD dolarının üzerinde) ve ayrıca İnsani Gelişme Endeksine göre gelişmiş ülke olarak sınıflandırılmıştır. Diğer ülkelerin hepsi İnsani Gelişme Endeksine göre, hızlı gelişen ülkeler sınıfındadır. Daha önce ekonomi planları yapmış olan Eski Doğu Bloku ülkeleri ve Türkiye her yıl kademeli olarak ekonomik büyüme göstermektedir; sadece Yunanistan ekonomisi 2012 yılında düşüşe geçmişti ve 2013'te büyümesi bekleniyordu. Bununla birlikte, kişi başı en yüksek Gayri Safi Yurt içi Hasıla (Satın Alma Gücü Paritesi), Slovenya ve Yunanistan'da (25.000 ABD doları üzerinde) görülür ve sonrasında sırasıyla Hırvatistan (21.000 ABD doları), Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Karadağ, Sırbistan, Makedonya (10.000 - 15.000 ABD Doları), Bosna, Arnavutluk ve Kosova (10.000 ABD dolarının altında) gelir. Sınıflar arası ekonomik refah düzeyleri farklarının seviyesini gösteren Gini katsayısı, ekonomik eşitliğin en fazla rastlandığı Arnavutluk, Bulgaristan ve Sırbistan'da ikinci, Yunanistan, Karadağ ve Romanya'da üçüncü, Makedonya'da dördüncü, Türkiye'de beşinci seviyelerde iken Bosna'da sekizinci seviyededir ve sondan bir önceki Gini katsayı seviyesi olan bu ekonomik eşitsizlik, dünya genelindeki en büyük eşitsizliklerden biridir. İşsizlik oranının en düşük olduğu ülke Romanya'dır (%10'un altında). Diğer ülkelerin işsizlik oranları: Bulgaristan, Türkiye, Arnavutluk (%10-15), Yunanistan (%15-20), Karadağ, Sırbistan, Bosna (%20-30), Makedonya (%30'un üzerinde) ve Kosova (%40'ın üzerinde).

Siyasi, sosyal ve ekonomik kriterlere göre sınıflandırmalar şu şekildedir:

• Avrupa Birliği ülkeleri: Bulgaristan, Hırvatistan, Yunanistan, Romanya ve Slovenya
  
• AB üyeliği için müzakere sürecinde olan ülkeler: Karadağ, Sırbistan ve Türkiye 
  
• AB üyeliği için resmi aday olan ülkeler: Arnavutluk ve Makedonya 
  
• AB üyeliği için "potansiyel aday" statüsüne sahip ülkeler: Bosna-Hersek ve Kosova 

Sınır kontrolü ve ticaret kriterlerine göre sınıflandırmalar aşağıdaki gibidir:

• Schengen Bölgesi'ndeki ülkeler: Yunanistan ve Slovenya
  
• Schengen Bölgesi'ne yasal olarak üye olmaya aday ülkeler: Bulgaristan, Hırvatistan ve Romanya 
  
• AB ile gümrük birliği içindeki ülkeler: Türkiye 
  
• Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması üyeleri: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan. 
  

Para birimi kriterlerine göre, sınıflandırmalar aşağıdaki gibidir:

• Avro Bölgesi'ndeki ülkeler: Yunanistan ve Slovenya
  
• AB onayı olmadan Avro kullanan ülkeler: Kosova ve Karadağ 
  
• Ulusal para birimlerini kullanan ve Avro Bölgesi için aday olan ülkeler: Bulgaristan (lev), Hırvatistan (kuna), Romanya (ley) 
  
• Ulusal para birimlerini kullanan ülkeler: Arnavutluk (lek), Bosna Hersek (değiştirilebilir mark), Makedonya (denar), Sırbistan (dinar) ve Türkiye (lira). 

Askeri kriterlere göre sınıflandırmalar şu şekildedir:

• NATO üyesi ülkeler: Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Yunanistan, Romanya, Slovenya ve Türkiye
  
• Bireysel Ortaklık Eylem Planı ve Ortaklık Eylem Planı dahilinde NATO'ya katılım için Barış İçin Ortaklık planına dahil olan ülkeler: Bosna-Hersek, Makedonya ve Karadağ 
  
• Barış İçin Ortaklık Üyesi ülkeler: Sırbistan 

Yakın tarihli siyasi, sosyal ve ekonomik kriterlere göre iki grup ülke mevcuttur:

• Eski komünist bölgeler: Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Romanya, Sırbistan ve Slovenya
  
• Kapitalist geçmişe sahip ülkeler: Yunanistan ve Türkiye 
  
• Soğuk Savaş döneminde Balkanlar'ın her iki blok arasında olduğu iddia edildi. Yunanistan ve Türkiye NATO üyesi iken, Bulgaristan ve Romanya, Varşova Paktında yer alıyordu ve Yugoslavya üçüncü bir oluşumun önceliğini yaparak Bağlantısızlar Hareketinin kurucularından biri oldu. Yugoslavya'nın dağılmasından sonra, Sırbistan ve Bosna-Hersek organizasyon içindeki gözlemci konumunu devam ettirdi. 

Balkan ülkeleri

Bölgede, Arnavutlar, Arumenler, Bulgarlar, Boşnaklar, Hırvatlar, Goraniler, Yunanlar, Makedonlar, Karadağlılar, Sırplar, Slovenler, Romenler, Türkler ve ayrıca Romanlar (Çingeneler) ve Aşkaliler gibi bazı ülkelerde azınlıkları temsil eden diğer etnik gruplar yaşamaktadır.

Balkan ülkesi	Nüfus (2016)	Nüfus yoğunluğu / km2 (2013)	Yaşam süresi
Arnavutluk	2.886.026	100	78,3 yıl
Bosna Hersek	3.515.982	69	76,7 yıl
Bulgaristan	7.153.784	65	74,5 yıl
Hırvatistan	4.190.669	74	75,9 yıl
Yunanistan	10.783.748	82	80,5 yıl
Kosova	1.771.604	163	71 yıl
Makedonya	2.071.278	81	76,2 yıl
Karadağ	622.218	45	76,4 yıl
Romanya	19.760.314	83	75,1 yıl
Sırbistan	7.076.372	91	75,5 yıl
Slovenya	2064188	102	78,2 yıl
Türkiye	10620739	101	74,8 yıl

Balkanlar'ın dini

Bölge, Ortodoks Hristiyanlığı, İslam ve Katolik Hristiyanlığının buluşma noktasıdır. Doğu Ortodoksluğu hem Balkan yarımadasında hem de Balkanlarda baskın olan dindir. Her inancın çeşitli gelenekleri uygulanmaktadır ve her Doğu Ortodoks ülkesinin kendi ulusal kilisesi vardır. Balkanlar'daki nüfusun bir kısmı kendisini dinsiz olarak tanımlamaktadır.

Balkanlar'daki Yahudi cemaatleri, Avrupa'daki en eski cemaatlerdir ve varlıkları antik dönemlere dayanır. Bu topluluklar, Romanya'daki Aşkenaz Yahudileri hariç, Sefarad Yahudileri idi. Bosna-Hersek'te, küçük ve birbirine bağlı Yahudi cemaati %90 Sefarad cemaatinden olup yaşlılar arasında Yahudi İspanyolcası (Ladino) halen konuşulmaktadır. Saraybosna'da yer alan Sefarad Yahudi mezarlığındaki mezar taşları, şekil itibarıyla özgündür ve üzerindeki yazılar Yahudi İspanyolcası'dır. Sefarad Yahudileri Selanik kentinde büyük bir varlık gösteriyorlardı ve 1900 yılına kadar nüfusun yaklaşık 80.000'i ya da yarısından fazlası Yahudi idi. Balkanlar'daki Yahudi cemaatleri II. Dünya Savaşı sırasında çok büyük sıkıntılar yaşadı ve büyük çoğunluğu Soykırım sırasında öldürüldü. Bulgaristan'da bir istisna yaşandı ve Bulgar Çarı III. Boris, Adolf Hitler'e karşı direnerek, birçok Yahudiyi Nazi toplama kamplarına gönderilip öldürülmekten kurtardı. Hayatta kalan azınlığın neredeyse tamamı, o zamanlar yeni kurulan İsrail devletine ve başka yerlere göç etti. Günümüzde, hiçbir Balkan ülkesinde önemli bir Yahudi azınlığı yaşamamaktadır.

Balkan dilleri

Günümüzde Balkan bölgesi, birçok Slav ve Roman dillerinin yanı sıra, Arnavutça, Yunanca, Türkçe ve diğer dillerin konuşulduğu çok dilli bir etnik bölgedir. Roman dili, Balkan ülkelerinde yaşayan Romanların büyük bir kısmı tarafından konuşulmaktadır. Tarih boyunca kendi dillerini konuşan birçok etnik grup bölgede yaşamıştır. Bu gruplar arasında, Trakyalılar, İliryalılar, Romalılar, Keltler ve çeşitli Germen kabileleri yer alır. Türk dilleri (örneğin Türkçe ve Gagavuzca) hariç; günümüzde ve geçmişte konuşulan, bahsi geçen tüm diller, daha geniş bir grup olan Hint-Avrupa dil ailesine aittir.

Balkanların en büyük şehirleri

Balkanlardaki ülkelerin çoğu ağırlıklı olarak kentleşmiş durumdadır; Bosna Hersek ve Kosova istisnalar arasında yer alıp, her biri yaklaşık %50 kırsal ve %50 kentsel alana sahiptir.

Şehir	Ülke	Nüfus	Yıl
İstanbul *	Türkiye	9.000.000	2014
Bükreş	Romanya	1.883.425	2011
Sofya	Bulgaristan	1.260.120	2014
Belgrat	Sırbistan	1.233.796	2011
Zagrep	Hırvatistan	688.163	2011
Atina	Yunanistan	664.046	2011
Üsküp	Makedonya	444.800	2014
Tiran	Arnavutluk	418.495	2011
Filibe	Bulgaristan	341.567	2014
Varna	Bulgaristan	335.949	2014
Selanik	Yunanistan	325.182	2011
Kaloşvar	Romanya	324.576	2011
Temeşvar	Romanya	319.279	2011
Yaş	Romanya	290.422	2011
Köstence	Romanya	283.872	2011
Ljubljana	Slovenya	279.756	2016
Novi Sad	Sırbistan	277.522	2011
Saraybosna	Bosna Hersek	275.524	2013
Craiova	Romanya	269.506	2011
Çorlu	Türkiye	253.500	2014
Braşov	Romanya	253.200	2011

* Türkiye'nin sadece Avrupa kısmı Balkanlar'da yer alır. Şehrin 14.025.646 toplam nüfusunun üçte ikisine ev sahipliği yapmaktadır.